چکيده

 هدف پژوهش حاضر بررسي اثربخشي درمان­ هاي فراشناختي فردي در افزايش عزت نفس و کاهش پرخاشگري نوجوانان بزه کار بود. بدين منظور، 40 نفر از نوجوانان بزه کار مراکز اصلاح و تربيت شهر تهران با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي نظامدار در دو گروه تصادفي (گروه درمان فراشناختي و گروهِ کنترل) با حجم مساوي (20 نفر) قرار گرفتند. با بهره گيري از آزمون‌هاي عزت نفس کوپر اسميت و پرخاشگري باس و پري و مصاحبة سازمان يافته، توسط روان‌ شناس باليني، در دو مرحله پيش آزمون و پس آزمون استفاده شد. تحليل کوواريانس چندمتغيري انجام يافته روي داده‌ها نشان داد: الف) درمان فراشناختي در کاهش پرخاشگري فيزيکي و کلامي نوجوانان اثر بخش بوده است. ب) درمان فراشناختي بر افزايش عزت نفس اجتماعي و خانوادگي نوجوانان اثر بخش بود.        ج) ميزان اثر بخشي درمان فراشناختي در کاهش پرخاشگري در مقايسه با افزايش عزت نفس، بيشتر بوده است.  اين مداخله‌ها با جايگزين کردن الگوهاي سازگاري رفتاري و شناختي در فرد، به وي امکان مي‌دهد که از خزانة رفتاري گسترده ­تر و مناسب‌‌تر در مواجهه با موقعيت برخوردار باشد و در واکنش به مسائل با برنامه‌ريزي و آينده‌نگري عمل کند. بنابراين، با استفاده از مداخلات روان­شناختي به ويژه مداخلات فردي مي­توان عزت نفس نوجوانان بزه کار را افزايش داده و از ميزان پرخاشگري آنان کاست.

واژه­ هاي کليدي: مداخله فرا شناختي، عزت نفس، پرخاشگري، بزه کار، نوجوان.

فهرست مطالب

عنوان                                                                              صفحه                                                                               

