1) مقدمه

خبرگزاري ها مبنع تغذيه مطبوعات و در سال هاي اخير، خود در حال فراگيرشدن به مثابه يك رسانه جمعي هستند.

در كشور ما علي رغم اين كه اينترنت همپاي كشورهاي غربي در ميان مردم نفوذ پيدا نكرده، اما به هر روي روز به روز شاهد گسترش اين وسيلة ارتباطي در ميان اقشار مختلف مردم هستيم كه با توجه به سرعت اين نفوذ مي توان تصور كرد كه در آينده اي نزديك – كه بيش از  چند سال نخواهد بود – اينترنت، گسترشي در حدود يك رسانه همگاني پيدا كند و به تبع اين مساله، خبرگزاري ها نيز به رسانه اي تبديل شوند كه مردم، براي دسترسي به اخبار روز، مستقيماً به آنها مراجعه كنند.

علاوه بر اين در سال هاي اخير و پس از تأسيس خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) به عنوان دومين خبرگزاري ايران پس از حدود 60 سال، شاهد تأسيس آژانس هاي خبري متعددي بوده ايم كه هركدام شامل مجموعة بزرگي از عوامل انساني، ازجمله خبرنگاران هستند.

مجموعة اين عوامل، به علاوة اهميت و رسالت رسانه ها در يك جامعه متمدن، لزوم توجه به خبرنگاران خبرگزاري ها به عنوان اركان اصلي جمع آوري و ارسال اخبار را خاطرنشان مي كند. اين توجه را مي توان شناخت و فراهم كردن ابزارهاي انگيزش خبرنگاران براي انجام كار بهتر دانست. به طور كلي، انگيزش را مي توان به عنوان نيروي محرك فعاليت هاي انساني و عامل جهت دهندة آن تعريف كرد. عوامل انگيزشي عموماً به دو دسته دروني و بيروني تقسيم مي شوند كه در مورد موضوع اين تحقيق، مهم ترين اين ابزارها و عوامل در اختيار مديران خبرگزاري هاست، چه در مواردي كه به ابزارهاي انگيزشي مادي مربوط مي شود و چه ابزارهاي انگيزشي معنوي.

در واقع توجه به اين كه چه عوامل و ابزارهايي مي تواند باعث ترغيب و انگيزش خبرنگاران براي صرف وقت، انرژي و دقت بيشتر و درنتيجه، ارائه اخبار با كيفيت بالاتر  شود بيش از همه مي تواند مورد توجه مديران خبرگزاري ها واقع شود تا با شناخت نيازهاي خبرنگاران خود، زمينة پيشرفت خبرگزاري متبوعشان را فراهم كنند و از سوي ديگر تا حدي امنيت مادي و رواني قشري را فراهم كنند كه از كمترين امنيت شغلي در جامعة ما بهره مند است.

2) طرح مسأله و تعريف موضوع

پاسخ به اين سوال كه «چه ابزارها و عواملي باعث انگيزش خبرنگاران خبرگزاري ها براي فعاليت بهتر و درنتيجه، ارائه اخبار صحيح تر و دقيق تر و به يك معنا، ارتقاء كيفي اخبار مي شود» مسأله اصلي اين تحقيق است.

براي پاسخ به اين سؤال، چهار خبرگزاري كشور بر اساس اولويت تاريخ تأسيس انتخاب شده اند. خبرگزاري، يك سازمان خبري است كه وظيفه و مأموريت آن، جستجو، تحقيق، جمع آوري و تنظيم اطلاعات و پيام هايي است كه ضرورتاً بايد آنها را در مركزي انباشت نمايد و سپس اين اخبار را به مشتريان خود (روزنامه ها، راديوها، تلويزيون ها، مراكز اقتصادي و سياسي
و ...) ارسال كند. (ژان لويي، سروان شرايبر، «نيروي پيام»، (تهران، سروش1371)

اين تعريف را مي توان اين گونه تكميل كرد كه امروزه آحاد مردم نيز به مشتريان خبرگزاري ها افزوده شده اند و در واقع اين، تنها رسانه ها نيستند كه به عنوان واسطه، اخبار خبرگزاري‌ها را به مردم مي رسانند بلكه بسياري از مردم از طريق شبكة اينترنت به طور مستقيم از اخبار خبرگزاري ها استفاده مي كنند و بنابراين حيطة مشتريان خبرگزاري ها بسيار گسترده تر شده و روز به روز نيز در حال گسترش است.

