چکيده

توسعه روستايي از عوامل مختلفي نشات مي­گيرد که يکي از آنها مسکن مطلوب مي باشد . مسکن مناسب درواقع مسکن پايدار است که داراي ويژگي هاي آسايش مناسب،فضاي مناسب،عوامل بهداشتي مناسب،مکان مناسب،وقابلت دسترسي از نظر کار را دارا مي باشد . از اين رو هدف اصلي اين پژوهش شناسايي و تحليل عوامل موثر بر توسعه پايدار  مسکن در نواحي روستايي است که به صورت مطالعه موردي در دهستان هاي بخش مرکزي شهرستان کرج صورت گرفته است . روش تحقيق به صورت توصيفي –تحليلي و پيمايشي مي باشد . براي گردآوري داده ها از دو روش کتابخانه اي – اسنادي و از روش ميداني همچون مشاهده و پرسشنامه استفاده شده است . جامعه آماري اين تحقيق کل خانوارهاي روستايي بخش مرکزي کرج که داراي 10316 نفر ميباشد حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 220 نفر تعيين شد . براي تعيين اعتبار متغيرهاي تحقيق از ضريب آلفاي کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برابر با 77/. به دست آمد . براي تحليل داده ها از نرم افزار آماري  SPSSآزمون هاي آماري T-test و تحليل واريانس يک طرفه استفاده شد . نتايج حاصل از تحليل  داده هابا استفاده ازتحليل واريانس يک طرفه  نشان داد که در مولفه پايداري کالبدي  شاخص­هاي "ميزان رعايت اصول مقاوم سازي در ساخت واحد مسکوني "مقدار آماره F برابربا 549/16و " ميزان رعايت شرايط جغرافيايي منطقه در ساخت واحد مسکوني "برابربا 549/12وهمچنين شاخص " ميزان مقاوم بودن مساکن روستايي در برابر حوادث طبيعي " برابر با 465/12 مي­باشدو در مولفه پايداري اجتماعي شاخص هاي "دسترسي به مراکز فرهنگي ومذهبي" مقدار آماره F برابربا 313/13 و"رضايت از سيستم فاضلاب واحدمسکوني"برابر با460/16 و"تاثير مهاجرت بر ساخت و سازهاي غير اصولي " برابر با362/12 ميباشد. همچنين در مولفه پايداري اقتصادي در شاخص هاي "ميزان قيمت هر متر مربع زمين " مقدار آماره F برابربا 527/10و"ميزان اجاره بها در روستا "برابر با046/12 و"مساکن روستايي داراي مالک شخصي " برابر با 985/5 ميباشد . همچنين نتايج نشان از متفاوت بودن پايداري کالبدي، اجتماعي و اقتصادي مسکن بين دهستان هاي مورد مطالعه است و دراکثر موارد پايداري بدست آمده در حد متوسط يا کمتر از حد متوسط بوده است .

واژه هاي کليدي : روستا ، مسکن روستايي، توسعه پايدار مسکن، بخش مرکزي شهرستان کرج .

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                               صفحه

فصل اول: کليات تحقيق

مقدمه................................................ 1

1-1.تبيين مسأله پژوهشي و اهميت آن.................... 2

1-2.ضرورت و اهميت تحقيق............................. 3

1-3. پيشينة تحقيق.................................... 5

1-4. اهداف تحقيق..................................... 6

1-5. سوال­هاي تحقيق................................... 7

1-6. فرضيه­هاي تحقيق.................................. 7

1-7. روش تحقيق....................................... 7

1-7-1.جامعه آماري.................................... 7

1-7-2.روش و طرح نمونه برداري......................... 7

1-7-3. حجم نمونه و روش محاسبه........................ 7

1-7-4. ابزار گردآوري داده ها......................... 7

1-7-5. ابزار تجزيه و تحليل........................... 8

1-8. کاربرد نتايج تحقيق.............................. 8

فصل دوم: مباني نظري تحقيق

مقدمه................................................ 9

2-1.­تعاريف ومفاهيم.................................. 10

2-1-1.مفهوم مسکن ................................... 10

2-1-2.مسکن روستايي.................................. 11

2-1-3.پايداري و توسعه پايدار........................ 14

2-1-4.توسعه پايدار روستايي.......................... 15

 2-1-5.مسکن پايدار روستايي.......................... 17

عنوان                                                                                                                               صفحه     

