چکیده

مدیریت روستایی فرآیند چند جانبه ای است که شامل سه رکن ، مردم ، دولت و نهادهای عمومی است.در این فرآیند با مشارکت مردم و از طریق تشکیلات ، سازمان های روستایی و ،برنامه ها و طرح های توسعه روستایی تدوین و اجرا گردیده و تحت نظارت و ارزش یابی قرار می گیرد  سازمان های محلی از جمله انواع سازمانها می باشند که براثرتحول در شیوه های مدیریتی مورد توجه قرارگرفته اند .و بر پایه مشارکت اصل اساسی بنا نهاده شده است حاکمیت مردم بر مردم و اساس سازمانهای  محلی   بر اصل این نهادها است. این نهاد ها در سالهای اخیر توانسته اند نقش مهمی را در توسعه روستاها ایجاد نمایند در این تحقیق که به روش میدانی و کتابخانه ای انجام شده است اهدافی که تحقیق حاضر دنبال می کند عبارتند از تعیین نقش دهیاران در تحولات کالبدی روستاهای بخش لشت نشاء می باشد.

نتایج نشان می دهد دهیاران روستایی در بخش لشت نشا توانسته اند با مدیریت بر روستاها تحولاتی را در آن ایجلد نمایند که از جمله میتوان به تغییرات کالبدی، بهداشت محیط، ایجاد فضاهای تفریحی و گردشگری اشاره نمود. بیشترین تغییراتی که دهیاری ها توانسته اند در روستاهای  بخش لشت نشا ایجاد نمایند تحولات کالبدی می باشد . که می توان به مواردی مانند ساخت و سازهای جدید ، توسعه فعالیت های گردشگری ، ایجاد پارک های روستایی و ایجاد مسجد اشاره کرد .

واژگان کلیدی : روستا، مدیریت روستایی ، تحولات روستایی، بخش لشت نشاء،شهرستان رشت

فهرست مطالب:

