چكيده

اصلاح سوگیری توجه در مصرف کنندگان تحت درمان متادون

چکیده: سوگیری توجه به این اشاره دارد که هنگام رقابت چندین محرک برای تصرف توجه، کدام محرک می تواند توجه فرد را به خود جلب نماید. این پژوهش بر اهمیت سوگیری توجه نسبت به محرک های مرتبط با اعتیاد در ادامه ی مصرف و همچنین عود افراد ترک کننده صحه می گذارد. در پژوهش حاضر به بررسی اصلاح سوگیری توجه با استفاده از نرم افزار پروب دات در کاهش سوگیری توجه افراد مصرف کننده تحت درمان متادون پرداخته شده است. همچنین شرطی سازی عامل برای اولین بار با فرآیند اصلاح سوگیری توجه ترکیب شده است. در این مطالعه سه گروه از مصرف کنندگان تحت درمان متادون (کنترل، اصلاح سوگیری توجه و اصلاح سوگیری توجه به همراه تقویت و تنبیه) در سه زمان (پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری) وجود داشت که از لحاظ میزان سوگیری توجه با استفاده از نرم افزار پروب دات در دو زمان ارائه محرک (600 میلی ثانیه برای سنجش سوگیری توجه و 200 میلی ثانیه برای سنجش سوگیری پیش توجه) با محرک های واژه و تصویر مورد سنجش قرار گرفتند. بین پیش آزمون و پس آزمون، گروه کنترل مداخله ای خنثی دریافت کرد، در حالی که گروه دوم با فرآیند اصلاح سوگیری توجه متداول مورد مداخله قرار گرفت و سومین گروه با مداخله ای ترکیب شده از اصلاح سوگیری توجه با تقویت و تنبیه مورد دستکاری قرار گرفت.

 یافته ها حاکی از آن بود که در پس آزمون و پیگیری سوگیری توجه و سوگیری پیش توجه، مداخله های انجام شده باعث تفاوت معنادار هر سه گروه با یکدیگر شده اند. به علاوه در تمام فرضیاتی که به مقایسه مداخله اصلاح سوگیری توجه و اصلاح سوگیری توجه به همراه تقویت و تنبیه پرداخته بودند، گروه اصلاح سوگیری توجه به همراه تقویت و تنبیه، سوگیری توجه کمتری در پس آزمون و پیگیری نشان داد.

به نظر می رسد که اصلاح سوگیری توجه یک مداخله معنادار و کارآمد است. به علاوه همراه سازی تقویت و تنبیه با تمارین اصلاح سوگیری توجه می تواند کارایی این روش را افزایش دهد. پیشنهاد می شود در مطالعات آینده به بررسی این روش مداخله جدید در سایر اختلالات مصرف مواد مبادرت گردد.

کلید واژه: اصلاح سوگیری توجه، شرطی سازی عامل، آزمایه پروب دات، سوگیری توجه، سوگیری پیش توجه

فهرست

عنوان                                              صفحه

فصل اول

مقدمه                                                2

بیان مسئله                                           3

اهمیت وضرورت تحقیق                                   4

اهداف تحقیق                                              6

فرضیه های تحقیق                                          6

تعاریف مفهومی وعملیاتی                                                                                 6

سوگیری توجه به محرک های مرتبط با مواد                6

تعریف مفهومی                                         6

تعریف عملیاتی                                        6

سوگیری پیش توجه به محرک های مرتبط با مواد            7

تعریف مفهومی                                         7

تعریف عملیاتی                                        7

فصل دوم

تعاریف اعتیاد                                            9

ملاک‌های تشخیصیDSM-IV-TRبرای وابستگی به مواد                                      10

ملاک های تشخیصی DSM-5                                 10

پیشینه مواد مخدر در ایران                            11

آشنایی با شایعترین مواد برای سو مصرف                 13

نظریه مشوق – حساس ساز                                14

نظریه طرح واره فعال                                  14

نظریه دل مشغولی کنونی                                15

نظریه شرطی کلاسیک                                     15

مدل ترکیب نظری                                       17

پژوهش های خارجی                                      18

پیشینه سوگیری توجه                                   18

پیشینه اصلاح سوگیری توجه                              20

پیشینه ابزارهای سنجش سوگیری توجه( پروب دات )         22

زمان ارائه محرک                                      23

مدت زمان اصلاح سوگیری توجه                            24

گروه گرایش توجه                                      25

پیگیری                                               25

اضافه کردن اثرتقویت                                  26

استفاده از هردو حالت واژه و تصویر در سنجش و اصلاح سوگیری توجه      27

بررسی تاثیر اصلاح سوگیری توجه برکاهش آن در هر دو حالت توجه و پیش توجه                                                     28

پژوهش های داخلی                                      29

فصل سوم

مقدمه                                                31

طرح تحقیق                                            31

جامعه آماری                                          31

ابزارهای مورد استفاده                                31

آزمایه پروب دات                                      31

شیوه گردآوری و تحلیل داده ها                         34

گروه کنترل                                           34

گروه اصلاح سوگیری توجه                                35

گروه اصلاح سوگیری توجه به همراه ارائه تقویت           35

روش های آماری                                        36

فصل چهارم

مقدمه                                                38

آمار توصیفی                                          38

آمار استنباطی                                        39

فرضیه اول                                            39

فرضیه دوم                                            43

فرضیه سوم                                            47

فرضیه چهارم                                              49

فصل پنجم

مقدمه                                                52

بحث و نتیجه گیری در مورد فرضیه اول پژوهش             52

بحث نتیجه گیری در مورد فرضیه دوم پژوهش               55

بحث و نتیجه گیری در مورد فرضیه سوم پژوهش             56

بحث و نتیجه گیری در مورد فرضیه چهارم پژوهش           58

فهرست جداول

عنوان                                             صفحه

جدول 4-1. آماره های توصیفی متغیرهای مختلف استفاده شده در پژوهش                 38

جدول 4-2. آماره های توصیفی سوگیری توجه در پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری            39

جدول 4-3. آماره های توصیفی متغیرهای مختلف استفاده شده در پژوهش به تفکیک سه گروه                                       40

جدول 4-4. آزمون اثرات بین گروهی                      40

جدول 4-5. آزمون تعقیبی بون فرونی                     41

جدول 4-6. آماره های توصیفی نمرات سوگیری توجه در پیگیری به تفکیک سه گروه                                                42

جدول 4-7. آزمون اثرات بین گروهی                      42

جدول 4-8. آزمون تعقیبی بون فرونی                     43

جدول 4-9. آماره های توصیفی نمرات سوگیری پیش توجه در پس آزمون به تفکیک سه گروه                                       44

جدول 4-10. اثرات بین گروهی                           44

جدول 4-11. آزمون تعقیبی بون فرونی                    45

جدول 4-12. آماره های توصیفی نمرات سوگیری توجه در پیگیری به تفکیک سه گروه                                                46

جدول 4-13. اثرات بین گروهی                           46

جدول 4-14. آزمون تعقیبی بون فرونی                    47

جدول 4-15. آماره های توصیفی نمرات سوگیری توجه در پس آزمون به تفکیک دو گروه                                             48

جدول 4-16. اثرات بین گروهی                           48

جدول 4-17. آماره های توصیفی نمرات سوگیری پیش توجه در پس آزمون به تفکیک دو گروه                                       49

جدول 4-18. اثرات بین گروهی                           50

نمودار ها

عنوان                                                                                                                  صفحه

نمودار 1. مدل پیشنهادی فیلد و ککس (2008) در تبیین ارتباط بین متغیرهای دخیل در اعتیاد            18