چکیده:

تکانشگری (رفتار مخاطره جویانه) اثرات منفی ویران کننده ای بر سلامت فرد و اجتماع می گذارد. تحقیقات چندی به بررسی نقش شیوه های تنظیم شناختی هیجانات در بروز رفتار های تکانشگرانه پرداخته اند، با این حال مکانیسم ارتباط این دو سازه هنوز در ابهام است. پژوهش حاضر در راستای شناخت عوامل موثر بر رفتار های تکانشگرانه در زنان بی سرپرست، به بررسی نقش واسطه گری سازه تاب آوری در ارتباط بین سازه های تنظیم شناختی هیجان و تکانشگری پرداخته است. نمونه مورد بررسی 210 نفر از زنان بی سرپرست تحت حمایت بود که به کلینیک های تحت پوشش بهزیستی شیراز مراجعه کرده بودند. شرکت کنندگان پژوهش  مقیاس های تکانشگری، تاب آوری و تنظیم شناختی هیجان را تکمیل نمودند. در تحلیل داده های این پژوهش نرم افزار SPSS به منظور توصیف و تحلیل داده های خام و ترسيم ماتريس همبستگي به کار گرفته شد و به جهت تعیین تطابق مدل مفروض با داده هاي مشاهده شده و براي بررسی فرضیه پژوهش از رگرسيون چند گانه به صورت متوالي همزمان، مطابق با مراحل بارون و كني (1986)، استفاده شد. نتایج تحلیل داده ها حاکی از این بود که:

1. بعد تمرکز مجدد مثبت و برنامه ریزی کردن از متغیر تنظیم شناختی هیجان پیش بینی کننده منفی و بعد سرزنش دیگران پیش بینی کننده مثبت تکانشگری می باشد.
2. ابعاد تمرکز مجدد مثبت، برنامه ریزی کردن، ارزیابی مثبت و دیدگاه وسیع تر پیش بینی کننده مثبت تاب آوری هستند.
3. نقش واسطه ای تاب آوری در رابطه بین ابعاد تمرکز مجدد مثبت، برنامه ریزی کردن و سرزنش دیگران با تکانشگری تایید شد.

این یافته ها موید آن است که استفاده از راهبرد های مثبت تنظیم شناختی هیجان با افزایش تاب آوری فرد در شرایط دشوار زندگی منجر به کاهش رفتار های تکانشگرانه می شود و مسیر تاثیر گذاری برای راهبرد های منفی معکوس می باشد.

کلید واژه ها: تکانشگری، تاب آوری، تنظیم شناختی هیجان، اثر واسطه ای

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                            صفحه

چکیده............................................... 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه........................................... 2

1-2-بیان مسئله...................................... 5

1-3- ضرورت اهمیت تحقیق.............................. 9

1-4- هدف تحقیق...................................... 11

1-5- فرضیه های تحقیق................................ 11

1-6- تعاریف نظری متغیرها............................ 11

1-7- تعاریف عملیاتی متغیرها......................... 12

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیقاتی

2-1- مباني نظري سازه های پژوهش...................... 15

2-1-1- مباني نظري سازه تكانشگري..................... 15

2-1-1-1- رویکردهای مختلف در تحلیل رفتارهای تکانشگری. 19

2-1-1-2- تکانشگری و جایگاه آن در اختلالات روانی....... 23

2-1-1-3- علل رفتار تکانشگرایانه.................... 24

2-1-2- مبانی نظری سازه تنظیم شناختی هیجان.......... 27

2-1-2-1- راهبردهای تنظیم شناختی هیجان.............. 28

2-1-2-2- پیامدهای استفاده از راهبردهای مثبت و منفی تنظیم هیجانات.................................................. 32

2-1-2-3- تفاوت‌های جنسیتی در استفاده از راهبرهای تنظیم شناختی هیجان.................................................. 36

2-1-3- مبانی نظری سازه تاب آوری.................... 38

2-1-3-1- تعریف تاب آوری............................ 39

2-1-3-2- موج‌های پژوهش درباره تاب آوری.............. 41

2-1-3-2-1- موج اول................................. 41

2-1-3-2-2- موج دوم................................. 48

2-1-3-2-3- موج سوم................................. 53

2-2- پیشینه تحقیق.................................. 63

2-2-1- پیشینه پژوهشی در خصوص ارتباط متغیر های تنظیم شناختی هیجان و تکانشگری........................................ 64

