مسکن چیست؟

مسکن به معنای ماوا، منزل، محل سکونت و خانه می باشد. در فرهنگ فارسی معین شرح این واژه چنین آمده است :

مسکن : محل سکونت، جای باش، مقام، منزل
 مکانی است که یک یا چند خانوار در آن سکونت دارند.منظور از مکان، تمام یا قسمتی از ساختمان است که یک ورودی مستقل به معبر عمومی ( کوچه، خیابان، بازار، میدان و …) یا معبر اختصاصی (راهروی مشترک، راه پله مشترک و … ) داشته باشد.

– با توجه به نیاز بشر به حفظ امنیت و توانایی بیشتر برقراری امنیت توسط نیروهای جمعی به نسبت نیروهای فردی، انسانها زندگی به صورت گروهی را تا آنجا که به حریم خصوصی شان لطمه وارد نکند دوست دارند.
– وجود مجتمع های مسکونی این امکان را به مخاطبان می دهد تا از امکانات بیشتر و بهتری بهره گیرند.(مثل فضاهای خدماتی و تفریحی و …)
– کمتر شدن هزینه ها با توجه به تقسیم آنها بین تعداد خانوار بیشتر.
 – امکان لذت بردن از زندگی جمعی در کنار حریم خصوصی.

۱-مجموعه مولکولی : در تمامی بناهای مولکولی روشنایی و تهویه مطلوب امکان پذیر می باشند. قابلیت انطباق و سازش آن ها با اندازه و اشکال مختلف سایت، نیز مطلوب می باشد.فضاهای باز آن ها دارای یک کیفیت پوسته “باز”می باشند.مجموعه این بناها محصوریت کمی ایجاد می کنند.این تیپ از تمامی تیپ های ساختمانی روی هم رفته ، نامناسب ترین نوع از جهت “فضاهای شهری” متمرکز و محصور میباشد.(از نظر اقصادی نیز در مناطق مسکونی متراکم نیز به صرفه نیستند)

۲-مجموعه های خطی : با اینکه تراکم نسبتا زیادی را در خود جای می دهند، اما در مجموعه های خطی به علت وجود حداقل فاصله، بین نماهای بلند آن ،دارای مشکلات و مضرات زیادی از لحاظ محرمیت و آلودگی صوتی خصوصا در فضای باز می باشند.این معایب در خانه های تک خانوار ردیفی تشدید می شود.زیرا احتمال اینکه همسایه ها از داخل منازل همدیگر را ببینند افزایش می یابد.در صورتی که آپارتمان ها در ساختمان های خطی به طور صحیحی طراحی شده باشند، این تیپ سودمند و با صرفه است.این تیپ در مقایسه با مجموعه های حول حیاط مرکزی دارای پویایی بیشتری است.

۳-مجموعه های حول حیاط مرکزی : تمامی مجموعه های حول حیاط مرکزی با فضاهای بازی که به وضوح مشخص شده اند و به منظور استفاده گروه خاصی می باشند (بر خلاف سایر اشکال ساختمانی)

متمایز می شوند. علاوه بر این هنگامی که از حداکثر تراکم ممکن نیز پرهیز شده و حیاط ها به اندازه کافی بزرگ باشند ، مجموعه های مسکونی بسیار مناسب و مطلوبی می باشند.از نظر ایجاد روحیه همسایگی و کنترل شرایط اقلیمی نیز نسبت به سایر تیپ ها ارجحیت دارند.

۴-فرم های ترکیبی : می توانیم فرم های مختلف ساختمان را با هم ترکیب کنیم تا بازدهی این بناها را در طراحی شهری نیز افزایش دهیم. از ترکیب شکل خطی با بناهای حول حیاط مرکزی ،می توان مجموعه های مسکونی مطلوبی طراحی نمود.

پس از بررسی چهار تیپ اشکال ساختمانی و مجموعه های مسکونی ، می توان جهت کاهش مشکلات و معایب هرگونه و تکمیل و بهره وری از مزایای هرکدام به منظور افزایش کاربری آن ها، طرحی به صورت ترکیبی از انواع گونه ها ارائه داد و به نمونه ای با ارزش و رضایت بخش دست یافت.

دسته بندی ناحیه ها در محیط مسکونی

فعالیت ها ممکن است درون ناحیه ها دسته بندی شوند. فعالیت های مشابه و نیاز به منفرد بودن یا تاثیر متقابلشان به شکل گیری دسته بندی ها کمک می نماید. ناحیه ها عبارتند از:

– ناحیه فضاهای خصوصی
– ناحیه فضاهای جمعی (گروهی)
 – ناحیه فضاهای خدماتی

در این قسمت برای این که بتوان شبکه های طراحی برای محیط های مسکونی را تهیه کرد، نیاز است تا فضایی که ممکن است در هر یک از ناحیه های مطرح شده در محیط زندگی افراد در نظر گرفته شده است ،مشخص گردد.