چکیده 1

مقدمه 2

فصل اول :کلیات تحقیق 3

1-1بيان مسأله 4

1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق 5

1-3-اهداف تحقیق 5

1-4-سوال های تحقیق 6

1-5-فرضيه‌های تحقیق 6

1-6-محدوده مورد مطالعه 6

1-7-محدودیتها وتنگناهای  تحقیق 6

فصل دوم:مروری بر ادبیات تحقیق 7

2-1- مفهوم مدیریت روستایی 8

2-2- مدیریت روستایی ایران قبل از انقلاب اسلامی 8

2-3- مدیریت روستایی پس از انقلاب اسلامی 10

2-3-1- ایجاد استقلال مالی: 14

2-3-2- معرفی سیستم مدیریت مشارکتی: 14

2-3-3- تشویق اقتصاد مشترک: 14

2-3-4- هماهنگی ابعاد توسعۀ روستایی: 15

2-4- نقش شوراها در مدیریت روستایی 15

2-5- جایگاه  مدیریت روستایی در برنامه های توسعه کشور 17

2-6- دلایل تشکیل دهیاری ها 22

2-6-1- عوامل سیاسی 22

2-6-1-1- عوامل ساختاری سیاسی 22

2-6-1-1-1- تمرکزگرایی در تصمیم و اجرا 22

2-6-1-2- رابطه بهره کشی شهر از روستا در نتیجه تعامل سیاسی محلی 23

2-6-1-3- اولویت های توسعه 23

2-7- عوامل مدیریتی 23

2-7-1- مدیریت تولید نابسامان 23

2-7-2- ناکافی بودن افراد متخصص 24

2-7-3- نارسایی نظام کنترل 24

2-7-4- مدیریت با ماهیت برونزا 24

2-8- عوامل دولتی 24

2-8-1- مسأله امنیت و نبود آن 25

2-8-2- تداخل وظایف سازمان های دولتی و وزارتخانه ها در روستاها 25

2-8-3- عدم هماهنگی و تبعیض میان سازمان های محلی و مرکزی 25

2-8-4- کمبود ابزارها و سازوکارهای دولتی 26

2-8-5-حمایت ناکافی از افراد خلاق و نوآور از سوی دولت 26

2-9- عوامل اجتماعی ـ فرهنگی و تاریخی 26

2-9-1- پیشینه و تجارب تاریخی روستاییان 26

2-9-2- مقاومت در برابر تغییر و نوآوری 26

2-9-3- بی سوادی و نارسایی های آموزشی 26

2-9-4- جامعه مطرود و سرکوب شده روستایی 26

2-9-5- مهاجرت به شهرها 27

2-10- عوامل اقتصادی و نتایج ساختاری 27

2-10-1- عقب ماندگی اقتصادی روستایی 27

2-10-2- رواج خرده مالکی و تعدد اراضی کشاورزی با مساحت های کوچک 28

2-10-3- نبود تنوع شغلی 28

2-10-4- تغییر کاربری روستاها 28

2-10-5- عوامل تکنولوژیکی 28

2-10-5-1- کمبود امکانات تکنولوژیک 28

2-10-5-2- بهره دهی ناچیز کار 28

2-10-6- روش های نامناسب بازاریابی 29

2-10-7- نارسایی کمّی و کیفی عملکرد تعاونی های روستایی 29

2-11- مدیریت روستایی و توسعه 30

2-12-تحولات مدیریت روستایی 30

2-13-وظایف مدیریت در سازمآنهای محلی چیست؟ 31

2-14- مدیریت نوین روستایی 34

2-15-تحولات کالبدی روستاها 35

2-16-برنامه ریزی فضایی 37

2-17-دهیاری و تحولات اجتماعی ، اقتصادی ، کالبدی و زیست محیطی روستا 38

2-18- نقش دهیاریها در تغییرات کالبدی روستاها 40

2-19-پیشینه تحقیق 42

فصل سوم: روش های اجرای تحقیق 45

3-1-روش تحقیق و مراحل آن 46

3-1-1-روش تحقيق : 46

3-1-2-مراحل تحقیق 46

3-1-2-1-مرحله جمع آوری اطلاعات 46

3-1-2-2-سازمان دهی و طبقه بندی اطلاعات 46

3-1-2-3- روش تجزيه و تحليل اطلاعات : 46

3-2- جامعه آماری و حجم نمونه و متغییرهای تحقیق 47

3-3-ویژگیهای طبیعی 48

3-3-1- موقعیت جغرافیایی 48

3-3-2- توپوگرافي 52

3-3-3-  خاک 52

3-3-4- اقلیم 54

3-3-5-  منابع آب 60

3-4- ويژگي هاي جمعيتي و اجتماعي 62

3-4-1-جمعیت و خانوار 62

3-4-2- بعد خانوار 63

3-4-3- رشد جمعیت 64

3-4-4- ساختار سنی و جنسی 64

3-4-5-جمعيت فعال و غيرفعال 65

3-4-6- سواد 66

3-5- ويژگيهاي اقتصادي 67

3-5-1- وضع اقتصادي لشت نشاء 67

3-6- ویژگی های فضایی کالبدی 71

3-6-1- تیپ و شکل روستاها 71

3-6-2- توزیع سکونتگاهها بر حسب ارتفاع 71

3-7- خدمات 72

3-7-1- خدمات زیر بنایی 72

3-7-2- خدمات رو بنایی 73

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها 78

4-1- نقش دهیاریها در تحولات کالبدی روستاهای بخش لشت نشاء 79

4-1-1- ویژگی های پرسنلی دهیار 82

4-2- مشخصات فردی و عمومی پاسخ گویان 84

4-2-1-ترکیب جنسی 84

4-2-3- تحصیلات 85

4-2-4-شغل 86

4-2-5-محل تولد 87

4-2-6- محل زندگی 88

4-2-7- رضایت مردم از دهیاری ها 88

4-2-8- مکاتبات و تعامل با سازمان ها و اداره های مرتبط با روستا و دهیاری های دیگر 89

4-2-9- همکاری با نیروی انتظامی جهت برقراری نظم و امنیت در روستا 90

4-2-10- جلب مشارکت روستاییان در امر تهیه و اجرای پروژه های عمرانی روستا 91

4-2-11- همکاری و مشارکت مردم با شورا و دهیار 91

4-3- سلامت اداری 92

4-3-1- نقش دهیار در تدوین سازو کار مناسب برای نظارت بر انضباط مالی 92

4-3-2- نقش دهیار در تدوین و سازو کار مناسب برای بهره برداری از تجهیزات و ماشین آلات 93

