این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                                    صفحه
چکیده:    1
مقدمه:    2
الف) بیان مسأله:    2
ب) ضرورت و اهداف    3
پیشینه تحقیق:    4
ه) سؤالات تحقیق:    5
و) فرضیات تحقیق:    5
ز) روش تحقیق:    5
فصل اول: کلیات
مبحث اول: تعریف و انواع پیشگیری    6
گفتار اول: تعریف پیشگیری    7
گفتار دوم: انواع پیشگیری    9
مبحث دوم: پیشگیری از وقوع بزه و ارتباط آن با انسان شناسی    23
گفتار اول: انسان شناسی؛ مقدمه و مبنای تحقیق در علوم مرتبط با انسان    23
گفتار دوم:پیشگیری از جرم و ارتباط آن با اخلاق    34
فصل دوم: بررسی پیشگیری اجتماعی ازمنظر اسلام و علم جرم شناسی
مبحث اول: پیشگیری اجتماعی از وقوع جرم از منظر علم جرم شناسی    47
گفتار اول: مفهوم کنترل اجتماعی    47
گفتار دوم: نظریه های کنترل اجتماعی    51
مبحث دوم: پیشگیری اجتماعی از وقوع جرم از منظر اسلام    61
گفتار اول: خود کنترلی در آموزه های اسلامی با تکیه بر توجه دادن به ارزش های وجودی    61
گفتار دوم: خود کنترلی با تکیه بر پرورش نگرش توحیدی    67
فصل سوم: بررسی پیشگیری وضعی ازمنظر اسلام و علم جرم شناسی
مبحث اول: پیشگیری از طریق تغییر وضعیت فرد در معرض بزهکاری:    84
گفتار اول: نظارت و کنترل اجتماعی    84
گفتار دوم: نظارت و کنترل اجتماعی    84
گفتار دوم: ایجاد جرائم یا بازدارنده    116
گفتار اول: تقویت آماجهای جرم از طریق مصون سازی و جاذبه زدایی    131
گفتار دوم: محافظت از اشیاء در معرض وقوع جرم (محافظت از آماجهای جرم)    139
مبحث سوم: پیشگیری از طریق تغییر شرایط محیطی    141
گفتار اول: از بین بردن یا ضبط آلات و ادوات    142
گفتار دوم: کنترل مکانهای ارتکاب جرم    144
نتیجه گیری    147
فهرست منابع:    158

 
چکیده:
دین مبین اسلام نسبت به پیشگیری و از بین بردن زمینه های جرم حساسیت زیادی به خرج داده است و همواره در آیات و روایات بر پیشگیری از جرم در جامعه اسلامی تأکید داشته است. از طرف دیگر علم جرم شناسی نیز که موضوع آن پرداختن به جرم و راه های پیشگیری از آن است نیز توجه بسزایی به این مسأله داشته است.
با نگاهی به آموزه های دینی می بینیم که آن چه امروزه از آن به عنوان پیشگیری از جرم یاد می شود در تار و پود پیام های آسمانی و رهنمودهای انبیاء و اولیا الهی بوده است و بالاتر از آن از آنجا که رسالت این رهایی انسان از تباهی و گروهی می باشد لذا پیشوایان دینی برای تحقیق آن از هیچ تلاشی دریغ نمی کردند و قبل از مبارزه با معلول با علت و زمینه گناه و جرم مبارزه می کردند و بر این اساس پیشگیری از انحراف در صور وظایف دینی قرار داشته است. البته در مکاتب الهی شیوه های تربیتی علاوه بر مجازات ها مورد تأکید بوده است. از طرف دیگر علم جرم شناسی نیز که موضوع آن پرداختن به جرم و راههای پیشگیری از آن است نیز توجه شایانی به این مسأله داشته است. در این تحقیق سعی شده است تا رابطه حقیقی بین علم جرم شناسی و آموزه های دین اسلام در معرض پیشگیری از جرم بررسی شود. باید توجه داشت که در شریعت اسلام، اولاً دایره مشمول گناه وسیع تر از جرایم موضوع قوانین است لذا سیاست کیفری در این مورد همراه و توأم با پیشگیری است، ثانیاً کیفرهای دنیوی و اخروی حقوق جزای اسلامی نسبت، مجازات های سایر علل از قطبیت و حقیقت بیشتری برخوردار است و ثالثاً وجود و کیفر دنیوی و اخروی و جنبه پیشگیری برای مسلمان معتقد است.
به نظر می رسد با تلفیقی از آموزه های اسلام و راههای پیشگیری از جرم در علم جرم شناسی می توان به یک سیستم جامع در معرض پیشگیری از وقوع جرایم دست یافت.
کلید واژگان: جرم - پیشگیری- اسلام – جرم شناسی – حقوق ایران.
 
