چکیده

این تحقیق با استفاده ازروش توصیفی- تحلیلی، با بهره گیری ازمطالعات کتابخانه ای و اسنادی همراه با مشاهدات میدانی واستخراج پرسشنامه به بررسی مناسبات شهررشت و روستاهای دهستان پیربازارپرداخته و هدف آن شناسایی و معرفی روستاهای مرتبط با شهررشت وارائه راهکارهای لازم در جهت این مناسبات می باشد.

یافته ها نشان می دهدکه مناسبات ایجاد شده بین شهر رشت وروستاهای پیرامون دردهستان پیربازار از آثار و پیامدهای ارگانیک روابط روستا و شهر بی بهره بوده است، بطوریکه که این روابط بطور عمده درمناطق روستایی به پیامدهای نامطلوب زیرمنجر شده است. مناسبات فوق باعث شده است تابسیاری از اراضی زراعی و باغها به سایر کاربریها اختصاص داده شوند بنابراین سبب تنوع و تغییرکاربری اراضی شده است. این مناسبات سبب افزایش قیمت مسکن شده و بورس بازی زمین نیز تشدید شده است. باعث افزایش قابل توجه تعداد مرغداریها و گاوداری و کارگاههای صنعتی شده و انواع آلودگیها را در نواحی اطراف محیط شهری تشدید کرده است. زمینه قطعه قطعه شدن اراضی زراعی فراهم شده و از بهر ه وری  اراضی زراعی کاسته شده است. الگوی سنتی مسکن روستایی کمرنگ شده وبه سبک معماری شهری توسعه پیداکرده است. براین اساس جذب مهاجر از سایر روستاها شده و ناهنجاریها ی حاصل از افزایش جمعیت را نیز تشدید کرده است. میزان خرید و فروش باغها به وسیله شهر نشینان رونق پیداکرده و درنهایت منجر به تغییر ماهیت تولید، شیوه باغداری، تغییر کاربری و تغییر مالکیت شده است. باعث کاهش مالکیت اراضی زراعی شده و میزان تولید محصولات زراعی کاهش یافته است. وبه دلیل اسکان گروههای ناهمگن باعث تضعیف انسجام روستا شده و چالشهای متعدد اجتماعی و فرهنگی را سبب شده است. جامعه آماری در تحقیق فوق دهستان پیربازار بوده و متغیر مستقل آن روستاهای دهستان پیربازار و متغیر وابسته بررسی مناسبات شهر رشت با این دهستان می باشد. درنظرسنجی ازجامعه آماری تحقیق بیش از نیمی از پاسخ دهندگان معتقدندکه افزایش جمعیت شهر رشت وتوسعه شهر نشینی و زندگی مرفه شهری درمناسبات این شهر با روستا های پیرامون بسیارزیاد بوده است درواقع اکثرپاسخ دهندگان معتقدندکه مناسبات شهر رشت درروستاهای پیرامون تاثیر بسیارزیاد ی داشته و بیشترین تاثیر مناسبات بین شهر رشت در وستاهای پیربازار  فخب، سیاه اسطلخ و پستک بیان نموده اند.

واژگان کلیدی:

