هرچند شهر نشینی در جهان از سابقه دیرینه ای برخوردار است اما ایجاد و گسترش شهرهای نوین عمدتاً متاثر از انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم صورت پذیرفت. رشد جمعیت، تنوع در شیوه های تولید، شکل گیری نظام تولید کالاهای عمومی و تغییر در مناسبات روابط اجتماعی در سده های قبل، زمینه مساعدی را برای ایجاد و رشد شهرها فراهم ساخت.

به همراه فرآیند گسترش شهر نشینی و افزایش جمعیت شهروندان، تقاضا برای کالاها و خدمات جدید چه در بخش خصوصی و چه در بخش عمومی اضافه گردید و متولیان شهرها و سازمان های شهری را برآن داشت که در پی یافتن راه ها و شیوه های جدید تامین منابع مالی به منظور تولید کالا و خدمات مورد نیاز باشند . شهرداری ها ، حکومت های محلی، شوراهای شهری و متولیان نهادهای عمومی در کشورهای جهان به روشهای گوناگون سعی نمودند که از امکانات مالی داخلی و خارجی به منظور ایجاد زیرساختارهای شهری در جهت ارائه خدمات مورد نیاز شهروندان استفاده نمایند.

تامین منابع مالی یکی از مهم ترین وظایف نهادهای عمومی از قبیل شهرداری هاست. هرچند که منابع مالی شهرداری ها به صور مختلف قابل حصول است اما همه آن ها از خصوصیات درآمدهای پایدار برخوردار نیستند. پایداری در درآمدها مستلزم آن است که اولاً این اقلام از یک استمرار نسبی برخوردار باشند. و باید به گونه ای باشند که در طول زمان قابل اتکا بوده ثانیاً حصول این درآمدها شرایط کیفی شهر را در معرض تهدید و تخریب قرار ندهد.

با توجه به مطالب فوق مطالعه بررسی روشهای تامین منابع مالی شهرداری ها بخصوص روشهای ایجاد منابع مالی پایدار در شهرداری ها جهت توسعه و عمران شهری ضروری بنظر می رسد . این پژوهش به بررسی روشهای تامین منابع مالی شهرداری ها در توسعه و عمران شهری ( مطالعه موردی شهر شاهرود) پرداخته است.

         فهرست مطالب  .................................................................................................  صفحه

فصل اول : کلیات تحقیق

     1-1- مقدمه ............................................................................................................................................ 2

     2-1- بیان مساله تحقیق ....................................................................................................................  3

     3-1- اهمیت وضرورت تحقیق .........................................................................................................  5

     4-1- فرضيات تحقیق .........................................................................................................................  6

     5-1- اهداف تحقیق ............................................................................................................................  7

     6-1-  متغیرها ......................................................................................................................................  8

     7-1- پیشینه تحقیق ..........................................................................................................................  9

     8-1- روش تحقیق و مراحل آن ....................................................................................................  12

     9-1- مشکلات و موانع تحقیق .......................................................................................................  13

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق

                    مقدمه ............................................................................................................................................  16

     1-2- بررسی مفهوم شهرداری ومدیریت شهری...........................................................................  17

1-1-2- تاریخچه شهرداری ...............................................................................................  17

     2-2-  مفهوم تامین مالی شهر..........................................................................................................  21

            1-2-2- تاثیر افزایش جمعیت ورشد شهرنشینی.......................................................  21

                   2-2-2- اثرات انتظاري و تظاهري..................................................................................  22

                 3-2-2- افزايش قيمت ها و هزينه ارائه خدمات......................................................  22

                 4-2-2- نقش درآمدها در افزايش هزینه.....................................................................  23

         3 -2- منابع درآمدشهرداری  ...........................................................................................................  23

  1-3-2- قيمت گذاري خدمات شهري يا فروش خدمات.......................................  21

                   2-3-2-قيمت گذاري خدمات عمومي و نقش آن در كارائي................................  22

