چکيده

يکي از معيارهاي توسعه ي پايدار شهري توجه به توزيع متوازن جمعيت و ميزان و چگونگي توزيع خدمات شهري مي باشد که مي تواند نقش موثري در جا به جايي فضاي جمعيت و تغييرات جمعيتي مناطق شهري داشته باشد . لذا توزيع خدمات شهري بايد به گونه اي باشد که عدالت فضايي را برقرار نمايد . در اين پژوهش به صورت موردي ( مناطق شهر شيراز در ارتباط با 20 نوع خدمات شهري در يک دوره ي زماني 15 ساله ) مورد بررسي قرار گرفته است اهداف اين پژوهش شامل بررسي روند توزيع جمعيت در مناطق شهر شيراز و شناخت اثرات توزيع خدمات در بر هم خوردن تعادل جمعيتي مناطق مي باشد.

مقاله بر اين فرضيات استوار است که توزيع جمعيت در مناطق شهر داراي يك رونده متوازن نبوده است و اين امر ، رابطه مستقيم با توزيع خدمات شهري دارد . براي آزمون فرض اول از ضريب آنتروپي و براي فرض دوم از مدل تبديل ويليامسون وضريب همبستگي استفاده شده است .

نتايج حاصل از پژوهش نشان مي دهد که جمعيت در مناطق شهر شيراز متعادل پراکنده نشده است درضمن توزيع خدمات در مناطق شهر شيراز براساس مدل ويليامسون توزيع نا متوازن مي باشد و اين امربر مهاجرت‌هاي درون شهري تاثير گذار بوده است.

