بررسی مفهوم و مصادیق شرط خلاف مقتضای ذات عقد نکاح

نوع فایل: word (قابل ویرایش)

تعداد صفحات : 120 صفحه

چکیده
بر اساس ادله و روایاتی وفاداری و التزام به شروط لازم می‌آید، اما در برخی موارد دلالت این ادله بر چنین پای‌بندی منتفی می گردد، از جمله ی این موارد، جایی است که شرطی خلاف مقتضای ذات عقد باشد. شناسایی مقتضای ذات عقود به جهت آثار مهمّی که بر آن مترتب است، از حساسیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. شناخت جوهر و ذات عقد نکاح نیز، هم به لحاظ پایه‌گذاری نهاد اصیل خانواده و متعاقب آن اجتماع، هم بدین‌جهت که این عقد، بیشتر یک پیمان اخلاقی و مذهبی است تا سازمان حقوقی، دارای ظرافت بیشتری بوده و مستلزم دقت افزون‌تری می‌باشد، بنابراین دستیابی به مقتضای عقود، وجود معیار و ضابطه‌ای دقیق، ضروری می‌نماید که در این‌ خصوص معیارهای متفاوتی ارائه گردیده که برگزیدن هر یک به ‌تنهایی می‌تواند نتیجه‌ای مستقل به دنبال داشته باشد. دستیابی به مقتضای ذات عقد نکاح نیز به مانند سایر عقود، واجد آثار بسیار مهمّی می باشد، از جمله می‌توان وضعیت حقوقی مصادیق عملی شروط ضمن عقد نکاح را مورد بررسی قرار داده و به تبع آن حکم به صحت یا بطلان چنین شروطی به جهت عدم مخالفت با مقتضای ذات عقد یا مخالفت با آن صادر نمود. ما در این رساله پس از بیان نظریات مختلف در خصوص مفهوم مقتضای ذات عقد نکاح و شروط خلاف آن قائل به دیدگاهی هستیم که، جوهر و پایه ی اصلی این عقد را «ایجاد رابطه ی زوجیت بین زن و مرد و تشکیل خانواده» دانسته و بنابراین هر شرطی که خلاف این اثر اصلی و اساسی باشد، باطل و مبطل عقد نکاح می دانیم.

واژگان کلیدی: شرط خلاف مقتضا، نکاح.

