چکیده:

امروزه با گسترش شهرها و رشد آهنگ شهر نشینی ، همچنین افزایش مشکلات و معضلات ناشی از این فرایند و اهمیت یافتن مدیریت یکپارچه و توسعه متوازن، همه جانبه و پایدار شهر، بحث بهسازی زیر ساخت های موجود شهری بیش از پیش قوت یافته است.در این راستا بهسازی شبکه معابر شهری و همچنین شبکه فاضلاب شهری به عنوان شریانی مهم و حیاتی دارای اهمیت ویژه ای می باشد.

مساله مهم در این تحقیق پاسخ به این سوال است که مشکلات و معضلات زیرساختی کلانشهر رشت باتوجه به پایین بودن شیب عمومی در شهرچه اثرات وپیامدهایی بر توسعه شهری دارد.

روش تحقیق در این پژوهش توصیفی– تحلیلی ، بر پایه مطالعات اسنادی و کتابخانه ای بوده و برای جمع آوری اطلاعات مربوطه از کتابها ، تحقیقات و مقالات و طرح جامع رشت استفاده شده است.وهدف از آن شناخت مشکلات زیرساختی و ارائه راهکار جهت رفع آنها می باشد.نتایج تحقیق نشان داد که علت اصلی آبگرفتگی‌های سطح شهر رشت هجوم آبهای سطحی سرگردان ناشی از بارندگی‌های شدید از سمت زمین‌های سپیدرود به سمت پشت مخابرات مرکز شش، کوی باهنر، کوی جماران، کوی معلولین، جاده جیرده، کوی حمیدیان، کوی صف سر و ... بوده و با بالا آمدن سطح آب رودخانه های زرجوب، گوهررود و کانال‌های زهکش حاشیه شهر،(نقاط تخلیه فاضلاب شهر رشت) خروجی لوله ها به زیر آب می‌روند و باعث کاهش تخلیه جریان آبهای سطحی می‌شوندو به دلیل شیب کم زمین بسیاری از نقاط شهر دچار آبگرفتگی می شود. از سوی دیگر ساخت و سازهای گسترده در سطح شهر که با وارد کردن نوخال‌ های ساختمانی، شیرابه‌های بتن و همچنین استفاده از ماشینهای سنگین باعث انسداد و تخریب شبکه‌های فاضلاب شده و در مواقع بارندگی‌های شدید ایجاد بحران می کند.

معابر شهری و همچنین کانالهای هدایت آب و فاضلاب شهری بر اثر گذر زمان و عدم توجه به بازسازی و لایروبی آنها دچار تخریب فیزیکی و اکولوژیکی و به تبع آن کاهش عملکرد می شوند.همچنین به دلیل اینکه وظیفه جمع آوری آبهای سطحی و فاضلاب شهری در رشت، به صورت سنتی توسط یک شبکه واحد صورت می گیرد ، بحث جداسازی شبکه فاضلاب شهری و آبهای سطحی از یکدیگر از اهمیت دوچندان برخوردار شده است.

