چکیده

پژوهش حاضر به تعیین رابطه بین صفات شخصیت، سبک ها و ابعاد دلبستگی با راهبردهای شناختی تنظیم هیجان در دانش آموزان پسر و دختر دوره دوم متوسطه شهرستان مهریز پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری، شامل تمامی دانش آموزان پسر و دختر دوره دوم متوسطه شهرستان مهریز در سال تحصیلی 93-1392 بود. 313دانش آموز (153 پسر، 160 دختر) به عنوان نمونه به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای براساس جدول کرجسی و مورگان انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه صفات شخصیت نئو، پرسشنامه سبک های دلبستگی بزرگسال کولینز و رید و پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی و کرایچ استفاده شد. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون به شیوه ورود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که بین صفات شخصیت و راهبردهای مثبت و منفی تنظیم هیجان رابطة معنادار وجود دارد. هم چنین بین سبک ها و ابعاد دلبستگی با راهبردهای مثبت و منفی تنظیم هیجان رابطة معنادار وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون بیانگر آن بود که از میان متغیرهای پیش بین، به ترتیب دو متغیر وظیفه شناسی و برون گرایی در پیش بینی راهبردهای مثبت تنظیم هیجان به صورت مستقیم نقش داشتند و هم چنین دو متغیر روان رنجوری و تجربه پذیری در پیش بینی راهبردهای منفی تنظیم هیجان به صورت مستقیم و متغیر توافق پذیری به صورت معکوس نقش داشت. در نهایت، تبیین های احتمالی برای یافته ها و هم چنین پیشنهادات و محدودیت های این پژوهش ارائه شده است.

 کلید واژه‎ها: راهبردهای مثبت تنظیم هیجان، راهبردهای منفی تنظیم هیجان، صفات شخصیت، سبک های دلبستگی، ابعاد دلبستگی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                    صفحه

فصل اول: طرح کلی پژوهش

1-1- مقدمه....................................................................................................................................................... 2

1-2- بیان مسئله.............................................................................................................................................. 5

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش..................................................................................................................... 9

1-4- متغیرهای اساسی پژوهش................................................................................................................. 12

1-5- اهداف پژوهش...................................................................................................................................... 12

1-5-1- هدف کلی..........................................................................................................................................12

1-5-2- اهداف جزئی.................................................................................................................................... 12

1-6- فرضیه های پژوهش............................................................................................................................ 12

1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها................................................................................................ 13

1-7-1- تعریف مفهومی صفات شخصیت................................................................................................. 13

1-7-2- تعریف عملیاتی صفات شخصیت..................................................................................................13

1-7-3- تعریف مفهومی سبک های دلبستگی........................................................................................ 13

1-7-4- تعریف عملیاتی سبک های دلبستگی........................................................................................ 13

1-7-5- تعریف مفهومی راهبردهای شناختی تنظیم هیجان............................................................... 14

1-7-6- تعریف عملیاتی راهبردهای شناختی تنظیم هیجان............................................................... 14

فصل دوم: پیشینه پژوهش

2-1- مقدمه..................................................................................................................................................... 16

2-2- پیشینه نظری....................................................................................................................................... 16

2-2-1- تنظیم هیجان.................................................................................................................................. 16

2-2-1-1- مبانی هیجان.............................................................................................................................. 16

2-2-1-2- تعاریف هیجان و نظریات مرتبط با آن.................................................................................. 17

2-2-1-3- ابعاد هیجان................................................................................................................................ 18

2-2-1-4- تعاریف مختلف تنظیم هیجان................................................................................................ 19

2-2-1-5- انواع روش های تنظیم هیجان............................................................................................... 20

2-2-1-6- فرآیندهای مؤثر در تنظیم هیجانات..................................................................................... 22

2-2-1-7- انواع استراتژی های هیجان از نظر گارنفسکی و همکاران................................................ 28

2-2-1-8- انواع استراتژی های تنظیم هیجان از نظر سایر نظریه پردازان....................................... 30

2-2-1-9- نظریه های تنظیم هیجان....................................................................................................... 34

2-2-1- 10- تنظیم هیجان و تمایز آن با سبک های مقابله................................................................35

2-2- 11-1- پیامد تنظیم مؤفق هیجانات............................................................................................... 36

2-2-12-2- پیامد تنظیم نامؤفق هیجانات.............................................................................................. 37

2-2-12- شخصیت........................................................................................................................................ 39

2-2- 12-1- تعریف شخصیت.................................................................................................................... 39

2-2-12-2- عوامل تعیین کننده شخصیت............................................................................................. 41