چکيده و

1- فصل اول کليات طرح 1

1-1- مقدمه 2

1-2- بيان مسئله 3

1-3-اهميت و ضرورت تحقيق 7

1-4- اهداف پژوهش 8

1-4-1- هدف کلي 8

3-1- هدف هاي جزئي 8

1-5- فرضيه‏هاي تحقيق 9

1-6- تعريف مفاهيم و اصطلاحات تحقيق 9

1-6-1-1- تعريف مفهومي عزت نفس 9

1-6-1-2- تعريف عملياتي عزت نفس 10

1-4-2- تعريف مفهومي پرخاشگري 10

1-6-1-4- تعريف عملياتي پرخاشگري 11

1-6-1- درمان فراشناختي 11

2-4-2- بزه کاري 12

2-فصل دوم مباني نظري 14

2-2-عزت نفس 16

2-2-1-مفهوم عزت نفس 19

2-2-2-عزت نفس چيست؟ 20

2-2-3-اهميت عزت نفس 21

2-2-4-ابعاد عزت نفس 21

2-2-5-سطوح عزت نفس 23

2-2-6-شكل گيري مفهوم خود و عزت نفس به مثابه صفات شخصيتي 26

2-2-7-از عزت نفس » بالا يا پايين«چه استنباطي مي‌شود؟ 30

2-2-8-ديدگاه متقدمان روانشناسي درباره عزت نفس 31

2-2-9-روي آوردهاي نظري دربارة عزت نفس 33

2-2-10-رابطة خود آرماني ، خودپنداشت و  حرمت‌خود 37

2-2-11روش‌هاي تغيير پذيري عزت نفس و پاره‌اي پژوهشها در مورد آن 38

2-3-پسخوراند 39

2-3-1-درمان شناختي – رفتاري 40

2-4-عزت نفس و اختلالات رواني 41

2-13-1- آسيب پذيري عزت نفس و افسردگي 43

2-5-چشم انداز نظريه‌ي فعاليت افتراقي تياس دال( 1988) 44

2-6-پرخاشگري 45

2-6-1-تعريف پرخاشگري 48

2-6-2-انواع پرخاشگري 48

2-6-2-1نظريه هاي پرخاشگري 50

2-6-2-1-1-نظريه فرديت زدايي پرخاشگري زيمباردو 50

2-6-2-1-2-نظريه انسانيت زدايي- پرخاشگري فشباخ 51

2-6-2-1-3-نظريه انتقال برانگيختگي 51

2-6-2-1-4-نظريه درونگرايي- برونگرايي آيزنک 52

2-6-2-1-5-مدل شرمساري- پرخاشگري تانگني 52

2-6-2-1-6-مدل پرخاشگري- پرخاشگري 53

2-6-2-1-7-رفتار پرخاشگرانه در مراحل رشد کودکي و نوجواني 53

2-6-3-عوامل خطر ساز پرخاشگري 55

2-6-3-1-عوامل خطرساز موثر در پرخاشگري از جانب کودک 56

2-6-4-عوامل خطرساز موثر در پرخاشگري از جانب والدين 57

2-6-4-1-اسنادهاي نادرست والدين به عنوان عامل خطر ساز پرخاشگري 57

2-6-4-2-ويژگي هاي فردي والدين به عنوان عامل خطرساز در پرخاشگري 58

2-6-5-روابط پدر – مادر به عنوان عامل خطر ساز در پرخاشگري 60

2-6-5-1-تعامل والدين- کودک به عنوان عامل خطرساز در پرخاشگري 61

2-6-5-2-ساير تعاملات اجتماعي والدين به عنوان عامل خطرساز در پرخاشگري 62

2-6-6-مداخلات در زمينه پرخاشگري 63

2-6-6-1-روان تحليلگري 64

2-6-6-2-رويکرد عقلاني-عاطفي-رفتاري 65

2-6-6-3-رويکرد شناختي-رفتاري 66

2-6-6-4-ديدگاه يادگيري اجتماعي 68

2-7-تاريخچه فراشناخت 69

2-7-1- حوزه روان شناسي شناختي از دهه 1960 70

2-7-2-حوزه  روان شناسي رشد از دهه 1970 70

2-7-4-فراشناخت 71

2-7-4-1-فراشناخت و اختلالات هيجاني 74

2-7-5-دانش فراشناختي( باورهاي شناختي ) 74

2-7-6-فراشناخت به عنوان شناخت در باره شناخت 76

2-7-7-فراشناخت به عنوان بازبيني و كنترل دنياي دروني 77

2-7-8-تجارب فراشناختي 77

2-7-9-راهبردهاي کنترل فراشناختي 78

2-7-10-هيجان، بازبيني و کنترل فراشناختي 79

2-7-11-فرا شناخت و روانشناسي باليني 82

2-7-12- مدل فراشناختي اختلال روانشناختي 85

2-7-13- فراشناخت درماني: نسخه ي سخت و نسخه نرم 88

2-7-14- خلاصه اي از مدل درماني فراشناختي 89

2-7-15- مدل بازسازي شده A-B-C 90

2-7-16- رويکرد درماني فراشناختي 92

2-8-پيشينه پژوهشي درمان فراشناختي 93

2-9-جمع بندي 96

3- فصل سوم روش شناسي تحقيق 97

3-2- روش پژوهش 99

3-3- جامعه آماري 99

3-3-1- نمونه و روش نمونه گيري 99

3-4- ويژگي گروه ها 100

3-5- معيارهاي ورود به پژوهش 104

3-5-1- ملاک هاي ورود به پژوهش حاضر عبارت بودند از: 104

3-6- معيارهاي خروج از پژوهش 104

3-6-1 ملاک خروج از پژوهش حاضر عبارت بودند از : 104

3-7-ابزار پژوهش 105

1)........ پرسشنامه ي عزت نفس کوپر اسميت 106

(2)پرسشنامه ي پرخاشگري AQ 108

3-7-1-2-پايايي و روايي 109

3-8-متغير هاي مستقل و وابسته 110

3-9- روش اجرا و جلسات درماني 111

3-9-1- جلسات درماني 114

3-9-1-1-جلسه اول تا سوم 114

3-9-1-2-جلسه سوم 114

3-9-1-3-جلسه چهارم و پنجم 115

3-9-1-4-جلسه ششم و هفتم 116

3-9-1-5-جلسه نهم 116

3-9-1-6-جلسه دهم و  يازدهم 117

3-9-1-7-جلسه دوازدهم و سيزدهم 117

3-9-1-8-جلسه چهاردهم 118

3-10-تحليل آماري 118

3-11-خلاصه 119

4- فصل چهارم تجزيه و تحليل دادهها 120

4-2- داده هاي جمعيت شناختي 123

4-3- يافته هاي پژوهش 123

الف )  يافته هاي توصيفي 123