                   3-3-2- قاعده قيمت گذاري براساس هزينه نهايي بمنظورحفظ كارايي...........  22

                   4-3-2- قيمت گذاري خدمات و كالاهاي عمومي در صورت وجود منافع.......  23

5-3-2-  ابعاد توزيع درآمدي قيمت گذاري خدمات عمومي...................................26

7-3-2-قانون مالیات برارزش افزوده................................................................................  27

  8-3-2- معيارهاي عوارض يا ماليات مطلوب..............................................................  27       4-2-  منابع درآمدی خارجی شهرداری.........................................................................................  28

1-4-2- روش استقراض.................................................................................................  28

             2-4-2-  روش استفاده از كمكهاي بلاعوض دولت .............................................  29

           5-2-  بررسی ومفهوم درآمدهای پایداروناپایدار.......................................................................  30

            6-2- تجارب کشورهای جهان ......................................................................................................  34

1-6-2- مدیریت شهری در کشور آلمان....................................................................  34

                           1-1-6-2-  مشارکت مردم با شهرداری.............................................................  35

                           2-1-6-2- شهرداران .............................................................................................  35

                   2-6-2-  مدیریت شهری در کشور تایلند..................................................................  36

3-6-2- مدیریت شهری در کشورانگلیس..................................................................  39

     4-6-2-  مدیریت شهری در کشور فرانسه................................................................  41

                   5-2-2-  مدیریت شهری در کشور اندونزی..............................................................  44

            7-2- مدیریت شهری در ایران......................................................................................................  46

         8-2- ساختار سازمانی شهرداری های ایران..............................................................................  48

    9-2-  وظایف  شهرداریها................................................................................................................  49

    10-2-  سازمان شهرداریها ...............................................................................................................53    

         11-2-تعریف  بخشهای مختلف اقتصادی (خدمات ، کشاورزی وصنعت )..........................  .55

              1-11-2-خدمات.......................................................................................................................  55

              2-11-2-صنعت.......................................................................................................................   58

              3-11-2-کشاورزی...................................................................................................................  59

        12-2-تعریف ضرایب همبستگی...................................................................................................... 59

فصل سوم: مطالعات جغرافیایی منطقه ای                    

1-3- ویژگیهای محیط طبیعی  .................................................................................................. 64

              1-1-3-موقعیت جغرافیایی استان سمنان .............................................................  64

                     2-1-3- موقعیت جغرافیایی شهرستان شاهرود..........................................................68

     2-3- ناهمواریهای  طبیعی منطقه شاهرود.................................................................................72

           1-2-3- دشتها و اراضي نسبتاً هموار حاشيه کوير و شوره زارهاي جنوبي .......73

  3-3- مشخصات زمین شناسی وژئومورفولوژی  منطقه مورد مطالعه  ............................   74

       1-3-3 – زمین شناسی ........................................................................................     74                        2-3-3-  ژئومرفولوژی   .........................................................................................     74

3-3-3- گسل و لرزه خيزي   ...............................................................................     77

4-3- هیدرولوژی    .................................................................................................................     78

      1-4-3- منابع آب منطقه مورد مطالعه  ............................................................     79

5-3-پوشش جنگلی و مراتع    ..............................................................................................     80

6-3- مناطق حفاظت شده زیست محیطی  .......................................................................     81

7-3- ویژگی های اقلیمی   ...................................................................................................      83

8-3- تاریخچه شاهرود    ........................................................................................................     87

9-3- بررسی تحولات  جمعیت منطقه مورد مطالعه : .....................................................    89

1-9-3-  تحولات جمعیتی شهرستان شاهرود:  ...............................................   89

2-9-3- بررسي ميزان مهاجرت در شهر شاهرود.............................................    90

3-9-3- وضع فعاليت : ............................................................................................    94

4-9-3- وضع شغلي  : ...............................................................................................  95

5-9-3- نوع خانوار و پراكندگي آن : .....................................................................  96

10-3- اقتصادشهرشاهرود وتحولات آن.....................................................................................99

11-3-پتانسیل ها  و توان های محیطی  شهرستان  شاهرود .......................................... 100                         

          1-11-3 جاذبه های طبیعی: ...............................................................................    100

                     2-11-3- جاذبه های تاریخی و مذهبی شاهرود:................................................... 102