 مناسبات، شهر، روستا، رشت، دهستان پیربازار

فهرست مطالب

عنوان                                                       صفحه

چکیده 1

مقدمه 2

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مساله 4

1-2- ضرورت تحقیق 5

1-3- اهداف تحقیق 5

1-4- سوال اصلی تحقیق 5

1-5 فرضیه های تحقیق 5

1-6- محدوده مورد مطالعه ومقطع زمانی 6

1-7 محدودیت ها وتنگناهای تحقیق 8

1-8- واژه ها و مفاهیم 8

فصل دوم: مرور منابع، ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

2-1 ادبیات تحقیق 11

2-1-1 اهمیت و بررسی و مطالعة شهر و روستا 11

2-2- تعریف و مفهوم شهر 15

2-2- 1 مفهوم شهر از دیدگاه تاریخی 16

2-2-2 مفهوم شهر از دیدگاه اجتماعی 16

2-2-3 مفهوم شهر از دیدگاه اقتصادی 17

2-2-4 مفهوم شهر از دیدگاه آماری 17

2-2-5 مفهوم شهر از نظر نوع معیشت 19

2-2-6 مفهوم شهر از دیدگاه منظر خارجی و سیمای آن 19

2-2-7 مفهوم شهر از دیدگاه جغرافیایی 20

2-2-8 شهر و روستا و تقسیم کار 21

2-2-8–1 تمرکز و انزوا 22

2- 3 تعریف و مفهوم روستا 22

2-3-1 وحدت روستا 25

2-3-2 خصیصه های روستا 25

2-3-3  تعریف و مفهوم روستا از دیدگاه جغرافیایی 26

2-4 تفاوت های ساختاری بین شهر و روستا 27

2-5 تعریف حوزه و منطقه نفوذ 29

2-6 عوامل مؤثر در برقراری روابط شهر و روستا در ایران 31

2-7 نقش عوامل طبیعی در برقراری روابط شهر و روستا 32

2-8 نقش عوامل اقتصادی در برقراری روابط شهر و روستا 44

2-9 نقش عوامل اجتماعی و فرهنگی در برقراری روابط شهر و روستا 54

2-10 نقش عوامل سیاسی و اداری در برقراری روابط شهر و روستا 57

2-11 پیشینه تحقیق 60

فصل سوم: روش اجرای تحقیق، مواد و روش

3-1 روش تحقیق و مراحل آن 65

3-1-1- روش تحقیق 65

3-1-2- مراحل تحقیق 65

3-1-2-1- جمع آوری اطلاعات 65

3-1-2-2- سازماندهی و طبقه بندی اطلاعا ت 65

3-1-2-3- تجزیه وتحلیل اطلاعات 65

3-2- جامعه آماری، حجم نمونه ومتغیرهای تحقیق 65

3-3 ویژگیهای محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی منطقه مورد مطالعه 66

3-3- 1 موقعیت جغرافیایی 66

3-3-2- توپوگرافی 68

3-3-3-آب و هوا 68

3-3-4- بارندگی 69

3-3- 5- دما 69

3-3- 6- منابع آب 73

3-3-7- خاک 74

3-3-7-1- جلگه های آبرفتی 75

3-3-7-2- جلگه های رسوبی و رود خانه ای 75

3-3-7-3- ماسه های ساحلی 75

3-3-8- پوشش گیاهی 75

3-3-8-1- پوشش جنگلی 75

3-3-8-2- پوشش مرتعی 76

3-4- ویژگی های اجتماعی و جمعیتی 76

3-4-1- تعدادجمعیت در سالهای آماری 77

3-4-2- نرخ رشد جمعیت 81

3-4-3-توزیع و تراکم جمعیت 82

3-4-4- ساختار جنسی، نسبت جنسی 82

3-4-5- سواد وآموزش 84

3-5- ساختار اقتصادی 85

3-5-1- کشاورزی 85

3-5-1-1- زراعت 85

3-5-1-2- باغداری 89

3-5-1-3- دامداری 90

3-5-1-4- پرورش طیور 91

3-5-1-5- پرورش ماهی 92

3-5-2- خدمات 92

3-5-3- صنعت 93

فصل چهارم: تجزیه تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

4-1 یافته های تحقیق 96

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پاسخ فرضیات می باشد.