مقدمه:
الف) بیان مسأله:
از جمله هدف های مهم یک سیاست جنایی کارآمد، از بین بردن فرصت های ارتکاب جرم است. اگرچه گسترش و توسعه اختیارات حاکمیت در مقابله با فرصت های بزه کارانه اگر فاقد ضابطه و حدود معینی باشد ممکن است مفاسد بزرگی همچون به مخاطره افتادن حقوق و آزادی های فردی را در پی داشته باشد، اما امکان در پیش گرفتن راه های قانونی و مناسب در رفع موقعیت هایی که مقدمه ارتکاب جرم می باشد، وجود دارد و ضابطه مند و قانونی شدن مانع از سوء استفاده است.
در مکتب اسلام برخی دانشمندان اقدامات جامعه در مقابل پدیده بزه کاری را به دو گروه طبقه بندی کرده اند: نخست اقداماتی که با هدف پیش گیری از جرایم بالقوه صورت می گیرد و دیگری واکنش نسبت به اعمال ارتکابی در گذشته که مبنای تصمیم قاضی قرار می گیرد. در سیاست جنایی اسلام دفع منکر مانند رفع آن واجب دانسته شده است، زیرا ادلّه وجوب رفع منکر شامل راه کارهای تدافعی در پیش گیری از تحقق منکرات و جنایات نیز می شود.
این نوشتار در راستای همین هدف نگاشته می شود و درصدد تبیین این اندیشه است که از آموزه های اسلام که در قالب ده ها هزار آیه و روایت مطرح شده است، می توان پس از گردآوری و دسته بندی آن ها بر اساس مباحث جرم شناسی، برای توصیف بزه و بزهکاری، مطالعه علمی علل بزهکاری، چگونگی راه های پیشگیری از وقوع جرم، اصلاح بزهکاران و جلوگیری از تکرار بزهکاری، تعیین سیاست های جنایی و هم چنین عدالت کیفری بهره برد و از این مسیر به هدف های فوق رسید.

بزهکاری و نقص هنجارهای اجتماعی، پدیده ای است که از دیرباز به عنوان یکی از عوامل تهدید کننده در امنیت و آرامش زندگی به شمار می رفته است. این امر، امروزه به یکی از مشکلات اساسی جوامع بشری تبدیل شده است، به گونه ای که طبق گزارش دبیرخانه سازمان ملل متحد، میزان رشد سالانه ی جرایم گزارش شده است، به حدود پنج درصد بالغ می گردد که از رشد جمعیت و نیز از رشد اقتصادی اکثر کشورهای جهان بیش تر است.
این معضل زندگی اجتماعی در طول تاریخ زندگی بشر، هیچ گاه بی پاسخ گذاشته نشده و واکنش های مختلفی را از سوی جوامع مختلف سبب شده است. تعیین ضمانت اجرای کیفری و مجازات بزهکاران، تا مدت ها تنها اقدامی بود که در راستای مبارزه با معضل بزهکاری و جلوگیری از وقوع جرایم به کار گرفته می شد، تا این که با شکست نظام عدالت کیفری در مهار بزهکاری و جلوگیری از وقوع جرایم، در سال های پایانی قرن نوزدهم، اندیشه ی چرایی وقوع جرم و علت شناسی بزهکاری، نضج گرفت و منجر به شکل گیری علم «جرم شناسی» گردید. درک این واقعیت که استفاده ی صرف از ابزار مجازات، تنها مبارزه ی با معلول ها و بنابراین کم تأثیر است، به یک باره جهت گیری مبارزه علیه بزهکاری را تغییر داد و به سوی شناسایی علل و عوامل وقوع پدیده ی مجرمانه و اتخاذ پیشگیرانه ی غیر کیفری معطوف ساخت. بر این اساس، موضوع پیشگیری از بزهکاری، رفته، رفته به یکی از موضوعات اصلی محافل حقوقی و جرم شناسی کشورها و مراجع و سازمان های بین المللی تبدیل شد.
ب) ضرورت و اهداف
چرایی انتخاب این موضوع و ضرورت بررسی آن از چند جهت مد نظر بوده است: اول آن که استفاده از نظریه ها و دیدگاه های نوین دانش پیشگیری از وقوع جرایم بدون کاربردی نمودن این مباحث در جوامع مختلف، کارآیی چندانی نخواهد داشت؛ به دیگر سخن، بومی ساختن مباحث هر علم و متناسب نمودن آن با فرهنگ حاکم بر هر جامعه از ضروریات استفاده ی مژثر از مباحث علمی است. به همین لحاظ، لازم است که در کشور ما نیز این مباحث با فرهنگ اسلامی- ایرانی جامعه، هماهنگ و بومی سازی گردد؛ دیگر آن که خلأهای موجود در نظریه های جرم شناسانه به طور خاص و در علوم تجربی غربی به طور کلی، از جهت تک بعدی بودن و پاسخگو نبودن کامل آن ها به معضلات و نیازهای بشری- که به دلیل گرفتار شدن آنان در الحاد و پشت کردن به آموزه های دینی در چند قرن اخیر صورت گرفته است – لزوم توجه جدی مسلمانان به تحقیق و کنکاش در آموزه های ناب و حیاتی اسلامی را بیش از پیش نمایان می سازد.
از اهداف این تحقیق می توان به این مسأله اشاره نمود که رابطه ی علم جرم شناسی و اسلام در این زمینه آشکار می شود. و با روشن شدن این مسأله می توان یک مسیر روشنی را در جهت پیشگیری از جرایم ترسیم نموده و راه کارهای متناسب با جامعه و مذهب مردم پیشنهاد نمود.
پیشینه تحقیق:
پژوهش در مباحث پیشگیری به طور کلی، چند سالی است که در کشور ما، به صورت جدی مورد توجه اساتید دانشگاه، صاحب نظران و محققان مرتبط با جرم و انحراف قرار گرفته است. اما متأسفانه هنوز موضوع بحث ما، به صورت جامع و کامل مورد تحقیق واقع نشده است. تنها تحقیقات انگشت شماری در این زمینه به نگارش در آمده است. لذا در این پایان نامه سعی می شود، در حد توان، با لگو قرار دادن مدل ارائه شده در جرم شناسی پیشگیرانه، تعالیم و آموزه های اسلامی در هر دو حیطه پیشگیری فردمدار و موقعیت مدار بررسی قرار گیرد.

