چکیده :

علم جغرافیای سیاسی یکی از مباحث وسیع علوم و بوجود آمده از یک واحد سازمان یافته سیاسی در یک قلمرو جغرافیایی خاص که دربر گیرنده حاکمیت دولت و فضای مشخص می باشد. این واحدهای سازمان یافته می توانداز هسته اولیه سیاسی،اجتماعی محدود تا سازمان های بین المللی متشکل از چند کشور را دربرگیرد.

در راس این واحدهای سیاسی حکومت با دولت مشخص در یک محدوده فضایی و ابعاد جغرافیایی خاص که بوسیله مرزهای سیاسی مشخص شده است. که این عامل بیانگر  جدائی یک واحد متشکل سیاسی از واحد های دیگر است.خطوط مرزی،ضمن تعیین حدود یک مملکت، وسعت عملیات هیات حاکمه آن نیز می باشد. هر گونه اتفاق در مرزهای بین الملل بخصوص مرزهای دریایی کشور ها که حیطه دریایی دارند.بدون توافق طرفین دریا امکان پذیر نمی باشد.

حال با توجه به اتفاقات  وجود قدرت های نوظهور در آینده،رشد صنعت و اقتصاد جهانی،تغییرات منطقه ای و توزیع ناهمگونی محیط و فضای جغرافیای طبیعی،نقش موثر دریا در قدرت و جامعه جهانی  توسعه، عدم ضمانت اجرایی قوانین و مقررات دریایی وبا نگاهی به موقعیت ژئوپولیتیک خلیج فارس از لحاظ  جغرافیای سیاسی و قدرتهایی جهانی، که چون مروارید زیبایی از دوران قدیم  تاکنون ایران زمین را مزین نموده است. و گذشته از این مظهر، پیشینه دلاوران این سرزمین و بخشی از شناسنامه کشورمان به شمار میرود.

  ساخت جزایر مصنوعی در سواحل کشور های مشرف به دریا بخصوص توسط کشورهای عربی همسایه جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس که بیشترین مالکیت جزایر آن به ایران تعلق دارد. می تواند چه  تاثیری بر کشور های همسایه  از لحاظ امنیت و منابع دریایی–اکوسیستم دریایی، زیست محیطی،توسعه پایدار ساحلی  داشته باشد.

امروزه تمایل انسانها به ساخت جزایر مصنوعی و نوعی خشک کردن دریا امکان بهره گیری هر چه بیشتر در راستای اهداف بشر را فراهم می نماید.

  خلیج فارس به عنوان گهواره آبی ایران و قلب تپنده خاور میانه یاد شده و دارای اکوسیستم منحصر به فرد در میان حوزه های آبی جهان می باشد.  حال راهکارهای موثر در خصوص مقابله با تاثیرات و پیامد های   ساخت این گونه جزایر  که حتی بتواند افکار جامعه جهانی را در این زمینه بسیج نموده تا پس از نشست های متعددو کارشناسی با حضور صاجب نظران این حوزه قوانین و مقررات تازه ای با توجه مقررات قبلی کنوانسیون های حقوق دریایی و توسعه پایدار ساحلی وضع گردد چیست.

ضمن آنکه محققان و صاحب نظران در این زمینه،بایستی نسبت به ارائه راهکارهای و ضوابط موثر در مورد ایجاداین جزایر که مورد اجماع جامعه بین الملل بوده و در آن حق و حقوق کشورهایی که حیطه دریا دارند رعایت گردیده باشد وضع و همگی ملزم به رعایت آن باشند اقدام نمایند.

واژه گان کلیدی : جزایر مصنوعی، خلیح فارس جغرافیای سیاسی،  ژئوپولیتیک، دریا، مرز،محیط زیست

فهرست مطالب

عنوان                                                       صفحه

چکیده :............................................... 1

مقدمه................................................. 3

فصل اول: کلیات

1-1 بیان مسئله:....................................... 6

1- 2 اهمیت موضوع تحقیق................................ 8

1-3 اهداف تحقیق....................................... 9

1-4 پرسشهای اصلی تحقیق................................ 9

1-5  فرضیه های تحقیق.................................. 9

1-6 روش های جمع آوری اطلاعات.......................... 10

1-7روش تحقیق......................................... 10

1- 8 محدویت تحقیق.................................... 11

1-9 قلمرو تحقیق...................................... 11

1-10پیشینه تحقیق..................................... 11

1-11سازماندهی تحقیق.................................. 12

کلیات تحقیق.......................................... 12

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1تعاریف ژئوپولیتیک از دیدگاه های مختلف............. 14

