چکیده:

كيفيت زندگي شهري يكي از مهمترين حوزه هاي مطالعات شهري در كشورهاي مختلف است . اين مهم به دليل

اهميت روزافزون مطالعات كيفيت زندگي در پايش سياست هاي عمومي و نقش آن به عنوان ابزاري كارآمد در مديريت و برنامه ريزي شهري است.نواحی شهری مراکز اصلي رشد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در هر کشوری هستند و خود را به عنوان جذاب ترین نقاط برای ایجاد ثروت، کار، خلاقیت و نوآوری اثبات کرده اند. اما در عین حال، این نواحی با چالش های مهمي نیز در زمينه هاي تخريب فیزیکی و محیطی، محرومیت اجتماعی، ناامنی، بیکاری، کمبود مسکن، ترافیک و حاشیه نشینی روبرو هستند كه این مشکلات کیفیت زندگی شهری را به شدت کاهش می دهند. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی سنجش كيفيت زندگي در مناطق شهري در منطقه پنج شهر کرج می باشد. در این تحقیق که با استفاده از مطالعه پیمایش میدانی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی ابتدا با استفاده از ابزار پرسشنامه به گردآوری داده های میدانی از شهروندان پرداخته است (383=N) ، و پایایی آن با آلفای کرونباخ 80/0 مورد تأیید قرار گرفت. سپس برای تجزیه و تحلیل از آزمونهای آماری مناسب و در قالب نرم افزار spss استفاده شد که از آزمونهای همبستگی پیرسون، آزمون t-test تک نمونه ای ، آزمون فریدمن جهت رتبه بندی شاخص ها استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که بیشترین میانگین ها در بعد عینی مربوط به شاخص محیط مسکونی با میانگین 2.70  و در بعد ذهنی مربوط به مربوط به شاخص تعامل و همبستگی اجتماعی با میانگین 4.47 می باشد. همچنین یافته­های بدست آمده از آزمون فریدمن نشان می دهد رتبه­بندی فریدمن دارای وضعیت تقریباً مناسبی می­باشند، به گونه­ای که شاخص­های مذکور تعاملات و همبستگی اجتماعی با میانگین رتبه­ای 8.22، احساس امنیت یا 6.61، اوقات فراغت با 5.78 از بالاترین میانگین­های رتبه­ای برخوردارند و دو شاخص دیگر اشتغال و درآمد با 3.85 و آموزش با 2.80 امتیاز کمتری را کسب کرده­اند. این امر را پذیرفت که مهم­ترین عامل تاثیرگذار در کیفیت زندگی منطقه پنج شاخص­های مرتبط با کیفیت تعامل و همبستگی اجتماعی باشد. به عبارت دیگر در بحث کیفیت زندگی شهری در منطقه پنج در مجموع 9 شاخص که مورد بررسی قرار گرفت مشخص شد که شاخص­های دارای میانگین رتبه­ای بالا، اغلب شاخص­های مرتبط با کیفیت تعامل و همبستگی اجتماعی زندگی می­باشند.