5-1 بحث و نتیجه گیری 127

5-2 پاسخ فرضیات 129

5-3 پیشنهادات 131

منابع و مأخذ 132

فهرست جداول

عنوان                                                   صفحه

جدول 3-1 درصد و میانگین رطوبت نسبی ایستگاه رشت 70

جدول 3-2 جهت باد غالب سالانه درشهر رشت 71

جدول 3-3 تغییرات جمعیت در سالهای 1375 و 1385  و 1390دهستان پیربازار 78

جدول 3-4 تعداد خانوار در سالهای 1375 و 1385  و1390دهستان پیربازار 78

جدول 3-5 بعد خانواردر سالهای 1375 و 1385  و 1390دهستان پیربازار 79

جدول 3-6 تعداد جمعیت، خانوار و بعد خانواردرروستاهای دهستان پیربازار (1385) 80

جدول 3-7 تحولات جمعیتی روستاهای دهستان پیر بازار در طول سالهای 85- 75 81

جدول 3-8 تراکم جمعیت  در سالهای 1375 و 1385  و 1390دهستان پیربازار 82

جدول 3-9 ساختار جنسی، نسبت جنسی درروستاهای دهستان پیر بازار (1385) 83

جدول 3-10سواد و آموزش و درصد با سوادی در دهستان پیربازار (1385) 84

جدول 3-11 مساحت اراضی کشاورزی دهستان پیر بازار(1388) 86

جدول 3-12 مساحت محصولات زراعی سالانه  دهستان پیر بازار(1388) 86

جدول 3-13 سطح زیرکشت برنج وتولید در روستاهای دهستان پیر بازار در سال 1378 87

جدول 3-14 سطح زیرکشت برنج وتولید در روستاهای دهستان پیر بازار در سال 1388 88

جدول 3-15 سطح زیرکشت درختان میوه وتولید در روستاهای دهستان پیر بازار در سال 1388 89

جدول 3-16 تعداد دام های موجود دهستان پیر بازار 90

جدول 3-17 تعداد، ظرفیت، تولید گوشت سفید 91

جدول 3-18 واحد های پرورش ماهی دهستان پیر بازار 92

جدول 3-19 نوع و تعداد خدما ت 93

جدول 3-20 نوع وتعداد صنایع 94

جدول 4-1 نوع جنسیت پاسخ دهندگان 96

جدول 4-2 وضعیت سنی پاسخ دهندگان جامعه آماری 97

جدول 4-3 میزان تحصیلات پاسخ دهندگان 98

جدول 4-4 مدت زندگی در مناطق روستایی دهستان پیربازار 99

جدول 4-5 وضعیت شغلی پاسخ دهندگان 100

جدول 4-6 میزان شناخت از شهررشت و دهستان پیربازار 101

جدول 4-7 چگونگی وضعیت ترافیک در مسیر پیربازار به شهررشت 102

جدول 4-8 مناسبات شهر رشت و میزان تاثیر آن در روستاهای پیرامون ( دهستان پیربازار) 103

جدول 4-9 ساکنین شهر رشت ومیزان نیاز به کالاهای مصرفی روستاهای پیرامون 104

جدول 4-10 افزایش جمعیت شهر رشت و میزان تاثیر در مناسبات این شهر با روستاهای پیرامون 105

جدول 4-11 توسعه شهرنشینی و زندگی مرفه شهری و میزان نقش آن در مناسبات شهر رشت با پیرامون 106

جدول 4-12 میزان رفع خدمات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساکنین دهستان پیربازار توسط شهر رشت 107

جدول 4-13 بیشترین تاثیر مناسبات شهر رشت و روستاهای پیرامون و تغییرات چشم گیر در روستاها 108

جدول 4-14 میزان فاصله روستاها به شهر رشت و مناسبات بین این شهر و روستاهای پیرامون 109

جدول 4-15 توسعه شهر رشت ومیزان کشیده شدن آن به روستاهای پیرامون( روستاهای پیربازار ) 113

جدول 4-16 مناسبات  شهر رشت و روستاهای پیرامون مشکلات بوجود آمده دردهستان پیربازار 115

جدول 4-17 خرید و فروش روزانه مایحتاج زندگی ومیزان مناسبات بین شهر رشت و روستاهای پیرامون 116

جدول 4-18 مناسبات موجود در رشت و میزان تغییرات کاربری اراضی در روستاهای دهستان پیربازار 117

جدول 4-19 پایین بودن قیمت زمین ومسکن نسبت به شهررشت ومیزان نقش آن درمناسبات بین دو طرف 118

جدول 4-20 سهولت دسترسی  وامکان استفاده از خدمات مختلف شهری و میزان مناسبات بین دو طرف 120

جدول 4-21 مناسبات شهر رشت و روستاهای پیرامون و میزان افزایش مهاجرت روستاییان به شهر 121