2-2-12- 3- رویکردهای اصلی شخصیت..................................................................................................42

2-2-12-3-1- رویکرد روان تحلیل گری..................................................................................................42

2-2-12-3-2- رویکرد رفتار گرایی........................................................................................................... 44

2-2-12-3-3- رویکرد شناختی................................................................................................................. 44

2-2-12-3-4- رویکرد انسان گرایی...........................................................................................................45

2-2-12-3-5- رویکرد صفات......................................................................................................................45

2-2-12-4- نظریه های شخصیت............................................................................................................. 46

2-2-12-4-1- نظریه بقراط........................................................................................................................ 46

2-2-12-4-2- نظریه آلپورت..................................................................................................................... 46

2-2-12-4-3- نظریه کتل.......................................................................................................................... 48

2-2-12-4-4- نظریه آیزنک....................................................................................................................... 49

2-2-12-4-5- نظریه رابرت مک کری و پل کاستا............................................................................... 51

2-2-12-4-5- 1- تاریخچه ای از پنج عامل بزرگ............................................................................... 53

2-2-12-4-5-2- تفسیر ابعاد نظریه شخصیتی مک کری و کاستا................................................... 55

2-2-12-4-6- نظریه ابن سینا....................................................................................................................59

2-2-13- دلبستگی........................................................................................................................................ 60

2-2-13- 1- تعاریف دلبستگی................................................................................................................... 60

2-2-13-2- تفاوت دلبستگی با وابستگی..................................................................................................63

2-2-13-3- اصول نظریه دلبستگی............................................................................................................63

2-2-13-4- مراحل دلبستگی..................................................................................................................... 64

2-2-13-5- مبنای نظری دلبستگی.......................................................................................................... 64

2-2-13-5-1- نظریه های دلبستگی........................................................................................................ 65

2-2-13-5-2- نظریه روان تحلیل گری فروید....................................................................................... 65

2-2-13- 5-3- نظریه آنافروید................................................................................................................... 66

2-2-13-5-4- نظریه اریکسون................................................................................................................... 66

2-2-13-5-5- نظریه یادگیری................................................................................................................... 67

2-2-13-5-6- نظریه کردارشناسی........................................................................................................... 68

2-2-13-5-7- نظریه شناختی................................................................................................................... 68

2-2-13-5-8- نظریه آدلر........................................................................................................................... 69

2-2-13-5-9- نظریه اشپیتز ..................................................................................................................... 70

2-2-13-5- 10- نظریه ماهلر ................................................................................................................... 70

2-2-13-5-11-نظریه ملانی کلاین.......................................................................................................... 71

2-2-13-5-12- نظریه کارن هورنای........................................................................................................ 72

2-2-13-5-13-نظریه هارلو........................................................................................................................ 72

2-2-13-5-14- نظریه دونالد وینی کات................................................................................................. 73

2-2-13-5-15- نظریه سالیوان...................................................................................................................74

2-2-13-5-16- نظریه مازلو....................................................................................................................... 74

2-2-13-5-17- نظریه دلبستگی بالبی.................................................................................................... 74

2-2-13-6- انواع سبک های دلبستگی(سه گانه) در کودکان............................................................. 77

2-2-13-7- دلبستگی نوجوانان................................................................................................................. 79

2-2-13-8-1-  دلبستگی بزرگسالان....................................................................................................... 80

2-2-13-8-2- سبک های سه گانه دلبستگی بزرگسالان.................................................................... 82

2-2-13-9- تفاوت دلبستگی بزرگسال و کودک.................................................................................... 84

2-2-13-10- الگوهای فعال درونی........................................................................................................... 85

2-2-13-11- الگوی چهارگروهی دلبستگی بزرگسال........................................................................... 87

2-2-13-12- تغییر در دلبستگی.............................................................................................................. 90

2-3- پیشینه پژوهشی....................................................................................................................................92

2-3-1- پژوهش های انجام شده در داخل کشور .................................................................................. 92

2-3-2- پژوهش های انجام شده در خارج از  کشور ............................................................................ 98

2-4- جمع بندی......................................................................................................................................... 101

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- مقدمه.................................................................................................................................................. 104

3-2- روش تحقیق...................................................................................................................................... 104

3-3- جامعه آماری..................................................................................................................................... 104

3-4- نمونه  و روش نمونه گیری..............................................................................................................104

3-5- ابزارهای پژوهش................................................................................................................................105

3-5- 1- پرسشنامه شخصیتی نئو............................................................................................................105