2-2.مسکن و نظريات مربوط به آن....................... 17

2-3.اهميت مسکن در زندگي انسان....................... 18

2-4.نقش مسکن درفرايند توسعه اقتصادي و اجتماعي و اهميت آن  19

2-5.روشهاي اساسي تامين مسکن......................... 20

2-5-1.ارتقاي کيفيت سکونت............................ 20

2-5-2.تامين زمين و خدمات............................ 21

2-5-3.اهداف روش تامين زمين و خدمات.................. 21

2-5-4.روش توانمند سازي.............................. 22

2-6.عوامل موثر در تدوين استاندارد هاي مسکن.......... 23

2-6-1.زيانهاي ناشي از بي دقتي در تدوين استانداردهاي مسکن  23

2-6-2.استانداردهاي مسکن............................. 23

2-6-3.شکل مطلوب مسکن................................ 24

2-6-4.استحکام مسکن.................................. 24

2-7.جايگاه مسکن روستايي در توسعه پايدار روستايي..... 24

2-9.  شاخص ها ي تبيين کننده توسعه پايدار و توسعه پايدار روستايي    26

2-10.اصول طراحي مسکن پايدار روستايي................. 27

2-10-1.موارد اکولوژيکي ............................. 27

2-10-1-1.مسکن پايدار و طراحي منظر.................... 27

2-10-1-2.مسکن پايدار و اقليم......................... 27

 2-10-1-3.مسکن پايدار و حفاظت از منابع آبي........... 28

2-10-1-4.مسکن پايدار و پيوند با طبيعت................ 28

2-10-2.موارد اجتماعي................................ 29

2-10-2-1.مسکن پايدار و فرهنگ ساکنين.................. 29

2-10-2-2.مسکن پايدار و کاربريهاي مختلط............... 29

2-10-2-3.مسکن پايدار و تراکم......................... 29

 2-10-2-4.مسکن پايدار و رابطه انرژي و سلامت........... 30

2-10-3.موارد اقتصادي................................ 30

عنوان                                                                                                                                صفحه

2-10-3-1.مسکن پايدار و عوامل تکنيکي.................. 30

2-11.شاخص­هاي مسکن پايدار در تجارب جهاني............. 30

2-11-1.شاخص هاي توسعه پايدارمسکن در ايران........... 33

2-12.سياست هاي مسکن در برنامه هاي عمراني قبل و بعد از انقلاب    34

2-12-1.سياست هاي مسکن در برنامه هاي قبل از انقلاب.... 34

2-12-2.سياستهاي مسکن در برنامه هاي عمراني بعد از انقلاب 35

2-13.روش شناسي پژوهش................................ 36

2-13-1. روش تحقيق................................... 36

2-13-2.تعيين حجم نمونه.............................. 37

2-13-3.تجزيه و تحليل داده­ها......................... 38

2-13-4.اجزاي پرسشنامه............................... 38

2-14.شاخص هاي مسکن پايدارمورد استفاده  در اين تحقيق. 39

فصل سوم: جغرافياي تاريخي شهرستان کرج

مقدمه............................................... 40

3-1.موقعيت جغرافيايي................................ 40

3-2.موقعيت سياسي.................................... 42

3-3.ويژگي زمين شناسي................................ 43

3-3-1. زمين شناسي استان البرز در ترسير و كواترنر..... 43

3-3-2.كواترنر تا ميوپليوسن.......................... 43

3-3-3. كانسار اشتهارد ( چشمه شور)................... ..43

3-4.وضعيت توپوگرافي................................. 43

3-4-1.کوه ها........................................ 43

3-4-2.تپه ها........................................ 44

3-4-3.دشت........................................... 44

-5.وضعيت شيب شهر.................................... 45

3-6.بررسي حرکات فعال زمين (زلزله )................. .45

عنوان                                                                                                                                صفحه   

-7.ويژگيهاي اقليمي(درجه حرارت، بارش و ...)......... .46

3-7-1.کوير يا دشت کوير.............................. 46

3-7-2.رشته کوه‌هاي البرز............................. 46

3-7-3.بادهاي مرطوب و باران‌زاي غربي.................. 46

3-8.فاكتورهاي دمايي................................. 46

3-8-1.بررسي وضعيت بارش ............................. 49

3-8-2.رطوبت نسبي................................... .51

3-8-3.يخبندان....................................... 52

3-8-4.بررسي وضعيت باد............................... 54

3-8-5.تابش ......................................... 54

3-9.شناسنامه اقليمي ................................ 55

3-10.پوشش گياهي..................................... 55

3-11. جغرافياي تاريخي منطقه......................... 56

3-11-1.پيشينه تاريخي................................ 56

3-11-2.چگونگي توسعه شهرستان کرج..................... 56

3-11-3.تحولات بافت .................................. 57

3-11-4.وضع موجو مساکن روستايي....................... 57

3-12.ويژگي هاي انساني – اجتماعي..................... 57

 3-12-1. بررسي ساختار جمعيتي استان البرز............ 57

3-12-2.نسبت جنسي و بعد خانوار استان البرز........... 58

3-12-3.نرخ رشد طبيعي جمعيت طي سالهاي 1390-1385....... 59

3-12-4. وضعيت اشتغال در شهر کرج..................... 60

3-12-5.  وضعيت سواد................................. 61

فصل چهارم: تجزيه و تحليل اطلاعات

مقدمه............................................... 62

عنوان                                                                                                                                صفحه