كلمات كليدي : تعادل جمعيتي،خدمات شهري،عدالت فضايي،منطقه شهري،شهر شيراز

فهرست مطالب

عنوان                                    صفحه

چکيده............................................... 1

فصل يكم:كليات طرح تحقيق

1-1 مقدمه .......................................... 2

1- 2 - بيان مسئله .................................. 3

1–  3- ضرورت انجام تحقيق ........................... 3

1–  4-  اهداف تحقيق ................................ 4

1–  5- فرضيه هاي تحقيق ............................. 4

1– 6 -  روش تحقيقي و مراحل آن....................... 4

1–7-  روش وابزارگردآوري داده ها..................... 5

1– 8-  روش تجزيه و تحليل داده ها..................... 5

1-8-1- ضريب آنتروپي............................... 5

1-8-2- شاخص ويليامسون............................. 6

1-9- پيشينه تحقيق................................... 6

1-10- جدول زمان بندي پ‍‍‍‍‍ژوهش ......................... 9

1–11- مشكلات وتنگناهاي تحقيق......................... 9

1-12- نتيجه گيري.................................... 10

فصل دوم: تعاريف، مفاهيم وديدگاه‌هاي نظري خدمات شهري

2- 1-  مقدمه........................................ 11

2-2- ادبيات موضوع................................... 12

2- 2- 1-  منطقه بندي شهري......................... 12

2- 1- 2- شهر سالم ونِيازها آن...................... 12

2- 2-3- عدالت منطقه اي در سيستم شهري.............. 13

2- 2- 4- انواع خدمات شهري......................... 14

2- 2-5- اهداف خدمات شهري.......................... 15

2-2-6-  تاسيسات خدمات شهري........................ 15

2- 3- مباني نظري.................................... 16

2- 3- 1- فضا...................................... 16

2- 3- 2-  فضا جغرافيايي .......................... 17

2- 3- 3-  تحليل فضايي............................. 17

2- 3- 4- ديدگاه ساختارگرايي  ..................... 18

2- 3- 5- ديدگاه راديكال  ......................... 19

2-3-6- نتيجه گيري................................. 20

 فصل سوم: ويژگيهاي طبيعي، تاريخي وانساني

3- 1- مقدمه 21

3–  2-   بررسي موقعيت جغرافيايي  شيراز.............. 22

 3– 3- پيشينه تاريخي شهر شيراز...................... 23

3–  4- زمين شناسي و ژئومورفولوژي 23

3–  5-    ويژگيهاي اقليمي شيراز..................... 23

 3– 6–پراكندگي بارش................................. 25

3–  7 –  رطوبت نسبي شهرشيراز........................ 25

3 –  8 - آبهاي سطحي ................................ 26

3 -9-  سير تحولات کالبدي شهر شيراز 27

3-9-1- دوره ي اول توسعه(آل بويه).................. 27

3-9-2- دوره ي دوم توسعه (سلجوقيان واتابکان)....... 28

3- 9– 3-  دوره ي سوم توسعه (زنديه) ............... 29

3- 9- 4 دوره ي چهارم توسعه(صفويه)................. 30

3-9-5-  دوره ي پنجم  توسعه(قاجاريه)............... 30

3-9-6- دوره ي ششم توسعه(پهلوي).................... 31

3-9-7- دوره ي هفتم توسعه(بعد از انقلاب............. 32

3-10- تحولات جمعيتي.................................. 33

 3-11- نتيجه گيري.................................... 34

فصل چهارم: تجزيه وتحليل وضعيت خدمات

4- 1- مقدمه......................................... 35

4-2- تحليل وضعيت فضاهاي تاسيسات شهري................ 36

4–2-1-  تحليل فضايي سرانه ي کودکستانها............ 36

4-2-2-   تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي کودکستان... 38

4-2-3-  تحليل فضايي سرانه ي دبستان  .............. 38

4-2-4-  تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي دبستان   40

4–2-5-  تحليل فضايي سرانه ي راهنمايي.............. 40

4-2-6-   تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي راهنمايي... 42

4-2-7 -  تحليل فضايي سرانه ي دبيرستان............. 43

4- 2-8-  تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي دبيرستان... 44

4– 2-9-  تحليل فضايي سرانه ي پيش دانشگاهي......... 44

4-2-10-  تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي پيش دانشگاهي. 46

4–2-11-  تحليل فضايي سرانه ي هنرستان   47

4-2-12-  تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي هنرستان.... 48

4-2–13-  تحليل فضايي سرانه ي آموزشگاههاي هنر وموسيقي   49

4-2-14-  تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي هنرو موسيقي . 51

4-3-   تحليل وضعيت فضاهاي تاسيسات شهري .............. 51

4-3-1- تحليل فضايي سرانه ي اماکن فرهنگي........... 52

4- 3– 2- تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي اماکن فرهنگي 53

4-3- 3- تحليل فضايي سرانه ي چاپخانه............... 54

4- 3-4- تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي چاپخانه 55

4-3-5-  تحليل فضايي سرانه ي بانکها................ 56

4-3-6- تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي بانکها.............. 58

4–  3-7-  تحليل فضايي سرانه ي ادارات پست.......... 59

4- 3-8-   تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي ادارات پست 60

4 -3-9-  تحليل فضايي سرانه ي مخابرات  ............ 61

4-3-10-   تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي مخابرات   62

4–  3-11-  تحليل فضايي سرانه ي جايگاه سوخت........ 63

4- 3-12-   تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي جايگاه سوخت 65

4-3-13-  تحليل فضايي سرانه ي مراکز آتش نشاني...... 65

4- 3-14-   تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي مراکز آتش نشاني    67

4– 3-15-  تحليل فضايي سرانه ي اماکن ورزشي......... 68

4- 3-16-   تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي اماکن ورزشي 69

4–  3– 17-  تحليل فضايي سرانه ي پارکها   70........