فهرست مطالب
چکیده……………… ۱
فصل اول کلیات تحقیق
مقدمه……. ۲
سوال های تحقیق:……… ۳
الف) سؤال اصلی تحقیق:……… ۳
ب) سوال های فرعی: …… ۴
فرضیه تحقیق……… ۴
اهداف تحقیق ……..۴
روش تحقیق………. ۵
سابقه تحقیق…….. ۵
مشکلات و محدودیت‌های تحقیق…… ۶
ساماندهی تحقیق…….. ۶
فصل اوّل: کلیات…… ۷
مبحث اوّل: تعریف شرط و رابطه ی آن با عقد ……… ۸
گفتار اوّل: معنای لغوی و اصطلاحی شرط…… ۸
بند اوّل: معنای لغوی شرط…….. ۸
بند دوم: معنای اصطلاحی شرط….. ۹
الف: شرط در اصطلاح ادبی….. ۹
ب: شرط در اصطلاح منطق و فلسفه….. ۹
ج: شرط در اصطلاح فقهی… ۱۰
د: شرط در اصطلاح حقوق مدنی…… ۱۰
گفتار دوم: مفهوم و ماهیت حقوقی شرط ضمن عقد…… ۱۱
بند اوّل: ارتباط عقد و شرط با یکدیگر… ۱۲
الف: وابستگی و ارتباط شرط به عقد….. ۱۳
ب: وابستگی شرط به عقد از حیث لزوم……. ۱۳
ج: وابستگی شرط به عقد از حیث صحت و نفوذ…. ۱۴
بند دوم: مقام تعهد ناشی از شرط در عقد….. ۱۵
الف: نظریه شرط جزئی از دو عوض…… ۱۵
ب: نظریه استقلال نسبی تعهدات ناشی از شرط….. ۱۶
بند سوم: شرط تبانی یا بنايي…. ۱۷
بند چهارم: شرط الحاقی و ابتدایی …… ۱۸
بند پنجم: شرط ضمنی……. ۱۹
مبحث دوم: صحت و بطلان شرط و اقسام شروط باطل…. ۲۰
گفتار اوّل: اصل صحت شرط…… ۲۰
بند اوّل: شرایط صحت شرط (ضرورت بحث)………. ۲۱
الف: نظریه عدم لزوم رعایت شرایط عمومی صحت معامله در مورد شرط…. ۲۲
ب: نظریه لزوم رعایت شرایط عمومی صحت معامله در مورد شرط…… ۲۲
بند دوم: شرایط اختصاصی صحت شرط…… ۲۴
گفتار دوم: اقسام شروط باطل…. ۲۵
بند اوّل: شروط باطلی که موجب بطلان عقد نیستند… ۲۶
الف: شرط غیر مقدور.. ۲۶
ب: شرط بی‌فایده…. ۲۷
ج: شرط نامشروع…. ۲۷
۱- مخالفت با شرع….. ۲۷
۲- مخالفت با قانون….. ۲۸
۳- مخالفت با نظم عمومی و اخلاق حسنه….. ۲۸
بند دوم: شروط باطلی که موجب بطلان عقد هستند….. ۲۸
الف: شرط خلاف مقتضای عقد….. ۲۹
ب: شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین می‌شود….. ۳۰
مبحث سوم: مفهوم، ماهیت و اقسام عقد نکاح و شرایط ضمن آن…. ۳۰
گفتار اوّل: مفهوم نکاح… ۳۰
بند اوّل: معنای لغوی نكاح….. ۳۰
بند دوم: معناي اصطلاحي نكاح….. ۳۱
گفتار دوم: ماهیت و اقسام نکاح…….. ۳۲
بند اوّل: عقد نكاح موقت………….. ۳۲
بند دوم: عقد نكاح دائم………….. ۳۲
بند سوم: فرق بین عقد نکاح دائم و موقت…….. ۳۳
گفتار سوم: شروط ضمن عقد نکاح…………. ۳۳
اقسام شروط ضمن عقد نکاح……….. ۳۴
الف: شروط ناظر بر یکی از احکام قانونی یا عرفی عقد نکاح………. ۳۵
۱- شروط مربوط به انعقاد عقد نکاح…… ۳۵
۲- شروط مربوط به آثار عقد نکاح….. ۳۶
۳- شروط مربوط به انحلال عقد نکاح…… ۳۶
ب: شروط ناظر بر امور خارجی عقد نکاح…….. ۳۷
گفتار چهارم: شرایط صحت شروط ضمن عقد نکاح…… ۳۷
فصل دوم: بررسی مفهوم شرط خلاف مقتضای عقد…….. ۴۱
مبحث اوّل: مفهوم مقتضای عقد….. ۴۲
گفتار اوّل: مقتضیات ذات عقد و مقتضیات اطلاق عقد….. ۴۳
بند اوّل: مقتضیات ذات عقد… ۴۳
بند دوم: مقتضیات اطلاق عقد…. ۴۴
 بند سوم: تفاوت میان مقتضیات ذات عقد و مقتضیات اطلاق عقد…. ۴۵
گفتار دوم: ملاک تمیز مقتضیات عقد ….. ۴۷
بند اوّل: نظریه‌ی تشخیص مقتضیات عقد بر اساس معیار قانون…… ۴۷
بند دوم: نظریه‌ی تشخیص مقتضیات عقد بر اساس معیار عرف… ۵۰
بند سوم: نظریه‌ی تشخیص مقتضیات عقد بر اساس معیار عرفی و قانونی…. ۵۱
بند چهارم: نظریه‌ی تشخیص مقتضیات عقد بر اساس معیار قصد مشترک….. ۵۲
بند پنجم: نظـریه‌ی تشخیص مقتضیات عقد بر اساس مجموع اعـلام‌های طرفین و لـوازم قانونـی و
عرفی قصد مشترک:…. ۵۴
گفتار سوم: اقسام مخالفت شرط با مقتضای عقد….. ۵۶
بند اوّل: مخالفت شرط با مضمون عقد.. ۵۶