3-5-2-  پرسشنامه دلبستگی بزرگسال کولینز و رید......................................................................... 106

3-5-3- پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان........................................................................................... 108

3-6- نحوه اجرای پرسشنامه ها و جمع آوری داده ها........................................................................ 109

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها......................................................................................................... 110

فصل چهارم : یافته های تحقیق

4-1- مقدمه.................................................................................................................................................. 112

4-2- یافته های توصیفی........................................................................................................................... 112

4-3- یافته های استنباطی........................................................................................................................ 115

4-3-1- آزمون فرضیه ها........................................................................................................................... 115

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه ................................................................................................................................................. 125

5-2- بررسی و مقایسه نتایج پژوهش با یافته های پژوهش های پیشین....................................... 125

5-3- نتیجه گیری....................................................................................................................................... 133

5-4- پیشنهادهای پژوهش........................................................................................................................ 134

5-4-1- پیشنهادهای پژوهشی................................................................................................................. 134

5-4-2- پیشنهادهای اجرایی.................................................................................................................... 134

5-5- محدودیت های پژوهش.................................................................................................................. 135

فهرست منابع و مأخذ

منابع فارسی.................................................................................................................................................. 136

منابع لاتین ................................................................................................................................................... 145

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

جدول 2-1- ویژگی های افراد با نمره بالا و پایین در هر یک از ابعاد شخصیتی............................. 58

جدول 4-1- فراوانی و درصد متغیر جنسیت دانش آموزان................................................................ 112

جدول 4-2- فراوانی و درصد متغیر رشته تحصیلی دانش آموزان.................................................... 112

جدول 4-3- فراوانی و درصد متغیر پایه تحصیلی دانش آموزان....................................................... 113

جدول 4-4- میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای صفات شخصیت، سبک ها و ابعاد دلبستگی و  راهبردهای تنظیم شناختی هیجان.......................................................................................................... 114

جدول 4-5- ضرایب همبستگی بین متغیرهای صفات شخصیت و راهبردهای مثبت تنظیم هیجان............................................................................................................................................................. 115

جدول 4-6- ضرایب همبستگی بین متغیرهای صفات شخصیت و راهبردهای منفی تنظیم هیجان............................................................................................................................................................ 116

جدول 4-7- ضرایب همبستگی بین متغیرهای سبک های دلبستگی و راهبردهای مثبت تنظیم هیجان............................................................................................................................................................ 117

جدول 4-8- ضرایب همبستگی بین متغیرهای سبک های دلبستگی و راهبردهای منفی تنظیم هیجان............................................................................................................................................................ 117

جدول 4-9- ضرایب همبستگی بین متغیرهای ابعاد دلبستگی و راهبردهای مثبت تنظیم هیجان............................................................................................................................................................. 118

جدول 4-10- ضرایب همبستگی بین متغیرهای ابعاد دلبستگی و راهبردهای منفی تنظیم هیجان............................................................................................................................................................ 118

جدول 4-11- نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه جهت پیش بینی نمره کل راهبردهای مثبت تنظیم هیجان دانش آموزان................................................................................................................................... 119

جدول 4-12- ضرایب بتا و آزمون معناداری t برای متغیرهای پیش بین...................................... 119

جدول 4-13- نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه جهت پیش بینی نمره کل راهبردهای منفی تنظیم هیجان دانش آموزان.................................................................................................................................... 120

جدول 4-14- ضرایب بتا و آزمون معناداری t برای متغیرهای پیش بین...................................... 120

جدول 4-15- نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه جهت پیش بینی نمره کل راهبردهای مثبت تنظیم هیجان دانش آموزان.................................................................................................................................... 121

جدول 4-16- ضرایب بتا و آزمون معناداری t برای متغیرهای پیش بین...................................... 121

جدول 4-17- نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه جهت پیش بینی نمره کل راهبردهای منفی تنظیم هیجان دانش آموزان.................................................................................................................................... 122

جدول 4-18- ضرایب بتا و آزمون معناداری t برای متغیرهای پیش بین...................................... 122

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                                   صفحه

شکل2-1- پنج خانواده از فرایندهای تنظیم هیجان مطابق با مدل کیفیت تولید هیجان............. 23

شکل 2-2-رابطه دو بعد از شخصیت، برمبنای تحلیل عاملی و طبایع چهارگانه یونانی................. 51

شکل 2-3- محورهای اجتناب و اضطراب و سبک های چهارگانه دلبستگی بزرگسال.....................89

شکل2-4- الگوهای مثبت و منفی از خود ودیگران................................................................................90