4- 3-18-   تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي پارکها... 71

4- 4- سرانه درماني و بهداشتي........................ 72

4- 4–1-  تحليل فضايي سرانه ي مراکز توانبخشي   .... 73

4- 4- 2 - تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي مراکز توانبخشي  74

4-4- 3- تحليل فضايي سرانه ي  مرکز بهداشتي ودرماني. 75

4- 4-4  - تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي  مرکز بهداشتي ودرماني 76

4-4-5 - تحليل فضايي سرانه ي داروخانه.............. 77

4-4-6 - تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي داروخانه..... 79

4-4-7 - تحليل فضايي سرانه ي آزمايشگاه............. 79

4-4- 8  - تحليل دامنه ي تغييرات سرانه ي آزمايشگاه. 81

4-5- تجزيه و تحليل جمعيت با استفاده از ضريب آنتروپي. 81

فصل پنجم: آزمون نتيجه‌گيري و آزمون فرضيات

5-1- آزمون فرضيات تحقيق............................. 84

5- 2 - نتيجه گيري 85

5- 3 - پيشنهادها و راهکارها......................... 85

5-3-1- راهکارهاي عام.............................. 86

5-3-2- راهکارهاي ويژه(اجرايي)..................... 86

5-3-3- پيشنهادهاي تکميلي.......................... 87

منابع و ماخذ 88

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                 صفحه

جدول(1-1) جدول زمان بندي مراحل انجام پژوهش.......... 9

جدول( 3-1) تغييرات ماهيانه دما طي دوره آماري1381-1331 24

جدول( 3- 2) : تغييرات ماهيانه دما در سال 1386........ 24

جدول( 3- 3) :ميانگين بارندگي ماهانه و سالانه شهرشيراز طي سال هاي 1364- 1361................................................ 25

جدول( 3- 4) : تغييرات ماهانه بارندگي و حداکثر ميزان بارندگي روزانه در سال 1385............................................ 25

جدول( 3- 5) : تغييرات ماهانه رطوبت شهرشيراز در سال‌هاي 1381-1331 26

جدول( 3- 6) : تغييرات ماهانه رطوبت شهر شيراز در سال 1386. 27

جدول( 3- 7) : تغييرات جمعيت و خانوار شهر شيراز طي سال هاي 1358-1335 33

جدول (4- 1): شاخص نابرابري ويليامسون سرانه کودکستانهاي شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 37

جدول (4- 2) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه دبستان شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 39

جدول (4- 3) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه مدارس راهنمايي شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 41

جدول (4- 4) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه دبيرستان شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 42

جدول( 4- 5) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه پيش دانشگاهي شهر شيراز

 طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................ 54

جدول (4- 6 ): شاخص نابرابري ويليامسون سرانه هنرستان شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 48

جدول( 4- 7) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه آموزشگاهاي هنر و موسيقي شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 50

جدول( 4- 8) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه اماكن فرهنگي شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 53

جدول(4- 9) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه چاپخانه شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 55

جدول (4- 10) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه بانكها شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 57

جدول (4- 11) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه پست شهر شيراز

 طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................ 59

جدول( 4- 12) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه مخابرات شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 62

جدول( 4- 13) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه جايگاه سوخت شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 64

جدول( 4- 14) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه آتش نشاني شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 66

جدول (4- 15) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه اماكن ورزشي شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 69

جدول( 4- 16) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه پاركها شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 71

جدول (4- 17 ): شاخص نابرابري ويليامسون سرانه مركز تواتبخشي شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 73

جدول( 4- 18) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه مركز بهداشتي- درماني شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 76

جدول( 4- 19) : شاخص نابرابري ويليامسون سرانه داروخانه شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 78

جدول( 4- 20 ): شاخص نابرابري ويليامسون سرانه آزمايشگاه شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 80

جدول (4 – 21): ضريب آنتروپي جمعيت شهر شيراز درسال72 به تفکيک مناطق شهري .................................................... 81

جدول( 4 - 22): ضريب آنتروپي جمعيت شهر شيراز درسال75 به تفکيک مناطق شهري                        82

جدول (4 – 23): ضريب آنتروپي جمعيت شهر شيراز درسال78 به تفکيک مناطق شهري                        82