بند دوم: مخالفت شرط با کلیه آثار عقد…… ۵۷
بند سوم: مخالفت شرط با اثر ظاهر عقد…. ۶۰
مبحث دوم: اثر شرط خلاف مقتضای ذات عقد و مبنای بطلان آن….. ۶۱
گفتار اوّل: اثر شرط خلاف مقتضای ذات عقد….. ۶۲
بند اوّل: نقش علم و جهل طرفین به مبطل بودن شرط خلاف مقتضای عقد…. ۶۳
بند دوم: عدم تأثیر اسقاط شرط خلاف مقتضای ذات عقد در ماهیت عقد  …. 65
 گفتار دوم: نظریات مختلف در خصوص مبنای بطلان شرط خلاف مقتضای عقد   ….. 65
بند اوّل: نظریه بطلان شرط خلاف مقتضای عقد به دلیل مخالفت با کتاب و سنت…… ۶۶
بند دوم: نظریه بطلان شرط خلاف مقتضای عقد به دلیل تناقض موجود در مجموعه عقد و شرط. ۶۷
بند سوم: نظریه تفکیک مقتضیات مطلق عقد به آثار عرفی و شرعی و مبنای بطلان هر یک ……… ۶۷
بند چهارم: نظریه مبنای بطلان شرط خلاف مقتضای عقد به دو جـهت حصول تعارض بین مفـاد عقد
 و شرط و به لحاظ مخالفت با کتاب و سنت ….. ۶۸
فصل سوم: مفهوم و مصادیق اقتضای عقد نکاح …. ۷۱
مبحث اوّل: اقتضای اطلاق و ذات عقد نکاح ……. ۷۱
گفتار اوّل: اقتضای اطلاق عقد نکاح …. ۷۴
بند اوّل: اقسام و مصادیق شرط خلاف مقتضای اطلاق عقد نکاح…. ۷۵
الف: شرط صفت …. ۷۵
ب: شرط فعل …… ۷۵
ج: شرط نتیجه….. ۷۶
گفتار دوم: اقتضای ذات عقد نکاح ……. ۷۶
مبحث دوم: بررسي مهم‌ترین مصادیق مشتبه شرط خلاف مقتضای ذات عقد نکاح ……. ۷۹
گفتار اوّل: شرط عدم نزدیکی در عقد نکاح……. ۷۹
بند اوّل: شرط عدم نزدیکی در عقد نکاح، باطل است …… ۸۳
مهم‌ترين ادله مخالفان صحت شرط عدم نزديكي……… ۸۳
۱- مغایرت با سنت ……. ۸۳
۲- مغایرت با واژه نکاح……….. ۸۴
۳- مغایرت با اهداف و مقاصد نکاح….. ۸۴
۴- تحریم شدن امر مباح…… ۸۵
۵- تمکین محدود در عقد نكاح موقت…… ۸۵
۶- عدم تحقق رابطه‌ی زوجیت و وظایف زناشویی…. ۸۶
۷- بطلان قیاس شرط عدم نزدیکی با نکاح ناتوان جنسی …… ۸۷
۸- استناد به روایت نبوی ……. ۸۷
بند دوم: صحت اشتراط شرط عدم نزدیکی در عقد نکاح….. ۸۷
مهم‌ترين ادله موافقان صحت شرط عدم نزديكي در عقد نكاح…. ۸۸
۱- استناد به روایت عمار بن مروان از امام صادق (ع)…… ۸۹
۲- عدم مغایرت با واژه نکاح……. ۸۹
۳- عدم تحریم امر مباح و وفای به شرط …… ۹۰
۴- پذیرش شرط عدم نزدیکی در عقد نکاح موقت ….. ۹۰
۵- تحقق رابطه زوجیت بدون رابطه‌ی جنسی ….. ۹۱
۶- صحت نکاح ناتوان جنسی، شخص عقیم و مجنون.. ۹۲
۷- غایات و اهداف متعدد در نکاح…… ۹۴
۸- عدم استمتاع بدون اشتراط شرط ضمن عقد…… ۹۵
۹- رد قیاس با مورد ایلاء … ۹۵
بند سوم: نظریه‌ی مختار… ۹۶
مهم‌ترين ادله نظريه مختار…. ۹۶
گفتار دوم: آثار عملی پذیرش صحت شرط در باب نسب و تکالیف مالی …. ۱۰۱
بند اوّل: وضعیت حقوقی نسب در صورت صحت شرط عدم نزدیکی …. ۱۰۱
بند دوم: وضعیت حقوقی نفقه در صورت صحت شرط عدم نزدیکی …… ۱۰۲
بند سوم: وضعیت حقوقی مهریه در صورت صحت شرط عدم نزدیکی…. ۱۰۳
الف: استحقاق زن بر نصف مهریه … ۱۰۳
ب: امکان استناد زوج به حقّ حبس ……. ۱۰۵
گفتار سوم: شرط عدم تمتعات در عقد نکاح…………… ۱۰۵
مهم‌ترين ادله مخالفان صحت شرط عدم تمتعات در عقد نكاح…………. ۱۰۶
الف: اشتراط عدم مطلق تمتع شرط خلاف تمامی آثار عقد است……… ۱۰۶
ب: اشتراط عدم مطلق تمتع با اثر ظاهر عقد منافات دارد………… ۱۰۶
ج: نفی مطلق استمتاعات ضمن عقد نکاح از مصادیق سلب حق است ……….. ۱۰۷
گفتار چهارم: بررسی برخی از مصادیق مشتبه دیگرشرط خلاف مقتضای ذات عقد:…….. ۱۰۷
بنداوّل: شرط بچه‌دار نشدن از طرف هر یک از زوج و یا زوجه: ….۱۰۷
بند دوم: شرط عدم پرداخت نفقه در عقد نکاح……………. ۱۰۸
بند سوم: شرط خیار فسخ در عقد نکاح……… ۱۱۱
نتیجه‌گیری…… ۱۱۵
فهرست منابع……… ۱۱۸
چکیده انگلیسی…….۱۲۰