ب) يافته هاي مربوط به فرضيه هاي پژوهش. 123

4-4-1-نرمال بودن متغيرها 126

4-4-2-همگني شيب هاي رگرسيون 128

4-4-3-همگني واريانس ها ( عزت نفس اجتماعي و خانوادگي ) 129

4-4-4-يکساني ماتريس واريانس – کواريانس ( عزت نفس اجتماعي و خانوادگي ) 130

يافته هاي مربوط به فرضيه هاي تحقيق 132

4-4-5-همگني واريانس ها ( پرخاشگري کلامي و فيزيکي ) 134

-4-4-6مفروضه يکساني ماتريس واريانس-کوواريانس ( پرخاشگري کلامي و فيزيکي) 135

4-5-خلاصه 139

5- فصل پنجم نتيجه گيري و پيشنهادها 140

5-2-تشريح کلي مسئله پژوهش 142

5-2-بحث 143

5-3-محدوديت هاي تحقيق 147

5-4-پيشنهادها 148

5-4-2-پيشنهادي کاربردي 151

5-5-نتيجه گيري 152

5-6-خلاصه 153

منابع 155

منابع فارسي 156

 منابع انگليسي 160

پيوست 166

الف ) پرسشنامه عزت نفس (فرم تجديد نظر شده پرسشنامه کوپر اسميت 58 ماده) 167

ب)پرسشنامه پرخاشگري (آرنولد اچ. باس، و مارک پري) 171

پروتکل درمان فراشناختي 174

واژه نما 179

چکيده انگليسي 180

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                     صفحه

جدول-3-1-طرح آزمايشي با پيش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل 99

جدول-3-2- ضرايب پايايي پرسشنامه عزت نفس در تحقيق حاضر 108

جدول-3-3-ضرايب پايايي پرسشنامه پرخاشگري در تحقيق حاضر 110

جدول 4-1-ميانگين و انحراف معيار متغير عزت نفس و حيطه هاي آن در گروه هاي آزمايش و کنترل در پيش آزمون و پس آزمون 124

جدول-4-2- ميانگين و انحراف معيار متغير پرخاشگري و حيطه هاي آن در گروه هاي آزمايش و شاهد در پيش آزمون و پس آزمون 125

جدول- 4-3-بررسي نرمال بودن متغيرهاي پژوهش 127

جدول-4-4- آزمون بررسي همگني شيب خط رگرسيون 128

جدول-4-5-بررسي همگني واريانس ها 129

جدول 4-6-يکساني ماتريس واريانس - کواريانس 130

جدول-4-7-نتايج تحليل کوواريانس چند متغيري(مانکوا)  بر روي ميانگين پس آزمون نمرات عزت نفس  و زير مقياس آن  درگروه آزمايش و کنترل با کنترل پيش آزمون 131

جدول-4-8-نتايج تحليل کوواريانس يک راهه در متن مانکوا بر روي پس آزمون ميانگين نمرات عزت نفس اجتماعي  نوجوانان بزه کار گروه هاي آزمايش و کنترل با کنترل پيش آزمون 132

جدول-4-9-نتايج تحليل کوواريانس يک راهه در متن مانکوا بر روي پس آزمون ميانگين نمرات عزت نفس خانوادگي  نوجوانان بزه کار گروه هاي آزمايش و گواه با کنترل پيش آزمون 133

جدول-4-10-آزمون همگني واريانس ها 134

جدول-4-11-يکساني ماتريس واريانس-کوواريانس 135

جدول-4-12- نتايج تحليل کوواريانس چند متغيري(مانکوا)  بر روي ميانگين پس آزمون نمرات پرخاشگري  و زير مقياس آن د رگروه آزمايش و گواه با کنترل پيش آزمون 136

جدول-4-13- نتايج تحليل کوواريانس يک راهه در متن مانکوا بر روي پس آزمون ميانگين نمرات پرخاشگري فيزيکي  نوجوانان بزه کار گروه هاي آزمايش و گواه با کنترل پيش آزمون 137

جدول- 4-14-نتايج تحليل کوواريانس يک راهه در متن مانکوا بر روي پس آزمون ميانگين نمراتپرخاشگري کلامي  نوجوانان بزه کار گروه هاي آزمايش و کنترل با کنترل پيش آزمون 138

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                    صفحه

نمودار-3-1- وضعيت سني نمونه هاي پژوهش 101

نمودار-3-1- سطح تحصيلات پدران و مادران 102

نمودار-3-2- ترتيب تولد نمونه هاي پژوهش 103

نمودار4-1- وضعيت متغير عزت نفس اجتماعي گروه کنترل و آزمايش( پيش آزمون و پس آزمون).......................................................................................................................................133

نمودار4-2-وضعيت متغير عزت نفس خانوادگي گروه کنترل و آزمايش ( پيش آزمون و پس آزمون) 134

نمودار4-3-وضعيت متغير پرخاشگري فيزيکي گروه کنترل و آزمايش( پيش آزمون و پس آزمون)....... 138

نمودار4-4-وضعيت متغير پرخاشگري کلامي گروه کنترل و آزمايش(پيش آزمون و پس آزمون).......................................................................................................................................139

فهرست شکل ها

     عنوان                                                                                    صفحه

شکل 2-1 مدل عملکرد اجرايي خود تنظيمي (S-REF) اختلال روانشناختي به همراه فراشناخت واره ها (ولز و ماتيوز، 1994) 87

شکل 2-2 محورهاي اصلي مدل A-B-C 91

شکل 2-3 مدل تجديد نظر شده A-M-C  (ولز، 2000). 92

شکل 2-4 محورهاي اصلي مدل A-M-C 93