3-11-3- خدمات اقامتی ، رفاهی  و بهداشتی: ...............................................     109

فصل چهارم : تجزیه وتحلیل داده های تحقیق

           مقدمه .........................................................................................................................    112

           1-4- تاریخچه شهرداری شاهرود: ...................................................................................    113

           2-4- بررسی  بودجه شهرداری شاهرود :  .....................................................................    115

1-2-4 اعتبارات جاری   : ..................................................................................    110

2-2-4-اعتبارات عمرانی  : ...................................................................................  112

     3-4- بررسی منابع درآمدی شهرداری شاهرود : ........................................................     118

1-3-4 –درآمدهای ساختمانی شهرداری شاهرود..........................................   122

     4-4- درآمدحاصل ازقانون مالیات بر ارزش افزوده: ...................................................     129

          5-4- اقتصاد شهرشاهرود و تحولات آن........................................................................    132

                  1-5-4 –درآمدهای ساختمانی شهرداری شاهرود.........................................   132

      1-1-5-4 – بررسی بخش خدمات درشهرشاهرود................................   137

      2-1-5-4 – بررسی بخش کشاورزی درشهرشاهرود............................   140

      3-1-5-4 – بررسی بخش صنعت درشهرشاهرود.................................   140

فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات

       مقدمه .......................................................................................................................................... 143

        1-5- جمع بندي و آزمون فرضيات....................................................................................144

                 1-1-5-آزمون فرضيه اول ......................................................................................144

                 2-1-5-آزمون فرضيه دوم..................................................................................... 146

        2-5- نتيجه گيري  ............................................................................................................... 149

          3-5-موانع و مشکلات مرتبط با عدم تحقق اهداف، سياست ‌ها و اقدامات................151

         4-5-پيشنهادات وارائه راهكارها ......................................................................................... 152

       1-4-5-ارائه راهكار جهت جذب سرمایه گذاری ..............................................154

       2-4-5-مزیت های سرمایه گذاری درشاهرود.....................................................155          

     3-4-5-موارد قانونی مصوب قانون برنامه پنجم توسعه .....................................156              

منابع وماخذ ............................................................................................ 158

فهرست جداول

         عنوان   ...............................................................................................................  صفحه

جدول 1-3- تعداد شهرستان، بخش، شهر و دهستان استان براساس تقسيمات كشوري  سال 1389                      64

جدول 2-3-تعداد بخش‌ها، دهستان‌ها، شهرها و آبادي‌هاي داراي سكنه وكل آبادي هاي شهرستانسال1389            69

جدول شماره 3-3- تقسیمات سیاسی شهرستان شاهرود به تفکیک بخش و دهستان  سال 1385                         69

جدول 4-3-  - بررسی جمعیت شهر و شهرستان شاهرود نسبت به استان                                                      89

جدول 5-3- درصد باسوادان در جمعيت 6 ساله و بيش‌تر بر حسب سن به تفكيك جنس و وضع سكونت سال 1385  92

جدول 6-3- توزيع درصد جمعيت 6 تا 24 ساله در حال تحصيل  سال 1385                                             93

جدول 7-3- توزيع نسبي جمعيت 10 ساله و بيش‌تر بر حسب وضع فعاليت  سال 1385                                94                   

جدول 8-3- تـوزيع نسبي بـراورد جمعيت شاغلان 10 ساله و بيش‌تر سال 1385                                        95

جدول 9-3- خانوار بر حسب نوع و به تفكيك وضع سكونت  سال 1385                                                    96

جدول 10-3-  خانوارهاي معمولي  بر حسب جنس سرپرست و تعداد افراد در خانوار سال 1385                       97

جدول 11-3- خانوارهاي معمولي ساكن و گروهي  سال 1385                                                               97

جدول 12-3- براورد درصد خانوارهاي معمولي ساكن و گروهي سال 1385                                                98

جدول شماره 1-4 هزینه های پرسنلی، اداری، سرمایه ای و انتقالی شهرداری شاهرود                                      116                          