جدول 4-22 مناسبات بین شهر رشت و روستاهای پیرامون و میزان مهاجرت معکوس شهر به روستا 122

جدول 4-23 فاصله کم شهر رشت با روستاهای پیرامون و میزان سکونت افراد کم درآمد درروستاهای نزدیک شهر 123

جدول 4-24 مناسبات شهر وروستا و میزان تمایل به فروش اراضی کشاورزی 124

جدول 4-25 دلایل تمایل به فروش زمین توسط روستاییان 125

جدول 5-1 مناسبات شهر رشت و میزان تاثیر آن در روستاهای پیرامون ( دهستان پیربازار) 130

جدول 5-2 افزایش جمعیت شهر رشت و میزان تاثیر در مناسبات این شهر با روستاهای پیرامون 130

فهرست نمودار

عنوان                                                       صفحه

نمودار 3-1-میانگین بارندگی ماهیانه در ایستگاه سینوپتیک رشت 69

نمودار 3-2 میانگین ماهانه ی متوسط دمای روزانه ی هوا بر حسب سانتی گراد (1388-1378) 70

نمودار 3-3  درصد و میانگین رطوبت نسبی ایستگاه رشت 71

نمودار 3-4 گلباد شهر رشت(ایستگاه فرودگاه) 72

نمودار3-5 موقعيت و زواياي تابش خورشيددر عرض جغرافيايي 37 شمالي 73

نمودار 3-6  تغییرات جمعیت در سالهای 1375 و 1385  و 1390دهستان پیربازار 78

نمودار 3-7 تعداد خانواردر سالهای 1375 و 1385  و 1390دهستان پیربازار 79

نمودار 3-8 بعد خانواردر سالهای 1375 و 1385  و 1390دهستان پیربازار 79

نمودار 3-9 تراکم جمعیت  در سالهای 1375 و 1385  و 1390دهستان پیربازار 82

نمودار 3-10- ساختار جنسی دهستان پیر بازار 83

نمودار 3-11- سطح زیر کشت اراضی کشاورزی دهستان پیر بازار(1388) 86

نمودار3-12 سطح زیرکشت محصولات زراعی سالانه  دهستان پیر بازار(1388) 86

نمودار 4-1 نوع جنسیت پاسخ دهندگان 96

نمودار 4-2 وضعیت سنی پاسخ دهندگان جامعه آماری 97

نمودار4-3 میزان تحصیلات پاسخ دهندگان 98

نمودار 4-4 مدت زندگی در مناطق روستایی دهستان پیربازار 99

نمودار 4-5 وضعیت شغلی پاسخ دهندگان 100

نمودار 4-6 میزان شناخت از شهررشت و دهستان پیربازار 101

نمودار 4-7 چگونگی وضعیت ترافیک در مسیر پیربازار به شهررشت 102

نمودار 4-8 مناسبات شهر رشت و میزان تاثیر آن در روستاهای پیرامون ( دهستان پیربازار) 103

نمودار 4-9 ساکنین شهر رشت ومیزان نیاز به کالاهای مصرفی روستاهای پیرامون 104

نمودار 4-10افزایش جمعیت شهر رشت و میزان تاثیر در مناسبات این شهر با روستاهای پیرامون 105

نمودار4-11توسعه شهرنشینی و زندگی مرفه شهری و میزان نقش آن در مناسبات شهر رشت با پیرامون 106

نمودار4-12میزان رفع خدمات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساکنین دهستان پیربازار توسط شهر رشت 107

نمودار 4-13 بیشترین تاثیر مناسبات شهر رشت و روستاهای پیرامون و تغییرات چشم گیر در روستاها 108

نمودار 4-14 میزان فاصله روستاها به شهر رشت و مناسبات بین این شهر و روستاهای پیرامون 109

نمودار 4-15توسعه شهر رشت ومیزان کشیده شدن آن به روستاهای پیرامون( روستاهای پیربازار ) 113

نمودار 4-16 مناسبات شهر رشت و روستاهای پیرامون مشکلات بوجود آمده دردهستان پیربازار 115