واژگان کلیدی: معابر شهری، فاضلاب شهری، آبگرفتگی، بارندگی‌های شدید، شهر رشت

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        صفحه

چکیده.......................................... 1

مقدمه.......................................... 2

فصل اول کلیات تحقیق

1-1.بيان مسأله................................. 4

1-2. پرسش اصلي تحقيق(مسائله تحقيق).............. 5

1-3. اهداف تحقيق................................ 5

1-4.فرضيات تحقیق............................... 5

1-5.هدف كاربردي................................ 5

1-6.محدودیتهای تحقیق........................... 6

فصل دوم مرور منابع

2-1.مفهوم شهر.................................. 8

2-1-1.مفهوم ساخت شهر........................... 8

 2-1-2.فضا و فضای شهری......................... 10

2-1-3.اهداف برنامه ریزی کاربری اراضي شهري ..... 10

2-1-3-1.اهداف کلان.............................. 10

2-1-3-2. اهداف خرد............................. 11

2-1-4.معابر شهری............................... 11

2-1-4-1.طبقه بندی معابر شهری................... 12

2-1-5.مفهوم كلان شهر............................ 12

2-1-6.مشخصات كلان شهرها......................... 13

2-2. مفهوم توسعه .............................. 13

2-2-1.تاریخچه مطالعات توسعه شهری............... 14

2-2-2.توسعه کالبد شهری......................... 15

2-2-3.اشکال توسعه فیزیکی....................... 15

2-2-4.توسعه فیزیکی نواحی شهری جهان............. 15

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        صفحه

2-2-5.توسعه فیزیکی نواحی شهری کشورهای توسعه یافته    16

2-2-6.توسعه فیزیکی نواحی شهری در کشورهای درحال توسعه 16

2-2-7.توسعه فیزیکی شهرها در ایران.............. 17

2-3.نقش شیب در برنامه ریزی شهری................ 17

2-3-1.شیب مورد نیاز برای طراحی های شهری ....... 18

2-4. سوابق تحقيق................................ 18

2-4-1.سوابق تحقیق در جهان...................... 18

2-4-2.سوابق تحقیق در ایران..................... 19

2-4-3.سوابق تحقیق در محدوده مورد مطالعه........ 20

فصل سوم روش اجرای تحقیق

3-1.موقعيت جغرافيايي شهرستان رشت............... 23

3-2.داده ها.................................... 25

3-2-1. اقلیم شهر رشت........................... 25

3-2-1-1.دما ................................... 25

3-2-1-2.بارندگی................................ 25

3-2-1-3.برف.................................... 26

3-2-1-4.رطوبت نسبی............................. 26

3-2-1-5.باد.................................... 26

3-2-2.زمين شناسي شهر رشت....................... 26

3-2-3. توپوگرافی شهر رشت....................... 28

3-2-4. کاربری اراضی شهری رشت................... 29

3-2-5. شیب شهر رشت............................. 29

3-3. روش کار................................... 32

3-3-1.نوع روش تحقيق............................ 32

3-3-2. روش گردآوري اطلاعات(ميداني،كتابخانه اي و...)   32

3-3-3. ابزار گردآوري اطلاعات..................... 32

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        صفحه

3-3-4.روش تجزيه و تحليل اطلاعات................. 32

3-3-5. بررسی مکانهایی که بیشترین مشکل آب گرفتگی را دارند 32

3-3-6.دلیل آبگرفتگی در سطح شهر رشت............. 33

3-3-7. مقدار حجم ورودی روانابها به کانالهای جمع آوری آبهای سطحی شهر رشت........................................ 35

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

4-1.ویژگی های جغرافیایی شهر رشت................ 38

4-1-1.توپوگرافي شهر............................ 39

4-1-2.شيب شهر و جهات توسعه..................... 41

4-1-2-1.شيب هاي مؤثر در عمران شهر.............. 43

4-1-3. نزولات جوی در شهر رشت.................... 43

4-1-3-1. بارندگیهای شدید بالای 100 میلی متر در شهر رشت    44

4-2.نقاط بحرانی شهر رشت از نظر بروز سیل........ 45

4-2-1.حركت آب هاي سطحي......................... 48

4-2-2.آبهاي سطحي اطراف شهر..................... 50

4-2-3.موقعيت مسيل ها........................... 51

4-3.توسعه شهر رشت.............................. 54

4-3-1.جهات و مناطق توسعه....................... 54

4-3-2.عوامل طبيعي و عوارض زميني (عوامل محدود كننده توسعه شهر) 56

4-3-3.عمده ترين تنگناها و محدوديتهاي توسعه..... 59

4-3-4.روند توسعه ي فضايي شهر رشت .................. 59

4-3-5.محدودیتهاي توسعه ي کالبدي شهر رشت............ 62

4-3-6.عوامل مؤثّر در توسعه ي فيزیكي شهر رشت.......... 63

4-3-7.تعيين توان محيط شهر رشت.................. 69

4-3-8.ارزيابي پيامدهاي توسعه شهر رشت........... 70

4-4.دفع فاضلاب.................................. 71

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        صفحه

4-4-1.مشكلات دفع فاضلاب............................ 72

4-4-1-1.آلودگي آبهاي سطحي........................ 73

4-4-1-2.آلودگي منابع آب زيرزميني............... 73

4-5-معضلات و مشکلات ناشی از آب گرفتگی در سطح شهر رشت   79

4-5-1.عوامل ایجادآبگرفتگی درشهر................ 81

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1.بحث........................................ 83

5-2.آزمون فرضیات............................... 83

5-3.نتیجه گیری................................. 84

5-4. پیشنهادات................................. 85

منابع و ماخذ................................... 87

فهرست جداول

عنوان                                                                                                        صفحه