2-2-2- پیشینه پژوهشی در خصوص ارتباط متغیرهای تنظیم شناختی هیجان و تاب آوری.......................................... 70

2-2-3- پیشینه پژوهشی در خصوص ارتباط متغیرهای تاب آوری و تکانشگری.................................................. 78

2-2-4- نتیجه‌گیری از تحقیقات پیشین و مدل های پیشنهادی پژوهش   85

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- معرفي نوع پژوهش، جامعه و نمونه آماري.......... 87

3-1-1- نوع پژوهش................................... 87

3-1-2- جامعه آماری و نمونه پژوهش................... 87

3-2- ابزارهای پژوهش و روايي و پايايي آن‌ها.......... 88

3-2-1- پرسشنامه مشخصات فردی........................ 88

3-2-2- پرسشنامه ی تنظیم شناختی هیجان............... 88

3-2-3- مقیاس تاب‌آوري .............................. 92

3-2-4- مقیاس تکانشگری ............................. 93

3-3- روش اجرا...................................... 95

3-4- ملاحظات اخلاقی در شیوه اجرا..................... 95

3-5- روش تحلیل داده ها............................. 96

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1- يافته هاي توصيفي مربوط به متغيرهاي پژوهش...... 97

4-2- ماتريس همبستگي صفر مرتبه متغيرهاي پژوهش....... 99

4-3- مراحل و جداول رگرسیونی و دیاگرام های مربوطه.. 101

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

5-1- خلاصه‌ای از پژوهش............................. 107

5-2- مرحله اول: بررسی رابطه میان تنظیم شناختی هیجان و تکانشگری.................................................. 108

5-3- مرحله دوم: بررسی رابطه میان خود تنظیمی شناختی هیجان و تاب آوری.............................................. 112

5-4- مرحله سوم:بررسی نقش واسطه ای تاب آوری میان خودتنظیمی شناختی هیجان و تکانشگری.................................. 116

5-5- پیشنهادها و محدودیت های تحقیق................ 121

5-6- پیشنهادهای کاربردی........................... 123

پیوست ها.......................................... 125

منابع............................................. 136

فهرست جداول

   عنوان                                                                                                                         صفحه

جدول 3-1- استراتژی های تنظیم شناختی هیجان در پر سشنامه ی گارنفسکی و همکاران (2001)................................... 89

جدول 3-2- ضرایب پایایی برای استراتژی های تنظیم شناختی هیجان در مطالعه ی سامانی و پژوهش حاضر...................... 91

جدول 4-1- شاخص هاي توصيفي ابعاد متغیر تکانشگری.... 97

جدول 4-2- شاخص هاي توصيفي ابعاد خودتنظیمی شناختی هیجان و تاب آوری.................................................. 98

جدول 4-3- جدول همبستگی متغیرهای پژوهش............ 100

جدول4-4- رگرسیون خطي تکانشگری روی ابعاد خود تنظیمی شناختی هیجان................................................. 102

جدول4-5- رگرسیون چند متغیره تاب آوری بر ابعاد خود تنظیمی شناختی هیجان............................................ 103

جدول4-6- رگرسیون چند متغيره تکانشگری روی ابعاد خود تنظیمی شناختی هیجان و تاب آوری................................. 104

فهرست اشکال

   عنوان                                                                                                                              صفحه

شکل 1-1- مدل واسطه ‌ای تاب آوری در ارتباط بین تنظیم شناختی هیجان و تکانشگری........................................... 9

شکل 2-1- پیوند والدینی با تاب آوری از نظر کوون و همکاران (1996).................................................. 61

شکل2-2- رابطه اعتماد به نفس با تاب آوری از نظر راتر(1987) 61

شکل 2-3- مؤلفه های تاب آوری از نظر ریچاردسون و وایت (2002)    62

شکل 2-4- مهارت‌ های تطابقی با تاب آوری از نظر مگناس و همکاران (1995).................................................. 63

شکل 2-5- مدل پیشنهادی نهایی پژوهش.................. 86

شکل 4-1- دياگرام شماره 1- مسير ابعاد خودتنظیمی شناختی هیجان به تکانشگری.......................................... 102

شکل 4-2- دياگرام شماره 2- مسير ابعاد خود تنظیمی شناختی هیجان به تاب آوری.......................................... 103

شکل 4- 3- دياگرام شماره 3 - مسير تأثير هم زمان متغیر تاب آوری و  ابعاد خود تنظیمی شناختی هیجان............. 105

شکل 4- 4- مدل نهایی در کل گروه.................................................................................................105