4-3-3-میزان پیگیری  دهیار از مسائل و مشکلات 94

4-3-4- مسائل و مشکلات قابل بررسی توسط دهیار 95

4-3-5-ایجاد اماکن و فضاهای ورزشی، فرهنگی و گردشگری 96

4-3-7-نقش دهیار در ساخت یا توسعه ی مجتمع های گردشگری 98

4-3-8- نقش دهیار در توسعه و ایجاد فضاهای ورزشی روستا 99

4-3-9- نقش دهیار در تاسیس یا توسعه ی کتابخانه و خرید کتاب 100

4-4- دهیار و توسعه بخش اقتصادی روستا 101

4-4-1- موفقیت دهیاری در گسترش فعالیت کشاورزی روستا 101

4-4-2- میزان ارزیابی عملکرد دهیار در تشویق و ترغیب روستائیان به توسعه صنایع کارگاهی و روستایی 102

4-4-3- نقش دهیار در تغییر کاربری اراضی 103

4-4-4- نقش دهیار در افزایش فعالیتهای توریستی منطقه 103

4-4-5- تاثیرگذاری مدیر روستا در گسترش فعالیتهای خدماتی روستا 104

4-5- تحولات کالبدی  روستاها 106

4-5-1- بیشترین تغییر شکل ظاهری روستا در دهه اخیر 106

4-5-2- تاثیر مدیریت روستا در تغییر الگوی ساخت مسکن و معماری روستا 107

4-6- هدایت و دفع آبهای سطحی 109

4-6-1- نقش دهیار در احداث شبکه های دفع آبهای سطحی 109

4-7- بهبود آمد و شد روستایی 110

4-7-1- نقش دهیار در اصلاح و توسعه شبکه معابر روستا 110

4-7-2- نقش دهیار در زیرسازی و جدول کشی معابر 111

4-8- بهبود محیط روستایی 113

4-8-1- نقش دهیار در حفظ سلامت و بهداشت محیط روستا 113

4-8-2- نقش دهیار در نگهداری و توسعه ی فضای سبز روستایی 113

4-8-3- نقش دهیار در پاکیزگی محیط و منظر روستا 114

4-8-5- نقش دهیار در تهیه ی طرح هادی روستایی و پیگیری برای تهیه و اجرای طرح هادی در دوره ی تصدی دهیاری 116

فصل پنجم:نتیجه گیری و  پیشنهادات 118

5-1- بحث 119

5-2- نتیجه گیری 120

5-3- پیشنهادها 124

منابع و مأخذ 126

فهرست جداول

جدول 2-1 توسعۀ زیرساخت های روستایی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی 12

جدول 2-2 تعداد مجوزهای صادر شده برای دهیاری ها در استان ها تا شهریور 1383 21

جدول 3-1- تعداد جمعیت و تعداد پرسشنامه در روستاهای نمونه بخش لشت نشاء 47

جدول 3-2 :  تقسیمات اداری سیاسی بخش لشت نشاء 49

جدول  3- 3 -مشخصات ايستگاه شهر رشت 54

جدول 3- 4-بارندگي ماهانه ایستگاه رشت 55

جدول شماره 3 – 5 - رژيم دراز مدت دماي ماهانه ایستگاه رشت 57

جدول  3– 6- به در صد رطوبت نسبي در ايستگاه رشت 58

جدول 3-7 تعداد جمعیت ، خانوار و بعد خانوار بخش لشت نشاء طی سالهای 1385-1365 62

جدول 3-8-تغییرات جمعیت و رشد جمعیت بخش لشت نشاء طی سالهای 65 تا 85 64

جدول شماره 3-9- نسبت جنسي جمعيت بخش لشت نشاء در دوره هاي 65، 75 و 85 سرشماري 65

جدول 3-11– خدمات زیر بنایی (برق ، گاز و آب )  در  بخش لشت نشاء به تفکیک دهستان 72

جدول3-12–خدمات روبنایی(آموزشي، فرهنگي و ورزشي)در بخش لشت نشاء به تفکیک دهستان 73

جدول 3-13- خدمات روبنایی (مذهبي) در  بخش لشت نشاء به تفکیک دهستان 74

جدول 3-14– خدمات روبنایی (سياسي و اداري) در  بخش لشت نشاء به تفکیک دهستان 74

جدول 3-15– خدمات روبنایی (بهداشتي و درماني) در  بخش لشت نشاء به تفکیک دهستان 75

جدول 3-16- خدمات روبنایی (مخابرات و ارتباطات) در  بخش لشت نشاء در طی دوره آماری 1385 به تفکیک دهستان 76

جدول 3-17– خدمات روبنایی (بازرگاني و خدمات) در  بخش لشت نشاء در طی دوره آماری 1385 به تفکیک دهستان 77