2-2مفاهیم اعتباری و مفهومی ژئوپولیتیک................. 16

2-3مفهوم ژئوپولیتیک در روند تاریخی................... 17

2-4 ریشه یابی تفکرات ژئوپولیتیک قرن بیستم............ 17

2- 5 ژئوپولیتیک و قدرت جهانی......................... 19

2-5-1 مکتب ژئوپولیتیک آلمان ( مکتب فضایی )........... 22

2-5-2عقاید ژئواستراتژیکی ماهان....................... 22

2-5-3عقاید تزهارتلند مکیندر.......................... 26

2-6  ژئوپلیتیک چگونه مورد استفاده قرار میگیرد ؟...... 31

2-7قلمرو دریایی حقوق دریاها.......................... 32

2-7-1کلیات........................................... 32

2-7-2نحوه تحدید حدود مناطق دریایی.................... 38

فصل سوم معرفی خلیج فارس شامل جغرافیای انسانی مرزهای آبی ایران در جنوب

3-1خلیج فارس و نام آن................................ 65

3-2 موقعیت خلیج فارس................................. 66

3-3مشخصات فيزيكي و بيولوژيكي خليج فارس............... 69

3-3-1شوري............................................ 69

3-2-2دماي آب......................................... 71

3-3-3 تيرگي آب....................................... 73

3-4 جغرافیای سیاسی و اهمیت استراتژیکی منطقه خلیج فارس 76

3-5جزایر ایران در خلیج فارس.......................... 79

3-6تنگه­های بین المللی................................ 85

3-6-1 معرفی تنگۀ هرمز ( عرض، عمق و محل عبور کشتیها ): 91

3-6-2 نظام تنگه­ها در کنوانسیونهای حقوق دریاها........ 95

3- 7 جایگاه ژئوپولیتیکی  ایران  در نظریات ماهان...... 97

3- 8  شورای همکاری خلیج فارس و ژئوپلتیک سلطه......... 98

فصل چهارم ایجاد جزایر مصنوعی  و اثرات حقوقی و زیست محیطی آن و سابقه تاسیس جزایر و  مرزهای آبی

4-1جزایر مصنوعی..................................... 101

4-2مواد حقوقي مربوط به ساخت جزاير مصنوعي............ 103

4-3پروژه‌های جدید.................................... 107

4-4جزایر مصنوعی و خلیج فارس......................... 108

4-5 برخی از پروژه های موجود در خلیج فارس............ 110

5-4-1 ساخت مجمع الجزایری مشتمل بر 300 جزیره کوچک به شكل نقشه جهان................................................... 110

4-5-2جزیره مروارید قطر.............................. 114

4-5-3جزیره بحرین.................................... 117

4-6 دریا و قدرت..................................... 118

4-7 مرزهای دریایی................................... 124

4-7-1پدیدهای جنجال برانگیز.......................... 124

4-7-2 اختلافات مرزی.................................. 128

4-7-3  مرزهای آبی جنوب.............................. 129

4-8 منابع آلودگی دریایی............................. 136

فصل محیط زیست....................................... 143

4-9 شناسايي اثرات و خسارات زيست‌محيطي طرح‌هاي توسعه ساحلي 143

4-9-1 اثرات مرتبط با محيط آبي....................... 144

4-9-2 اثرات مرتبط با محيط خشكي...................... 146

4-9-3  شناسايي محيط‌هاي آسيب‌پذير..................... 149

4-10ساخت جزایر مصنوعی و تاثیرات آن بر جنگلهای دریایی 150

4-11 بررسی ابعاد و آثار توسعه فعالیت های انسانی در خلیج  فارس 155

4-11-1بررسی ابعاد حقوقی احداث و تکمیل جزایر مصنوعی در حاشیه جنوبی خلیج فارس.......................................... 156

4-11-2 کنوانسیون منطقه­ای کویت برای همکاری در باره حمایت از محیط دریایی در برابر آلودگی سال 1978.................... 158

فصل پنجم: ارزیابی نهائی فرضیه‌ها، نتیجه گیری، پیشنهادات و راهکارها

5-1 نتیجه گیری...................................... 162

5-2 نتیجه گیری موقعیت ژئوپلتییک خلیج فارس........... 162

5-3 راهکارها........................................ 167

منابع و مآخـذ....................................... 169

چكيده انگليسي....................................... 174

فهرست جداول

عنوان                                                       صفحه

جدول  1:  ویژگیهای جغرافیایی آبراههای بین­المللی خاورمیانه و شمال افریقا.............................................. 86

جدول 2  : طور مرزهای ایران براساس نقشه­های پوششی.... 135

جدول شماره 3 : مرز دریایی ایران با کشورهای همسایه درخلیج فارس، دریای عمان و خزر................................... 135

جدول شماره 4 : طول مرزهای ایران.................... 136

 
فهرست  شكل ها و نقشه‌ها

عنوان                                                       صفحه

شکل 1:نقشه جهان از دیدگاه میکندر.................... 28

شکل 2:نحوه ترسیم خط مبدا در هریک ازعوارض ساحلی   ( Glassner_1993_482) 42

شكل3 : موقعيت خليج فارس در منطقه.................... 66

شكل 4: درون‌شارش، برون‌شارش و گردش كلي آب در خليج فارس (اقتباس از رينولدز 1993)....................................... 70

شكل5 : تغييرات مكاني شوري سطحي آب در خليج فارس (اقتباس از رينولدز 1993)....................................... 71

شكل6 : تغييرات سالانه دماي سطح آب اندازه‌گيري شده در سال 2004 در منطقه تمبك در خليج فارس............................. 73

شكل 7 : تغييرات سطحي تيرگي آب در خليج فارس (Hisayuki Arakawa et al - 1998).................................................... 75

شکل8 :جزایر ایران در خلیج فارس...................... 80

شکل 9 :تنگه های بین المللی.......................... 85

شكل10: ميزان تغييرات خط ساحلي در محدوده كشور امارات متحده عربي................................................... 112

شكل 11: موقعيت جزاير جميرا و جبل علي............... 113

شكل12: ميزات تغييرات خط ساحلي در كشورهاي قطر و بحرين 116

شکل 13:مرزهای دریایی ایران......................... 130

شكل 14 : عوارض زيست‌محيطي برخي از طرح‌هاي توسعه ساحلي. 144

شكل15 : مناطق حساس دريايي ايران در سواحل خليج فارس و درياي   150

نقشه 4-5. نقشه سياسي دنيا با مرزهاي خشكي و دريايي كشور 124