با توجه به اين موارد، اخبار ارسالي برروي خروجي خبرگزاري ها از اهميت بسياري برخوردار است و از آنجا كه عوامل اصلي تامين كننده اين اخبار، خبرنگاران هستند، به نظر مي رسد تامين ابزارها و عوامل انگيزشي براي آنها جهت ارائه ي اخباري  با كيفيت بالا از مهمترين مواردي است كه بايد مورد توجه مديران خبرزگزاري ها قرار بگيرد، چرا كه تأمين اين ابزارها عمدتاً بر عهده و در حيطة اختيارات آنهاست. اين تحقيق قصد دارد علاوه بر شناسايي ابزارهاي انگيزشي خبرنگاران از ديدگاه خود  آنها، وجود يا عدم وجود اين ابزارها در خبرگزاري هاي مورد بررسي و ميزان رضايت خبرنگاران اين ابزارها را نيز مورد توجه قرار دهد.

3) بيان ضرورت و اهميت موضوع

در دنياي امروز نقش وسايل ارتباط جمعي در همة شؤون زندگي اجتماعي، سياسي، اقتصادي  و حتي فردي غيرقابل انكار است.

در تمامي متون علم ارتباطات معمولاً از چهار وسيله ي مطبوعات، راديو، تلويزيون و سينما به عنوان وسايل ارتباط جمعي نام برده مي شود كه در دهه هاي اخير با توجه به كاهش شديد نقش خبري سينما، سه وسيله ي مطبوعات، راديو و تلويزيون را  مي توان وسايل ارتباط جمعي اصلي دانست. در اين ميان نامي از خبرگزاري به عنوان يك وسيلة ارتباطي برده نمي شود. در اين تحقيق سعي شده است بر اساس دلايل مستند ثابت شود كه خبرگزاري به عنوان منبع تغذيه ي ديگر رسانه ها، خود يك وسيلة ارتباط جمعي است كه در فصل هاي بعد در اين مورد توضيحات كاملي داده شده است. اما آن چه در اين بحث قابل طرح است اين كه اگر خبرگزاري را يك سازمان خبري بدانيم كه وظيفه اش جمع آوري و ارسال اخبار است و به عنوان يك وسيلة ارتباط جمعي نقش مؤثري در جامعه ايفا مي كند، شايد بتوان مهم ترين ركن اين رسانه را خبرنگاران دانست، كساني كه از ابتدايي ترين مرحله تا نهايي ترين آن – به جز ارسال اخبار روي سايت – در جريان اين روند، تأثير گذارند. خبرنگاري از جمله مشاغل سخت دنيا تعريف شده است و از اين رو شايد بتوان گفت خبرنگار، نسبت به شاغلين حرفه هاي ديگر به عوامل برانگيزاننده ي بيشتري براي فعاليت خود همان تهية اخبار است، احتياج دارد؛ عواملي كه هم از جنبه ي دروني و معنوي و هم از نظر بيروني و مادي قابل بررسي است. از اين رو اين كه خبرنگاران، چه عوامل و ابزارهايي را باعث پيشرفت در كارشان، يعني ارتقاء كيفي اخبار مي دانند و اين كه اين ابزارها تا چه ميزان در خبرگزاري هاي مورد بررسي - به عنوان نمونه اي از خبرگزاريهاي موجود در كشور – وجود دارد دو مقوله اي كه اهميتشان با توجه به مباحث مطرح شده، روشن است، با اين تأكيد كه بيشترين كاربرد شناخت اين مسأله، براي مديران خبرگزاري هاست.