چكيده

آمايشمناطقمرزيدرايران،بهدليلوجودمرزهايطولانيوقرارگيريبيشازنيميازاستانهايكشوردرمرزهايبينالملليباكشورهايهمجوار،ازجايگاهويژهايدرنظامبرنامهريزيكشوربرخورداراست. و عوامل زیادی بر روی آن تاثیر می گذارد بنابراين،هدفاينتحقیق ،ضمنتبيينجايگاهآمايشمناطقمرزيددو کشور ایران و افغانستان ؛شناختعناصرومؤلفهآن،چگونگيارتباطاينعناصرباديگرعناصروشناختاهميتوضرورتپرداختنبهآمايشمناطقمرزياست در خصوص آمایش مرزی  ایران و افغانستان در مرزهای شرقی باید گفت که افغانستان تا آینده ای نامعلوم هم چنان در شمار کشورهای بی ثبات و چالش خیز جهان باقی خواهد ماند. در واقع تا زمان روی کار آمدن دولتی میانه رو، متمرکز و مورد پذیرش تمامی قبایل شمالی و جنوبی، این کشور صادر کننده انواع چالش و معضلات امنیتی و سیاسی به ایران و دیگر همسایگان خود خواهد بود. گر چه روی کار آمدن دولت حنفی و ضد شیعی در افغانستان، باعث بروز تنش های گسترده با ایران است، اما منابع بحران زای این کشور را مي بايست در عواملی چون: فقر، توسعه نیافتگی، رقابت های مستمر ژئوپلیتیک همسایگان و قدرت های بزرگ، تنش های ایدئولوژیک برخاسته از مدرسه های دینی عربستان و شبه قاره، تولید مواد مخدر و ناهماهنگی های قومی و مذهبی جستجو کرد.

واژگان کلیدی : مرز ، آمایش مرزی ، ایران ، افغانستان

فهرست مطالب

عنوان                                       صفحه

چکیده                                       1

مقدمه                                                                                                   2

فصل اول : کلیات تحقیق                                                         1

1-1-بیان مسئله                                                                                  4

1-2-اهداف تحقیق                                                                                 5

1-3-ضرورت تحقیق                                                                                5

1-4-سوالهای تحقیق                                                                           6

1-5- فرضیه ها تحقیق                                                                        6

1-6- سازماندهی تحقیق                                                                      5

1-7- محدوده تحقیق                                                                           6

1-8- بهره وران تحقیق                                                                     7

1-9- واژه ها و مفاهیم                                                                  7

فصل دوم : مروری بر ادبیات تحقیق                                             8

2-1- مفهوممرز                                                                                     9

2 ـ 2 ـ 4 ـ مراحل تکامل خط مرزی                                         29

2-3-کارکرد هاي مرز                                                                                                                                                                                                    30

2-3-1کارکرد دفاعی مرزها                                                                                                                                                                                                    31

2-3-2- کارکرد سیاسی مرزها                                                                                                                                                                                             31

2-3-3- کارکرد اجتماعی مرزها                                                                                                                                                                                             31

2-3-4-کارکرد اقتصادی مرزها                                                                                                                                                                                              31

2-4- روند توسعه مرزهای سیاسی                                               32

2-4-1- مرحله موافقت                                                                    32

2-4-2- مرحله تحدید حدود                                                           33

2-4-3- مرحله علامت گذاری روی زمین                                        33

2- 5- رابطه ژئوپلیتیک ومرزهای سیاسی                                                                                                                                                                               33

2-5-1- رابطه مرزهای سیاسی و حاکمیت ملی                                                                                                                                                                                  34

2-5-2- رابطه مرزهای سیاسی وامنیت ملی                               35

2-5-4- رابطه مرزهای سیاسی و اقوام                                                                                                                                                                                         37

2-5-5- رابطه مرزهای سیاسی و فرهنگ                                                                                                                                                                      38

2-6 - جایگاه مرزهای سیاسی در اهداف استراتژیک کشورها 39

2-6-1 - اهداف نظامي                                                                    40

2-6-2- اهداف فرهنگی                                                                    41

2-6-3-اهداف اقتصادی                                                                   41

2-6-4- اهداف تروریستي                                                                42

2-7 - تحلیل ژئوپولیتیک چشم انداز مرزهای سیاسی      42

2-7- مفهومآمايشمناطقمرزي                                                         43