4-1.يافته هاي توصيفي متغير­هاي تحقيق................. 62

4-1-1.جنس پاسخگويان................................. 63

4-1-2.وضعيت سني پاسخگويان........................... 64

4-1-3.وضعيت تحصيلات پاسخگويان ....................... 65

4-1-4.وضعيت شغلي پاسخگويان ......................... 66

4-1-5.بعد خانوار.................................... 67

4-1-6.سال ساخت مسکن................................. 67

4-1-7.وضعيت دهستان ها از لحاظ مالکيت واحد مسکوني.... 68

4-1-8.فاصله روستا تا شهر............................ 68

4-1-9.زير بناي واحدهاي مسکوني....................... 69

4-1-10.تعداد طبقات واحدهاي مسکوني................... 69

4-1-11.تعداد اتاق در واحدهاي مسکوني ................ 70

4-1-12.تعداد نفر در هر واحد مسکوني.................. 70

4-2. بررسي توصيفي متغير­ها........................... 71

4-2-1. بررسي توصيفي متغير­هاي کالبدي................. 71

4-2-2. بررسي توصيفي متغير­هاي اجتماعي................ 72

4-2-3 .بررسي توصيفي متغير­هاي اقتصادي................ 74

4-3.يافته هاي تحليلي (آمار استنباطي )............... 75

4-3-1. آزمون T-test.................................... 75

4-3-1-1. نتايج حاصل ازآزمون T-test..................... 75

4-3-1-1-1. شاخص کالبدي .............................. 75

4-3-1-1-2. شاخص اجتماعي.............................. 77

4-3-1-1-3.شاخص اقتصادي............................... 79

4-4. تحليل واريانس يک طرفه ......................... 81

4-4-1-1.شاخص کالبدي................................. 86

4-4-1-2.شاخص اجتماعي................................ 84

4-4-1-3 .شاخص اقتصادي............................... 88

4-5. عوامل موثر بر ساخت و سازهاي غيراصولي مسکن در پيرامون شهرستان کرج.................................................... 91

عنوان                                                                                                                                صفحه

فصل پنجم: تبيين فرضيه­ها ،نتيجه گيري و پيشنهادات

مقدمه............................................... 92

 5-1.سوال­ها......................................... 93

5-1-1.پاسخ سوال اول................................. 93

5-1-2.پاسخ سوال دوم................................. 93

5-2.آزمون فرضيه­ها................................... 93

5-2-1.آزمون فرضيه اول .............................. 94

5-2-2. آزمون فرضيه دوم ............................. 95

5-3.نتيجه گيري..................................... .95

5-4. پيشنهادها...................................... 98

منابع و مآخذ....................................... 100

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                 صفحه

جدول ( 2-1)  شاخص هاي توسعه پايدارمسکن روستايي در تجارب جهاني  31

جدول( 2-2)  شاخص هاي توسعه پايدارمسکن در ايران...... 32

جدول (2-3 )اسامي روستاهاي منتخب و تعداد افراد نمونه گيري شده   37

جدول( 2-4) شاخص هاي مورد استفاده در اين تحقيق....... 38

جدول(3-1) موقعيت استان و شهرستان کرج و بر حسب طول و عرض جغرافيايي  42

جدول(3-2) تقسيمات سياسي استان البرز و شهرستان کرج1390 42

جدول (3-3) تحولات جمعيت در شهر کرج .................. 58

جدول(3-4)  نسبت جنسي................................ 58

جدول (3-5) نرخ رشد جمعيت شهرستان کرج طي سال هاي 1390-1385  59

جدول(3-6) وضعيت اشتغال شهر کرج در سال هاي 1385و1375.. 60

جدول(3-7) طبقه بندي جمعيت بر حسب گروه هاي عمده فعاليت طي سال­هاي1375تا 1390 ............................................... 60                                