جدول 4-1- ترکیب  سنی دهیاران  روستاهای بخش لشت نشاء 81

جدول4-2-  میزان تحصیلات دهیاران  بخش لشت نشاء 81

جدول 4-3 نوع شغل 82

جدول 4-4- ویژگی های پرسنلی دهیار 83

جدول 4-5- ترکیب جنسی روستاهای بخش لشت نشاء 84

جدول 4-6- ترکیب  سنی پاسخگویان روستاهای بخش لشت نشاء 84

جدول4-7-  میزان تحصیلات روستاهای بخش لشت نشاء 85

جدول 4-8- نوع شغل 86

جدول 4- 9  محل تولد 87

جدول 4-10-  محل زندگی 88

جدول 4-11- میزان رضایت مردم از دهیاری در روستاهای بخش لشت نشاء 89

جدول 4-12- میزان مکاتبات و تعامل با سازمان ها و اداره های مرتبط با روستا و دهیاری های دیگر 89

جدول 4-13- همکاری با نیروی انتظامی جهت برقراری نظم و امنیت در روستا 90

جدول 4-14- جلب مشارکت روستاییان در امر تهیه و اجرای پروژه های عمرانی روستا 91

جدول 4-15- میزان همکاری و مشارکت مردم با شورا و دهیار 92

جدول 4-16- نقش دهیار در تدوین سازو کار مناسب برای نظارت بر انضباط مالی 93

جدول 4-17-  نقش دهیار در تدوین و سازو کار مناسب برای بهره برداری از تجهیزات و ماشین آلات 93

جدول 4-18-   میزان پیگیری  دهیار از مسائل و مشکلات 94

جدول 4-19-  مسائل و مشکلات قابل بررسی توسط دهیار 95

جدول 4-20- نقش دهیار در احداث فضاهای فرهنگی 96

جدول 4-21-  نقش دهیار در تکمیل و بازسازی اماکن مذهبی و تاریخی روستا 97

جدول 4-22-نقش دهیار در ساخت یا توسعه ی مجتمع های گردشگری 98

جدول 4-23- نقش دهیار در توسعه و ایجاد فضاهای ورزشی روستا 99

جدول 4-24- نقش دهیار در تاسیس یا توسعه ی کتابخانه و خرید کتاب 100

جدول 4-25- میزان نقش  دهیاری در گسترش فعالیت کشاورزی روستا 101

جدول 4-26- میزان ارزیابی عملکرد دهیار در تشویق و ترغیب روستائیان به توسعه صنایع کارگاهی و روستایی 102

جدول 4-27- میزان نقش دهیار در تغییر کاربری اراضی 103

جدول 4-28- نقش دهیار در افزایش فعالیتهای توریستی منطقه 104

جدول 4-29- میزان تاثیرگذاری مدیر روستا در گسترش فعالیتهای خدماتی روستا 105

جدول 4-30-بیشترین تغییر شکل ظاهری روستا در دهه اخیر 106

جدول 4-31- میزان تاثیر مدیریت روستا در تغییر الگوی ساخت مسکن و معماری روستا 108

جدول 4-32-    نقش دهیار در احداث شبکه های دفع آبهای سطحی 109

جدول 4-33- نقش دهیار در بهسازی مسیل های د اخل روستا 110

جدول 4-34- نقش دهیار در اصلاح و توسعه شبکه معابر روستا 111

جدول 4-35-   نقش دهیار در زیرسازی و جدول کشی معابر 111

جدول 4-36- نقش دهیار در حفظ سلامت و بهداشت محیط روستا 113

جدول 4-37-  نقش دهیار در نگهداری و توسعه ی فضای سبز روستایی 114

جدول 4-37- نقش دهیار در پاکیزگی محیط و منظر روستا 114

جدول 4-38-   نقش دهیار در دسترسی روستاییان به آب سالم 115

جدول 4-39-  نقش دهیار در تهیه ی طرح هادی روستایی و پیگیری برای تهیه و اجرای طرح هادی در دوره ی تصدی دهیاری 116

فهرست اشکال :