2-8-نگرشهايحاكمدررابطهباتوسعهوامنيت                                 44

2-9-ديدگاههايمختلف مرز                                                             45

2-9-1- نظريهكريستالر                                                                  45

2-9-2- ديدگاهنظريهمركز- پيرامون                                            45

2-9-3- ديدگاهنظريهكاربرياراضي                                              46

2-9-4- ديدگاهنظريهقطبرشد                                                         46

2-9-5- ديدگاهنظريهمركزرشد                                                       47

2-9-6- ديدگاههاينظريهانسن                                                       47

2-9-7- ديدگاههاينظريجونزووايلد                                            48

2-10- اصولچارچوبنظريآمايشمناطقمرزي                                   49

2-11- منابعتنشجغرافياييايرانوهمسايگان                             50

2-12- آمايشمناطقمرزيدرايران                                                   54

2-13- سوابق تحقیق                                 55

فصل سوم : روش اجرای تحقیق                                56

3-1- روشها                                        57     

3-2- موقعیت جغرافیای افغانستان                                            58

3-3-2-آب و هوا                                    62

3-4- ویژگیهای اجتماعی                             63

3-4-1-جمعيت و پراكندگي                            63

3-4-2-  سن وجنسيت                                  63

3-4-2- گونه هاي نژادي                              64

3-4-3- شاخصهای جمعیتی:                            66

3-4-4 -مرزهای سیاسی افغانستان معاصر               67

3-4-5- پایان بازی بزرگ و تثبیت مرزهای سیاسی افغانستان    71

3-4-6- پیامدهای تثبیت مرزهای سیاسی افغانستان در رقابت انگلیس و روسیه بر اوضاع                                    71

3-4-7- خطوط هفتگانه­ی مرزی افغانستان:              73

3-5- ویژگیهای اقتصادی                             75

3-5-1-اقتصاد                                      75

3-5-2- معادن                                      76

3-5-3-+ طلا                                        76

3-5-4-ذغال سنگ                                    76

3-5-5- گازطبيعی نفت                                77

3-5-6-  آهن                                        77

3-5-7- مس                                         77

3-5-8- بيرايت                                      77

3-5-8-اورانيوم                                    78

3-5-9- نقره                                       78

3-5-10- سرب                                       78

3-5-11- صنایع                                     78

3-5-12- راهها                                     78

3-5- ارتباطات                                      79

فصل  چهارم : تجزیه و حلیل یافته ها

4-2-  مهمترین مولفه های تاثیر گذار بر مرز ایران و افغانستان                       84

4-2-1- مواد مخدر 85

4-2-2- پناهندگان افغانی                            94

4-2-3- مذهب                                        99

4-2-4- اقتصاد                                     100

4-2-5- مسأله مرزها                                102

4-2-6- مسأله قاچاق انسان                          103

4-2-7- مسأله قاچاق اسلحه                          105

4-2-8- مسأله جرائم جنایی                          107

4-2-9-تروریسم                                     108

4-2-10- نیروهای خارجی در افغانستان                112

4-2-12- رودخانه هیرمند                            115

فصل پنجم  :نتیجه گیری ، پیشنهادات                 125

5-1- نتيجه گيري                                   126

5-2- ارزیابی فرضیه                                127

5-3- مشکلات مرزی ایران و افغانستان                 131

5-4- پیشنهادات                                    133

منابع                                                      134

فهرست نمودارها

عنوان                                       صفحه

نمودار 4-1- میزان تحت کشت خشخاش و تولید تریاک طی سال های 2003تا2008 در افغانستان         83

نمودار شماره4-2- حجم تلفات در اثر حملات گروه های شبه نظامی تروریستی(2010-2009)                                  110

فهرست جداول

عنوان                                       صفحه

    جدول شماره 4-1- تعداد عملیات خرابکارانه و تروریستی در افغانستان بین اکتبر2009تا مارس 2010                            109

جدول شماره4-3-  : منابع چالش زا و مهمترین دلایل اهمیت ایران و افغانستان برای یکدیگر     123

فهرست نقشه ها

عنوان                                       صفحه

نقشه 3-1- موقعیت مرزی ایران و افغانستان

نقشه شماره4-1: محدوده اثرگذاري منطقه ای جغرافیای تروریسم از سوي افغانستان             110

نقشه 4-2- حوزه رود هيرمند                                    116

نقشه 4-3- هيرمند همراه شعب و سدهاي روي آن سال 1333                         116