ه) سؤالات تحقیق:
1- سؤال اصلی:
-    پیشگیری از وقوع جرم در سیاست جنایی اسلام دارای چه جایگاهی است؟
2- سؤال های فرعی:
-    آیا علم جرم شناسی و اسلام در زمینه ی پیشگیری از وقوع جرم دارای تفاوت هایی هستند؟
-    آیا علم جرم شناسی و اسلام در زمینه ی پیشگیری از وقوع جرم دارای تفاوت هایی هستند؟
-    آیا باورهای دینی می تواند از جرم پیشگیری کند؟
و) فرضیات تحقیق:
-    در حوزه پیشگیری از جرم در منطق تعالیم اسلامی، تأکید اسلام بر پیشگیری اجتماعی است.
-    پیشگیری از وقوع جرم در اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است به طوری که آموزه های تربیتی، اخلاقی و شرعی اسلام، در برگیرنده راهکارهای پیشگیرانه است.
-    به نظر می رسد که علم جرم شناسی و اسلام در زمینه ی راه های پیشگیری از وقوع جرم دارای شباهت هایی هستند.
-    به نظر می رسد که علم جرم شناسی و اسلام در زمینه ی راه های پیشگیری از وقوع جرم دارای تفاوت هایی نیز هستند.
ز) روش تحقیق:
روش پژوهش به صورت کتابخانه ای و مراجعه به کتابخانه و کتابهای مختلف و فیش برداری می باشد.
 

فصل اول:

کلیات
 
مبحث اول: تعریف و انواع پیشگیری
گفتار اول: تعریف پیشگیری
در فرهنگ معین، «پیش گیری (prevention) در لغت به معنای جلوگیری، دفع، منع سرایت مرض از پیش، تقدم به حفظ، صیانت، حفظ صحت، جلو مرض گرفتن» آمده است.  از نظر ریشه شناسی، کلمه پیش گیری دارای دو بعد است: 1- به معنی «پیش دستی کردن، پیشی گرفتن و به جلوی چیزی رفتن» و 2- به معنی «آگاه کردن، خبر چیزی را دادن و هشدار دادن» است. اما در جرم شناسی پیش گیرانه، پیش گیری در معنی نخست آن مورد استفاده قرار می گیرد، یعنی با استفاده از فنون مختلف از وقوع بزهکاری جلوگیری کردن است و هدف از آن، به جلوی جرم رفتن و پیشی گرفتن از بزهکاری است. از نظر علمی نیز، پیش گیری یک مفهوم منطقی- تجربی است که همزمان با تأملات عقلانی و مشاهدات تجربی ناشی می شود. «پیش گیری از جرم به مجموعه اقداماتی گفته می شود که برای جلوگیری از فعل و انفعال زیان آور محتمل برای فرد یا گروه و یا هر دو به عمل می آید. مثل پیش گیری از جرائم جوانان و پیش گیری از حوادث در جاده ها»  شاید بتوان گفت که به تعداد صاحب نظران جرم شناسی، تعریف و طبقه بندی (تیپولوژی) از پیش گیری ارائه شده است.
در موضع پیشگیری از وقوع جرم، مروری بر تعاریف ارائه شده پیرامون جرم امری گریز ناپذیر است هر چند برخی از صاحب نظران علم جرم شناسی مانند راب وایت و فیونا معتقدند پاسخ صریحی در خصوص این که جرم چیست وجود ندارد. این دو نفر می گویند: تعریف جرم متناسب با دغدغه های و جهان بینی افراد متفاوت است. برخی دیگر از جرم شناسان مثل ریچارد اشنایدر و تدکچین جرم را رویدادی پیچیده دانسته و می گویند جرم زمانی اتفاق می افتد که چار عامل هم زمان با هم وجود داشته باشند: قانون، مجرم ، هدف و مکان وقوع جرم ؛ آنها به نقل از فرهنگ انگلیسی آکسفورد جرم را این گونه تعریف می کنند:  «عملی دارای مجازات قانونی که به موجب قانون ممنوع بوده و برای رفاه عمومی مضر باشد.»
گسن ، جرم شناسی فرانسوی ، برای پیش گیری چهار معیار در نظر گرفته است :
1. اقدامی پیش گیرنده تلقی می شود که هدف اصلی آن تضمین پیش گیری از بزهکاری یا « انحرافات جرم گونه» باشد ، یعنی اقدام موثر علیه اموال یا فرآیندهایی که در بروز بزهکاری و انحراف ، نقش تعیین کننده و قاطع ایفا می کنند.
2.تدابیر یا اقدام های پیش گیرنده جنبه جمعی دارد ، یعنی مخاطب آن ، کل جمعیت یا گروه یا بخش معینی از آن است .
3.زمانی که هدف اجتناب از انتخاب رفتارهای مجرمانه یا منحرفانه است ، اقدام ها یا تدابیری پیش گیرانه خوانده می شود که قبل از ارتکاب اعمال بزهکارانه یا کج روانه و نه بعد از آن اعمال شوند.
4.و بالاخره ، اگر پیش گیری شامل اعمال تدابیر یا اقدام هایی قبل از ارتکاب هر جرم کیفری یا پیش از انتخاب  هر رفتار منحرفانه است ، در آن صورت ، این تدابیر یا اقدام ها نمی توانند مستقیما قهر آمیز و سرکوب گر باشند ، زیرا اعمال سرکوبی کیفری مستلزم آن است که جرمی قبلاً ارتکاب یافته باشد.
لوریس کوسن جرم شناس کانادایی در این راستا، پیشگیری را تدابیر غیر متعهد آمیز یا غیر سرکوبگری می داند که غایت آن، مهار بزهکاری یا کاهش امکان وقوع بزه است.  

گفتار دوم: انواع پیشگیری
جرم شناسی پیشگیرانه که ما از آن پیشگیری غیر کیفری (غیرسرکوب گر) تعبیر می کنیم به مثابه وسیله ای تعریف شده است که دولت از آن برای مهار بهتر بزهکاری از طریق حذف یا محدود سازی عوامل جرم زا و نیز مدیریت مناسب و مطلوب محیط های فیزیکی و اجتماعی استفاده می کند که فرصت های مساعد ارتکاب جرایم را فراهم می کند. «گسن» بر این باور است که پیشگیری به آن دست از تدابیری گفته می شود که اساساً از حوزه کیفری (پلیس و دادگستری) خارج باشد لذا پیشگیری کیفری را در حوزه پیشگیری نمی دارند.
جرم شناسی پیشگیرانه در دو شکل قابل تصور است؛ 1) پیشگیری اجتماعی 2) پیشگیری وضعی
بر همین اساس به بررسی این دو نوع از پیشگیری خواهیم پرداخت.