نمودار4-17خریدو فروش روزانه مایحتاج زندگی ومیزان مناسبات بین شهر رشت و روستاهای پیرامون 116

نمودار 4-18مناسبات موجود در رشت و میزان تغییرات کاربری اراضی در روستاهای دهستان پیربازار 117

نمودار4-19پایین بودن قیمت‎زمین ومسکن‎نسبت به شهررشت ومیزان نقش آن درمناسبات بین دوطرف 119

نمودار4-20سهولت دسترسی  وامکان استفاده از خدمات مختلف شهری و میزان مناسبات بین دو طرف 120

نمودار 4-21 مناسبات شهر رشت و روستاهای پیرامون و میزان افزایش مهاجرت روستاییان به شهر 121

نمودار 4-22 مناسبات بین شهر رشت و روستاهای پیرامون و میزان مهاجرت معکوس شهر به روستا 122

نمودار 4-23 فاصله کم شهر رشت با روستاهای پیرامون و میزان سکونت افراد کم درآمد درروستاهای نزدیک شهر 123

نمودار4-24 مناسبات شهر وروستا و میزان تمایل به فروش اراضی کشاورزی 124

نمودار 4-25 دلایل تمایل به فروش زمین توسط روستاییان 125

نمودار 5-1افزایش جمعیت شهر رشت و میزان تاثیر در مناسبات این شهر با روستاهای پیرامون 131

فهرست اشکال

عنوان                                                       صفحه

عکس 3-1 نمایی از اراضی کشت برنج در روستای منگوده 85

عکس 3-2 نمایی از باغات در روستای فخب و پیله داربن 89

عکس 3-3 دام های  بومی و دورگه در دهستان پیر بازار 91

عکس 3-4 نمایی از پرورش طیور در روستای پیله داربن 91

عکس 3-5 استخر پرورش ماهی در روستای مبارک آباد 92

عکس 4-1 تغییرات ایجاد شده از نظر خدماتی در منطقه مورد مطالعه 103

عکس 4-2 میزان نیاز به کالاهای مصرفی و تغییرات ایجادشده در روستاهای پیرامون 104

عکس 4-3 افزایش جمعیت و میزان تردد وسایل نقلیه در مسیر رشت به روستاهای پیرامون 105

عکس 4-4 توسعه شهرنشینی و زندگی مرفه شهری و ایجاد فروشگاههای جدید تجملی 106

عکس 4-5 مناسبات شهر رشت و پیرامون و ایجاد خدمات فرهنگی و اقتصادی 107

عکس 4-6 تاثیر مناسبات شهر رشت درروستاهای پیرامون و تغییرات چشم گیر در برخی مناطق 108

تصویر 4-7 تصویر ماهواره ای ازمجتمع هاي كوچك شكل گرفته اطراف راه- مزرعه ها 112

تصویر 4-8 نمایی از واحدهاي پراكنده سكونتي در مزارع 112

عکس 4-9 نمایی از توسعه شهر رشت در حوالی شهر و آپارتمان سازی بدلیل قیمت کم زمین 115

عکس 4-10 نمایی از تغییرکاربری زمین های زراعی در حوالی شهر رشت 118

عکس 4-11 پایین بودن قیمت زمین و مسکن نسبت به شهررشت و افزایش ساخت وساز دراین مناطق 119

عکس 4-12 سهولت دسترسی به خدمات و امکانات جدیددر مناسبات دو طرف 120

عکس 4-13 نمایی از ساختمانهای جدید در مناطق روستایی ومهاجرت معکوس 122

عکس 4-14 فاصله کم شهر رشت و روستاهای پیرامون و ساخت وسازهای ناموزون در این مناطق 123

فهرست نقشه ها

عنوان                                                       صفحه

نقشه 1-1 نقشه موقعیت دهستان پیر بازار در شهرستان و بخش 7

نقشه 3-1 استان اداری سیاسی دهستان پیربازار 67

نقشه 4-2 مراحل گسترش ادواری شهر رشت طی 85-65-1345 114