جدول شماره 2-4 عملكرد  درآمدي قطعي   بودجه  سالهاي 81 لغايت87                                                    118

جدول شماره 3-4- درآمد شهرداری شاهرود طی سالهای 1381 لغایت 1387                                               121

جدول شماره 4-4- منابع درآمدی (وصولی) شهرداری شاهرود طی دوره سالهای 1375-1388                           123

جدول شماره 5-4- میزان اقلام درآمدی زیرمجموعه عوارض عمومی وصولی شهرداری شاهرود 1375                  126

جدول شماره 6-4- سهم منابع درآمدی زیرمجموعه عوارض عمومی از کل وصولی بخش عوارض عمومی              128                                                  

جدول شماره 7-4- سهم منابع درآمدی حاصل از قوانین  از کل وصولی شهرداری شاهرود                                130

جدول (8-4)-  درصد گروههای عمده فعالیت در شهر شاهرود                                                                134

جدول شماره (9-4) - تسهیلات ارائه شده از سوی بانک به بخش های عمده فعالیت                                     135

جدول 10-4- محاسبه ضریب همبستگی متغیرهای مورد بررسی درشهرداری شاهرود                                    139

فهرست نمودار ها

         عنوان   .....................................................................................................  صفحه

نمودارشماره 1-3- گلباد ایستگاه سینوپتیک شاهرود                                                                     84

نمودار شماره 2-3-  متوسط دماي ايستگاه سينوپتيك شاهرود                                                        85

نمودارشماره 3-3- نمودار سالانه رطوبت نسبی ایستگاه سینوپتیک شاهرود                                         86

نمودارشماره 4-3-نمودار سالانه بارندگی ایستگاه سینوپتیک شاهرود                                                 86

نمودارشماره 5-3- تعداد مهاجران وارد شده شهرستان شاهرود 1385                                              92

نمودارشماره 6-3- نسبت با سوادی جمعیت 6 ساله و بيشتر شهرستان شاهرود                               93

نمودار شماره 1-4- سنجش درآمدهای شهرداری شاهرود طی سالهای 81 الی 87                            120                     

نمودار شماره 2-4 عملکرد سهم درآمد های  سالهای 81 لغایت 87 شهرداری شاهرود                       121

نمودار شماره 3-4 سهم بودجه درآمدهای ساختمانی از کل بودجه شهرداری شاهرود                        124

 نمودار شماره 4-4 سهم وصولی درآمدهای ساختمانی از کل درآمدهای وصولی شهرداری شاهرود        124

نمودارشماره 5-4- تغییرات درآمد ناشی از عوارض پروانه های ساختمانی  شهرداری شاهرود               127

نمودارشماره 6-4- تغییرات درآمد ناشی از مازادتراکم شهرداری شاهرود                                        127

نمودار شماره 7-4- میزان سهم وصولی اقلام درآمدی شهرداری از درآمدهای ناشی از عوارض عمومی    128

نمودار شماره 8-4- سهم منابع درآمدی حاصل از قوانین  از کل وصولی شهرداری شاهرود                  131

نمودار شماره (9-4) تسهیلات ارائه شده به بخش های عمده فعالیت از سال 1388-1384                 135

نمودار شماره (10-4) تسهیلات ارائه شده در بخش کشاورزی از سال 1388-1384                         136

نمودار شماره (11-4) تسهیلات ارائه شده در بخش خدمات از سال 1388-1384                            136

نمودار شماره (12-4) تسهیلات ارائه شده در بخش صنعت از سال 1388-1384                             137

فهرست نقشه ها

         عنوان   ...........................................................................................................  صفحه

نقشه شماره 1-3 موقعیت استان سمنان در کشور  سال 1389                                                        65   

نقشه شماره 2-3- تقسیمات کشوری استان سمنان سال 1389                                                      66

نقشه شماره 3-3 پراکندگی نقاط شهری استان سمنان سال 1389                                                 67

نقشه شماره 4-3 موقعیت ناحیه شاهرود در استان و کشور  سال 1389                                           70

نقشه شماره 5-3-  تقسیمات کشوری شهرستان شاهرود سال 1389                                              71