واژگان کلیدی: کیفیت زندگی، بعد عینی، بعد ذهنی، مناطق شهری، منطقه پنج کرج

فهرست مطالب

فصل اول

1-1- مقدمه  (بیان مساله). 2

1-2- ضرورت و اهمیت  تحقیق. 4

1-3- اهداف تحقیق. 5

1-4- فرضیات تحقیق. 5

1-5- شاخص ها و متغیر های کیفیت زندگی. 6

1-6- پیشینه تحقیق. 10

1-7- روش تحقیق. 12

1-7-1- روش پیمایش. 12

1-7-2- روش توصیفی-تحلیلی. 13

1-8- جامعه آماري،روش نمونه گيري و تعيين حجم نمونه. 14

1-9- انتخاب نمونه از بین شهروندان منطقه پنج کرج. 15

1-10- روش های گردآوری اطلاعات. 16

1-10-1- روش اسنادی و کتابخانه ای. 16

1-10-2- مطالعات میدانی. 17

1-10-3- روش پرسشنامه ای. 17

1-11- کاربرد دستاوردهای پژوهش. 18

فصل دوم

2-1- مقدمه. 20

2-2- کیفیت زندگی. 21

2-2-1- مفهوم کیفیت. 21

2-2-2- مفهوم کیفیت زندگی. 22

2-3- رویکردهای کیفیت زندگی شهری. 24

2-3-1- کیفیت ذهنی زندگی. 24

2-3-2- کیفیت عینی زندگی. 26

2-4-  رابطه بین کیفیت ذهنی و عینی زندگی. 26

2-5- مدل های ساختاری کیفیت زندگی. 28

2-6- ساخت (ترکیب) کیفیت زندگی. 28

2-9-  شاخص های کیفیت زندگی. 29

2-9-1- شاخص های ابعاد اقتصادي كيفيت زندگي. 29

2-9-2- شاخص های ابعاد سياسي كيفيت زندگي. 29

2-9-3-  شاخص های ابعاد زيست محيطی كيفيت زندگي. 30

2-9-4- شاخص های ابعاد سلامت و آموزش كيفيت زندگي. 31

2-9-5- شاخص های ابعاد اجتماعي كيفيت زندگي. 31

2-10- ادبیات و پیشینه تحقیق. 36

فصل سوم

مقدمه. 40

3-1- موقع جغرافيايي  شهرکرج :. 40

3-2- وجه تسميه شهر كرج :. 40

3-3- معرفی منطقه پنج شهر کرج. 41

3-4- کاربری عمومی زمین درمحدوده منطقه پنج کرج. 45

3-5- مطالعه سازندهای زمین شناسی ، تکتونیک ، زمین ساخت و تعیین موقعیت دقیق گسل های مهم یا احتمالی. 47

3-6- مطالعات اقلیم شناسی منطقه. 48

3-7- مطالعه و شناخت منابع بالقوه آلاینده آبهاي سطحی و زیرزمینی موجود در منطقه  49