فضاهای مختلف مسکونی

۱- برای ناحیه خصوصی پیش بینی می شود که بر اساس فعالیت آن ها می توان ابعاد فضا و تجهیزات و اندازه های دسترس مورد نیاز برای آن ها مشخص کرد:

الف :فضای خواب (اتاق خواب)
ب : فضای نگهداری لباس وپوشاک (کمد و قفسه)
 ج : فضای بهداشتی (حمام و دوش و سرویس بهداشتی )

۲- فضاهایی که برای ناحیه گروهی یا جمعی در نظر کرفته می شود، عبارتند از:

الف : فضای نشیمن (اتاق نشیمن)
ب : فضای غذاخوری
 ج : فضای پذیرایی و سرگرمی (اتاق مهمان)

۳-ناحیه خدماتی و سرویس دهی و کاری، فعالیت ها و فضاهایی را به این شرح مشخص می کند:

الف : آماده سازی غذا
ب : رختشوی خانه (قسمت لباسشویی)
 ج : انبار

عملکرد مسکن در ارتباط با محیط خارج

مسکن به عنوان محل آسایش، امنیت، استراحت و همچنین در تقابل با نیروهای جامعه (همسایگان، دسترسی ها، عوامل محیطی و …) ملزم به تامین یکسری نیازهای اساسی است. این نیازها به طور خلاصه به صورت زیر است.

نیازهای اساسی در رابطه با دسترسی ها

– مجزا کردن عابران پیاده از سواره
– حفاظت رانندگان به هنگام پیاده شدن از اتومبیل
– مجزا کردن کودکان و حیوانات خانگی از وسایل نقلیه
– دسترسی پیاده ها از اتومبیل به خانه با حداقل مسافت و بدون خستگی
 – جای کافی برای پارکینگ اتومبیل صاحب خانه ومراجعین و مهمان های او

نیازهای اساسی در رابطه با حریم و امنیت

– مرز مشخص بین عرصه نیمه خصوصی و عمومی
– مرز مشخص در درون عرصه نیمه خصوصی خانه ها: همسایه به همسایه، مستاجر به سرایدار
– وسیله ای برای مشاهده یک طرفه مراجعین به خانه، فضایی برای توقف و انتظار مراجعین به خانه که از درون خانه مرئی باشد.
– جایی برای استراحت و مصاحبت گروه های سنی بالاتر، محلی برای بازی کودکان و نگهداری از آن ها
 – ورودی خصوصی به خانه، حفاظ ورودی ،توقفگاه پیاده محفوظ مقابل ورودی

 مراحل طراحی پروژه مسکونی

می توان مراحل طراحی یک سایت مسکونی را به تفصیل به صورت زیر تنظیم نمود :

– تنظیم اهداف و سیاست های طراحی کالبدی
– تعیین فضا ها و کاربری های مورد نیاز سایت
– تعیین ابعاد فضایی
– تصمیم گیری در مورد نسبت بین واحد های مسکونی با ابعاد گوناگون
– تعیین استاندارد های تراکم مسکونی
– گونه بندی طراحی کل یک محله مسکونی
– گونه بندی طراحی کل یک واحد همسایگی
– گونه بندی طرح بن بست
– گونه بندی نحوه اتصال ساختمان ها
 – ترکیب گونه بندی معابر و گونه های بلوک شهری

امنیت و ایمنی :

ویژگی های معماری مسکن مطلوب باید به گونه ای باشد که درجات مختلف امنیت را برای ساکنین فراهم آورد . این امنیت اعم از امنیت در مقابل بلایا وسوانح طبیعی و غیر طبیعی ، امنیت در برابر تجاوز سایر آحاد جامعه ، امنیت در برابراثرات ناشی از فعالیت های انسانی و سایر جنبه های امنیت به شمار می رود . در جهت تأمین امنیت ، منظور داشتن عوامل زیر توصیه می شوند : مکان یابی مناسب مسکن نسبت به سایر عملکردهای شهری ، انتخاب مصالح مناسب که الزاماً مصالح گران قیمت نیستند ،اتخاذ روش های مناسب ساخت ، پیش بینی تمهیدات لازم برای تقلیل خسارت به هنگام وقوعسانحه و مکانیابی مناسب مسکن در ارتباط با عملکردهای مولد انواع آلاینده ها به ویژه آلودگی هوا و آلودگی صوتی.

امنیت سایت 

محیط مسکونی که با هدف ایجاد فضایی قابل دفاع طراحی شده است، به وضوح به صورت فضاهای عمومی، نیمه خصوصی و خصوصی مشخص می شود، در این حالت، معین می گردد که چه کسی مجاز است در کدام فضا باشد. به این ترتیب، امکان تشخیص رفتارهای مشکوک برای افراد ساکن فراهم می شود و مأموران انتظامی نیز کنترل بهتری خواهند داشت.