جدول( 4- 24): ضريب آنتروپي جمعيت شهر شيراز درسال81 به تفکيک مناطق شهري                        82

جدول( 4 – 25): ضريب آنتروپي جمعيت شهر شيراز درسال84 به تفکيک مناطق شهري                        83

جدول( 4 – 26) : ضريب آنتروپي جمعيت شهر شيراز درسال87 به تفکيک مناطق شهري                   83

فهرست اشكال

عنوان                                                                                                                  صفحه

شكل شماره(3-1) سخت اصلي شهر در زمان ال بويه ........ 22

شكل شماره (3-2) ساخت اصلي شهر در دوره ي اتابكان..... 22

شكل شماره(3-3)شناخت اصلي شهر در دوره ي زنديه ....... 24

شكل شماره(3-4)ساخت اصلي شهردر  دوره ي صفويه......... 27

شكل شماره (3-5) ساخت شهر در زمان قاجاريه............ 28

شكل شماره (3-6) توسعه شهر شيراز در دوره ي پهلوي..... 29

شکل شماره (3-7) ساخت اصلي شهر در دوره چهارم توسعه(صفويه)  30

شکل شماره (3-8) ساخت اصلي شهر شيراز از دوره قاجاريه. 31

شکل شماره (3-9) توسعه شهر شيراز در دوره‌ي پهلوي...... 32

.

فهرست نقشه‌ها

عنوان                                                                                      صفحه

 نقشه( 3- 1) : موقعيت جغرافيايي شهر شيراز........... 22

 نقشه (3-2) : اقاليم غالب منطقه‌اي استان فارس........ 22

نقشه (3-3): اقاليم منطقه‌اي استان فارس............... 24

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                           صفحه

نمودار( 4-1 )شاخص نابرابري ويليامسون سرانه کودکستانهاي شهر شيراز

طي سالهاي 72-88 به تفکيک مناطق شهري................. 37

نمودار( 4-2 ) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه دبستانهاي شهر شيراز

طي سالهاي 72-88 به تفکيک مناطق شهري.................. 39

نمودار ( 4-3) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه مدارس راهنمايي شهر شيراز

طي سالهاي 72-88 به تفکيک مناطق شهري.................. 41

نمودار (4-4) شاخص نابرابري ويليامسون سرامه مدارس دبيرستان شهر شيراز

طي سال‌هاي 72-88 به تفکيک مناطق شهري................. 43

نمودار( 4-5 )شاخص نابرابري ويليامسون سرانه پيش‌دانشگاهي شهر شيراز

طي سال‌هاي 87-82 به تفکيک ........................... 45

نمودار (4-6) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه هنرستان شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 48

نمودار( 4-7) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه آموزشگاههاي هنر وموسيقي شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 50

نمودار(4-8) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه اماکن فرهنگي شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 53

نمودار(4- 9) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه چاپخانهاي  شهر شيراز

 طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................ 55

نمودار(4-10) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه چاپخانهاي  شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 57

نمودار(4- 11 ) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه پست  شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 60

نمودار( 4-12) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه ادارات مخابرات شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 62

نمودار( 4- 13) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه سوخت شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 64

نمودار(4- 14) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه آتش نشاني شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 67

نمودار( 4- 15) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه ورزشي  شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 69

نمودار( 4- 16) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه پارکها شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 71

نمودار شماره( 4-17)  شاخص نابرابري ويليامسون سرانه توانبخشي شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري.................. 74

نمودار( 4- 18) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه مراکز درماني شهر شيراز

طي سالهاي( 87-72 )به تفکيک مناطق شهري............... 76

نمودار (4- 19) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه داروخانه شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 78             نمودار(4- 20) شاخص نابرابري ويليامسون سرانه آزمايشگاه شهر شيراز

طي سالهاي 87-72 به تفکيک مناطق شهري................. 80