3-8- ويژگي‌هاي کمي ـ کالبدي کل شهر. 50

3-9- معرفی امکانات منطقه پنج. 52

3-10- بازار ميوه تربار. 53

3-11- مساجد. 53

3-12- پاسگاه و كلانتري. 54

3-13- سالنهاي ورزشي. 56

3-14- كتابخانه. 56

3-15- درمانگاه ها و آموزشگاه ها. 56

3-16- داروخانه. 57

3-17- مدارس. 57

3-18- بانک ها. 58

3-19- شاخص های تحقیق. 60

3-20- روایی - پایایی پرسشنامه. 63

فصل چهارم

مقدمه. 66

4-1- یافته های حاصل از پرسشنامه ها (یافته های مربوط به ویژگی های دموگرافیک)  66

4-1-1- ویژگی های جنسیت پاسخگویان. 67

4-1-2- ویژگی های تأهل و تجرد پاسخگویان. 68

4-1-3- ویژگی های سنی پاسخگویان. 69

4-1-4- ویژگیهای سطح تحصیلات پاسخگویان. 71

4-1-5- ویژگیهای مربوط به گروههای شغلی پاسخگویان. 73

4-1-6- ویژگی درآمدی پاسخگویان. 74

4-2- یافته های حاصل از سوآلات تحلیلی پرسشنامه های پژوهش. 75

4-2-1- یافته های حاصل از پرسشنامه کیفیت زندگی( بعد عینی). 76

4-2-2- بررسی وضعیت متغیرهای شاخص سلامت و بهداشت در منطقه پنج. 77

4-2-3- بررسی وضعیت متغیرهای شاخص کیفیت محیطی در منطقه پنج. 79

4-2-4- بررسی وضعیت متغیرهای شاخص کیفیت محیط مسکونی در منطقه پنج. 80

4-2-5- بررسی وضعیت متغیرهای شاخص کیفیت زیر ساخت ها در منطقه پنج. 82

4-2-6- بررسی وضعیت متغیرهای کیفیت اشتغال و درآمد در منطقه پنج. 83

4-3- یافته های حاصل از پرسشنامه کیفیت زندگی( بعد ذهنی). 85

4-3-1- بررسی وضعیت متغیرهای شاخص کیفیت آموزش در منطقه پنج. 86

4-3-2- بررسی وضعیت متغیرهای شاخص شاخص کیفیت امنیت در منطقه پنج. 88

4-3-3- بررسی وضعیت متغیرهای شاخص کیفیت اوقات فراغت در منطقه پنج. 89

4-3-4- بررسی وضعیت متغیرهای شاخص کیفیت تعامل و همبستگی اجتماعی در منطقه پنج  90

4-4- جمع بندی. 92

فصل پنجم

5-1- مقدمه. 94

5-2- فرا یند انجام تجزیه و تحلیل. 94

5-4- اثبات فرضیات پژوهش. 95

5-4-1- فرضیه اول. 95

5-5- فرضیه دوم. 98

5-6- فرضیه سوم. 101

5-7- نتیجه گیری. 103

5-8- پیشنهادات تحقیق. 108

منابع و ماخذ. 110

پیوست پرسشنامه. 116

فهرست جداول

جدول شماره (1-1): تحقیقات انجام شده در زمینه کیفیت زندگی. 13

جدول2-1: فهرست شاخص های تبیین کیفیت زندگی در شهر پورتو، پرتقال. 32

جدول 2-2 : اجزاء کیفیت زندگی بر اساس مدل رافائل و همکاران. 35

جدول شماره 2-3: تحقیقات انجام شده در زمینه کیفیت زندگی. 38

جدول شماره 3-1: تعداد محله های منطقه پنج و کاربری های آن. 45

جدول شماره 3-3:  کاربری عمومی زمین درمحدوده منطقه پنج کرج. 48

جدول شماره 3-4 : ويژگي‌هاي کمي ـ کالبدي عمومي مناطق شش گانه کرج. 50

جدول شماره 3-5 : نام بانک ها به همراه شعبات و آدرس آنها. 51

جدول شماره 3-6 : مساجد منطقه پنج. 52

جدول شماره 3-7 : پارک ها به همراه مساحت و آدرس آنها. 54

جدول شماره 3-8 : درمانگاه ها و آموزشگاه ها. 55

جدول شماره 3-9 : بانک های قرض الحسنه. 59

جدول  شماره 3-10 : شاخص ها و متغیر های کيفيت زندگي تحقیق. 68

جدول 4-1: ویژگی های مربوط به جنسیت پاسخگویان. 76

جدول 4-2: ویژگی های مربوط به تأهل و تجرد پاسخگویان(مردم). 77

جدول 4-3: ویژگی های مربوط به گروههای سنی پاسخگویان. 78

جدول 4-4: ویژگی های مربوط به سطح تحصیلات پاسخگویان. 80

جدول شماره 4-5 : وضعیت شغلی پاسخگویان. 81

جدول 4-6: وضعیت درآمدی پاسخگویان. 83

جدول 4-7: شاخص ها و متغیر های بعد عینی کیفیت زندگی. 85

جدول 4-8: درصد طیف لیکرت برای سوآلات شاخص سلامت و بهداشت. 87

جدول 4-9: درصد طیف لیکرت برای سوآلات شاخص کیفیت محیطی. 88

جدول 4-10: درصد طیف لیکرت برای سوآلات شاخص کیفیت محیط مسکونی. 90

جدول 4-11: درصد طیف لیکرت برای سوآلات شاخص کیفیت زیرساخت ها. 91

جدول 4-12: درصد طیف لیکرت برای سوآلات شاخص کیفیت اشتغال و درآمد. 93

جدول 4-13: شاخص ها و متغیرهای بعد ذهنی کیفیت زندگی. 95

جدول 4-14: درصد طیف لیکرت برای سوآلات شاخص آموزش. 96

جدول 4-16: درصد طیف لیکرت برای سوآلات شاخص کیفیت اوقات فراغت. 99

جدول 4-17: درصد طیف لیکرت برای سوآلات شاخص کیفیت تعامل و همبستگی اجتماعی  100

جدول (5-1) تحليل پایایی ابعاد كيفيت زندگی. 105

جدول 5-2: آزمون همبستگی جهت معناداری بعد عینی و شاخص های زندگی شهروندان  107

جدول 5-3: آزمون t-test تک نمونهای جهت معناداری مطلوبیت بعد عینی کیفیت زندگی شهروندان. 108

جدول 5-4: آزمون همبستگی جهت معناداری منطقه پنج کرج بر کیفیت ذهنی زندگی شهروندان. 110

جدول 5-5: آزمون t-test تک نمونهای جهت معناداری اثر منطقه پنج بر کیفیت ذهنی زندگی شهروندان. 111

جدول 5-6: آزمون فریدمن جهت رتبهبندی شاخص ها به لحاظ تأثیرگذاری در کیفیت زندگی. 113

فهرست نمودارها و نقشه ها

شکل(2-1) اجزا تشکیل دهنده کیفیت زندگی. 35

شکل2-2: چارچوب مفهومی مورد استفاده در مطالعه داس. 37

نقشه شماره 3-1 : تقسیم بندی مناطق شهری کرج. 44

نقشه شماره 3-2: محله بندی منطقه پنج کرج. 47

نقشه شماره 3-3: ويژگي‌هاي کمي ـ کالبدي عمومي مناطق شش گانه کرج. 51

نمودار 4-1: وضعیت جنسیتی پاسخگویان. 77

نمودار 4-2: وضعیت تأهل و تجرد پاسخگویان. 78

نمودار 4-3: وضعیت سنی پاسخگویان در گروههای 5 گانه سنی. 80

نمودار 4-4: وضعیت سطح تحصیلات پاسخگویان در گروههای5 گانه سطح تحصیلات. 81

نمودار 4-5: وضعیت شغلی پاسخگویان. 83

نمودار 4-6: وضعیت درآمدی پاسخگویان. 84