جدول شماره 4-1. بارشهای بالای 100 میلی لیتر روزانه طی 10 سال آماری

جدول شماره 4-2. فروانی وقوع سیل در ایستگاه رشت. 45

جدول شماره 4-3.روند افزایش سطح کالبدی شهر رشت.. 60

جدول شماره 4-4. موانع توسعه فیزیکی شهر رشت..... 62

جدول شماره 4-5. مساحت و جمعيت سكونتگاههاي غير رسمي در شهرهاي رشت    64

جدول 4-6.مساحت و درصد اراضي تعاوني هاي مسكن از کل شهر 65

جدول شماره 4-7. مشخّصه هاي روستاهاي ادغام شده در محدوده ي قانوني شهر 66

جدول شماره 4-8. مشخّصه هاي روستاهاي ادغام شده در محدوده ي قانوني شهر 67

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                        صفحه

نمودار شماره 4-1. بارشهای بالای 100 میلی لیتر روزانه طی 10 سال آماری

 سال 1382- 1391................................. 44

نمودار شماره 4-2. فروانی وقوع سیل در ایستگاه رشت 45

نمودار شماره 4-3 روند افزایش سطح کالبدی شهر رشت 60

نمودار شماره 4-4  نسبت روستاهاي ادغام شده در محدوده ي قانوني شهر  67

نمودار شماره 4-5 جهات توسعه فیزیکی شهر رشت..... 68

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                        صفحه

نقشه شماره 3-1. نقشه موقعیت جغرافیایی شهر رشت.. 24

نقشه شماره 3-2. کاربری اراضی وضع موجود شهر رشت. 30

نقشه شماره 3-3.درصد شيب عمومي شهر رشت.......... 31

نقشه شماره 3-4. موقعیت آب گرفتگی نقاط در سطح شهر 34

نقشه شماره4-1. تقسيمات ارتفاعي شهر رشت......... 40

نقشه شماره 4-2. ناحیه بندی شهر رشت بر اساس شیب. 42

نقشه شماره 4-3. پراکنش موقعیت ارتفاعی نقاط بحرانی شهر از نظرمشکل آب گرفتگی...................................... 47

نقشه شماره 4-4. موقعیت مسیل های داخلی و نقاط آبگیر   53

نقشه شماره 4-5. عوامل محدود کننده توسعه شهر.... 58

نقشه شماره 4-6. نقشه مراحل گسترش شهر رشت....... 61

نقشه شماره 4-7. نقشه محدودیت های طبیعی و انسانی توسعه شهر رشت 63

نقشه شماره 4-8.تخلیه گاه فاضلاب ،ماخذ نقشه پایه سایت google 72

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                        صفحه

شکل شماره 3-1. مقطع شمالی جنوبی از شهر رشت..... 28

شکل شماره 4-1. اصلاح شبکه فاضلاب سنتی در کوچه های منشعب از

سبزه میدان– خرداد93............................ 75

شکل شماره 4-2. اصلاح شبکه فاضلاب سنتی در محله آفخرا– خرداد93    75

شکل شماره 4-3. اصلاح شبکه فاضلاب سنتی در محله آفخرا– خرداد93    76

شکل شماره 4-4. اصلاح شبکه فاضلاب سنتی در خیابان سردارجنگل– تیر93............................................... 76

شکل شماره 4-5. اصلاح شبکه فاضلاب سنتی درخیابان آزادگان – تیر93  77

شکل شماره 4-6. اصلاح شبکه فاضلاب سنتی درخیابان آزادگان – تیر93  77

شکل شماره 4-7. اصلاح شبکه فاضلاب سنتی درخیابان مطهری – شهریور93 78

شکل شماره 4-8. اصلاح شبکه فاضلاب سنتی درچهار راه میکائیل روبروی

هلال احمر – شهریور93............................. 78

شکل شماره 4-9. اصلاح شبکه فاضلاب سنتی درچهار راه میکائیل جنب

هلال احمر – شهریور93............................. 79

شکل شماره 4-10. مشکلات آبگرفتگی درچهارراه میکائیل جنب هلال احمر برای وسایل

 نقلیه– مهر93.................................. 80

شکل شماره 4-11. مشکلات آبگرفتگی درچهارراه میکائیل جنب هلال احمر برای

عابرین– مهر91.................................. 80

شکل شماره 4-12. عدم هماهنگی بین ادارات خدمات شهری– گلسار – آذر92............................................... 81