جدول(3-8) ميزان با سوادي شهر کرج در سال هاي 1385-1365 61

جدول(4-1) جنس پاسخگويان............................. 63

جدول (4-2) وضعيت سني................................ 64

جدول(4-3) توزيع پاسخگويان برحسب وضعيت تحصيلي........ 65

جدول(4-4) توزيع پاسخگويان بر حسب وضعيت شغلي......... 66

جدول(4-5)  تعداد افراد خانواده...................... 67

جدول(4-6)  سال ساخت مسکن............................ 67

جدول(4-7) مالکيت واحد مسکوني........................ 68

جدول (4-8) فاصله روستا تا شهر....................... 68

جدول (4-9)  زير بناي واحد مسکوني.................... 69

جدول (4-10) تعداد طبقات واحد­هاي مسکوني.............. 69

جدول (4-11)  تعداد طبقات  واحدهاي مسکوني............ 70

جدول(4-12)  زير بناي واحد مسکوني.................... 70

جدول (4-13) توصيف متغير­هاي کالبدي................... 71

عنوان                                                                                                                               صفحه

جدول(4-14)  توصيف متغير­هاي اجتماعي.................. 73

جدول (4-15)  توصيف متغير­هاي اقتصادي................. 74

جدول (4-16) شناسايي وضعيت شاخص هاي پايداري کالبدي در دهستان­هاي مورد مطالعه.............................................. 76

جدول (4-17) شناسايي وضعيت شاخص هاي پايداري اجتماعي در دهستان­هاي مورد مطالعه.............................................. 78

جدول (4-18) شناسايي وضعيت شاخص هاي پايداري اقتصادي در دهستان­هاي مورد مطالعه.............................................. 80

جدول (4-19) شناسايي وضعيت شاخص هاي پايداري کالبدي با استفاده از تحليل واريانس يک طرفه...81

جدول (4-20) طبقه بندي روستاها در گروههاي همگن براساس شاخص هاي پايداري کالبدي.............................................. 83

جدول (4-21) شناسايي وضعيت شاخص هاي پايداري کالبدي با استفاده از تحليل واريانس يک طرفه...85

جدول (4-22) طبقه بندي روستاها در گروههاي همگن براساس شاخص هاي پايداري اجتماعي............................................. 86

جدول (4-23) شناسايي وضعيت شاخص هاي پايداري کالبدي با استفاده از تحليل واريانس يک طرفه...88

جدول (4-24) طبقه بندي روستاها در گروههاي همگن براساس شاخص هاي پايداري اقتصادي............................................. 89

جدول(4-25) عوامل تاثيرگذار بر ساخت و سازهاي غيراصولي مسکن 91

جدول (5-1) مقادير بدست آمده از آزمون T test براي گويه­­ هاي کالبدي،اجتماعي، اقتصادي............................................. 94

جدول (5-2) مقادير بدست آمده از آزمون تحليل واريانس يک طرفه براي گويه­­ هاي کالبدي،اجتماعي،
اقتصادي............................................. 95

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                                 صفحه

شکل (2-1)  :ابعاد و مولفه هاي اصلي توسعه پايدار..... 15

شکل (2-2) فرايند انجام تحقيق........................ 39

شکل (3-1) موقعيت جغرافيايي بخش مرکزي شهرستان کرج در استان البرز    41

شکل (3-2) نقشه توپوگرافي شهرستان رستم............... 44

شکل(3-3) ميانگين ماهيانه حداقل دماي روزانه بر حسب درجه سانتي گراد  47

شکل(3-4) ميانگين ماهيانه حداکثر دماي روزانه بر حسب درجه سانتي گراد 47

شکل(3-5) پهنه بندي متوسط دما در مقياس سالانه......... 48

شکل (3-6) ميانگين ماهيانه بارش بر حسب ميلي متر...... 49

شکل(3-7) پهنه بندي متوسط ساليانه بارش............... 50

شکل (3-8) ميانگين ماهيانه حداقل رطوبت نسبي بر حسب در صد  51

شکل(3-9) ميانگين ماهيانه حداکثر رطوبت نسبي بر حسب در صد.. 51

 شکل (3-10) ميانگين تعداد روزهاي يخبندان ........... 52

شکل(3-11)پهنه بندي متوسط تعداد روز­هاي يخبندان سالانه 53

شکل(3-12) ميانگين ماهيانه سرعت باد بر حسب متر بر ثانيه 54

 شکل(3-13) ميانگين تعداد ساعات آفتابي منطقه(ساعت) .. 55

شکل(4-1) نمودار جنس پاسخگويان ...................... 63

شکل(4-2) وضعيت سني پاسخگويان........................ 64

شکل(4-3) وضعيت تحصيلي پاسخگويان..................... 65

شکل(4-4) وضعيت شغلي پاسخگويان 66