شکل  3-1- بارندگي ماهانه ایستگاه رشت 56

شکل 3-2 - بارندگي فصلی ایستگاه رشت 56

شکل 3 -3- رژيم دماي ماهیانه ایستگاه رشت 57

شکل 3– 4- رژيم دماي فصلی ایستگاه رشت 58

شکل 3-5-میانگین رطوبت نسبی به درصد در ایستگاه رشت 59

شکل 3-6تعداد تحولات جمعيت بخش لشت نشاء(80-1365) 63

شکل 3-7 : تحولات خانوار بخش لشت نشاء 63

شکل 3-8 :  روند تحولات بعد خانوار بخش لشت نشاء 63

شکل 3-9: نسبت جنسي جمعيت بخش لشت نشاء در 75، 85 65

شکل 3-10: درصد توزيع جمعيت فعال و غيرفعال بخش لشت نشاء 66

شکل 4-1- ترکیب  سنی دهیاران  روستاهای بخش لشت نشاء 81

شکل4-2-  میزان تحصیلات دهیاران  بخش لشت نشاء 82

شکل 4-3 نوع شغل 82

شکل 4-4- ترکیب جنسی روستاهای بخش لشت نشاء 84

شکل 4-5- ترکیب  سنی پاسخگویان روستاهای بخش لشت نشاء 85

شکل4-6-  میزان تحصیلات روستاهای بخش لشت نشاء 86

شکل 4-7- ترکیب  سنی دهیاران  روستاهای بخش لشت نشاء 87

شکل 4- 8 -محل تولد 87

شکل 4-9- محل زندگی 88

شکل 4-10- میزان رضایت مردم از دهیاری در روستاهای بخش لشت نشاء 89

شکل 4-11- میزان مکاتبات و تعامل با سازمان ها و اداره های مرتبط با روستا و دهیاری های دیگر 90

شکل 4-12- همکاری با نیروی انتظامی جهت برقراری نظم و امنیت در روستا 90

شکل 4-13- جلب مشارکت روستاییان در امر تهیه و اجرای پروژه های عمرانی روستا 91

شکل 4-14- میزان همکاری و مشارکت مردم با شورا و دهیار 92

شکل 4-15- نقش دهیار در تدوین سازو کار مناسب برای نظارت بر انضباط مالی 93

شکل 4-16-  نقش دهیار در تدوین و سازو کار مناسب برای بهره برداری از تجهیزات و ماشین آلات 94

شکل 4-17-   میزان پیگیری  دهیار از مسائل و مشکلات 95

شکل 4-18-  مسائل و مشکلات قابل بررسی توسط دهیار 96

شکل 4-19- نقش دهیار در احداث فضاهای فرهنگی 96

شکل 4-20-  نقش دهیار در تکمیل و بازسازی اماکن مذهبی و تاریخی روستا 97

شکل 4-21-نقش دهیار در ساخت یا توسعه ی مجتمع های گردشگری 98

شکل 4-22-   نقش دهیار در توسعه و ایجاد فضاهای ورزشی روستا 99

شکل 4-23- نقش دهیار در تاسیس یا توسعه ی کتابخانه و خرید کتاب 100

شکل 4-24- میزان  نقش دهیاری در گسترش فعالیت کشاورزی روستا 101

شکل 4-25- میزان ارزیابی نقش دهیار در تشویق و ترغیب روستائیان به توسعه صنایع کارگاهی و روستایی 102

شکل 4-26- میزان نقش دهیار در تغییر کاربری اراضی 103

شکل 4-27- نقش دهیار در افزایش فعالیتهای توریستی منطقه 104

شکل 4-28- میزان تاثیرگذاری مدیر روستا در گسترش فعالیتهای خدماتی روستا 105

شکل 4-29-بیشترین تغییر شکل ظاهری روستا در دهه اخیر 106

شکل 4-30- میزان تاثیر مدیریت روستا در تغییر الگوی ساخت مسکن و معماری روستا 108

شکل 4-31- نقش دهیار در احداث شبکه های دفع آبهای سطحی 109

شکل 4-32- نقش دهیار در بهسازی مسیل های د اخل روستا 110

شکل 4-33- نقش دهیار در اصلاح و توسعه شبکه معابر روستا 111

شکل 4-34-   نقش دهیار در زیرسازی و جدول کشی معابر 112

شکل 4-35- نقش دهیار در حفظ سلامت و بهداشت محیط روستا 113

شکل 4-36-  نقش دهیار در نگهداری و توسعه ی فضای سبز روستایی 114

شکل 4-37- نقش دهیار در پاکیزگی محیط و منظر روستا 115

شکل 4-38-نقش دهیار در دسترسی روستاییان به آب سالم 116

شکل 4-39-  نقش دهیار در تهیه ی طرح هادی روستایی و پیگیری برای تهیه و اجرای طرح هادی در دوره ی تصدی دهیاری 117

فهرست نقشه ها:

نقشه 3-1-نقشه موقعیت 50

نقشه 3-2- پراکندگی روستا 51

نقشه 3-3 -نقشه خاک 53

نقشه 3-4- منابع آب 61