این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

آريپيپرازول يک داروي ضد سايکوز آتيپيکال است که با ترکيبي از فعاليت آنتاگونيستي رسپتور 5-HT2A و پارشيال آگونيستي رسپتورهاي5-HT1A  و D2 دوپامين اثر درماني خود را نشان مي‌دهد. اين دارو در درمان اسکيزوفرني، اختلالات دو قطبي تيپ I و به عنوان درمان کمکي در افسردگي ماژور استفاده مي‌شود.

در مواردي كه پاسخ مناسب از دارو ديده نشده، اندازه‌گيري سطوح پلاسمايي به منظور رساندن آن به مقادير لازم قبل از قطع دارو و جايگزين کردن ديگر داروهاي ضد سايکوز ضروري است. با توجه به اينکه سطح پلاسمايي آريپيپرازول به مقادیر نانوگرم در ميلی‌ليتر مي‌رسد، لذا مي‌بايست از متدي استفاده کرد که قدرت شناسايي و تفکيک اين دارو را در اين غلظت کم داشته باشد.

در اين مطالعه يك روش ميكرواستخراج فاز مايع با استفاده از فيبر توخالي به همراه كروماتوگرافي مايع با عملكرد بالا (HPLC) و دتکتور UV جهت پيش تغليظ و شناسايي آريپيپرازول در پلاسما و ادرار به كار برده شد. آريپيپرازول از 15 ميلي‌ليتر محلول بازي نمونه با 8/8 :pH به داخل يك حلال آلي (اکتانول) كه در منافذ ديواره فيبر قرار داشت استخراج شد. به دنبال آن اين دارو از حلال آلي به داخل فاز گيرنده ی آب با ماهيت اسيدي كه در داخل فيبر قرار داشت وارد شد. در اين مطالعه فاكتورهاي موثر در ميكرواستخراج شامل pH فاز دهنده و فاز گيرنده، نوع حلال آلي، قدرت يوني فاز دهنده، دماي فاز دهنده، زمان استخراج و سرعت هم‌زدن بررسي و بهينه شد.

 پس از استخراج دارو با شرايط بهينه فاز دهنده با8/8:pH و فاز گيرنده با 4/2: pH، حلال آلي اکتانول، زمان استخراج 45 دقيقه، دماي فاز دهنده 40 درجه سانتيگراد، دور هم‌زن 625 و بدون اضافه کردن نمک، فاكتور پيش تغليظ 127 و حد تشخيص ng/ml 9/3 و انحراف معيار استاندارد در يك روز كاري %4/2 و انحراف استاندارد نسبي در چند روز كاري متوالي %9/3 حاصل شد.

مقدمه

علم شيمي تجزيه روش‌هاي متنوعي را براي آناليز كمي و كيفي مواد ارائه مي دهد. امروزه روش‌هاي جداسازي، تفكيك گونه‌اي موجود در بافت‌هاي پيچيده را با حد تشخيصي در حد خيلي كم (فمتوگرم) مقدور ساخته است. علاوه بر روش‌هاي جداسازي، مرحله‌ي آماده‌سازي نمونه نيز يكي از مهم‌ترين مراحل در روند تجزيه مي‌باشد. اين مرحله شامل تبديل بافت يك نمونه حقيقي به حالتي است كه براي تجزيه با يك تكنيك جداسازي و يا روش‌هاي ديگر مناسب باشد. مي‌توان گفت مرحله آماده‌سازي نمونه براي اهداف زير طراحي شده است:

1- حذف مزاحمت‌ها از نمونه به منظور افزايش گزينش‌پذيری روش

2- پيش تغليظ آناليت مورد نظر و افزايش غلظت آن به نحوی كه بتوان آنرا با دستگاه‌هاي تجزيه‌اي اندازه‌گيري كرد.

3- تبديل آناليت‌ها به فرمي كه براي شناسايي با دستگاه تجزيه‌اي مناسب باشد.

اساسي‌ترين روش آماده‌سازي نمونه، روش استخراج است. تلاش متخصصين شيمي تجزيه براي ابداع و توسعه‌ي روش‌هاي اندازه‌گيري با دقت و صحت بالا و نيز حذف مراحل دستي كه موجب تكرارپذيري پايين در روش‌هاي تجزيه‌اي مي‌شود، باعث شده كه روش‌هاي استخراجي نويني ابداع گردد. شكل (A) روش‌هاي مختلف استخراج و ميكرواستخراج را دسته‌بندي مي‌كند كه راجع به آنها توضيحات مفصلي در مراجع آمده است (1).

در كليات به اختصار راجع به ميكرواستخراج مايع- مايع با قطره و روش‌هاي استخراج بر پايه استفاده از فيبرهاي توخالي متخلخل بحث خواهد شد.

-1. ضرورت و اهميت موضوع

آريپيپرازول يک داروي ضد سايکوز آتيپيکال است که با ترکيبي از فعاليت آنتاگونيستي رسپتور 5-HT2A و پارشيال آگونيستي رسپتورهاي5-HT1A  و D2 دوپامين اثر درماني خود را نشان مي‌دهد. از طرفي با اثرات خود بر اين رسپتورها باعث بروز عوارض ناخواسته‌اي مثل افزايش قابل توجه وزن، آکاتيزی، ترمور، ديسکينزي تاخيري، عوارض اکستراپيراميدال، افت فشار خون وضعيتي، سندرم نورولپتيک بدخيم و ... مي‌شود. سطح پلاسمايي این دارو مي‌تواند ميان بيماران متفاوت باشد و در مواردي كه پاسخ مناسب از دارو ديده نشده، اندازه‌گيري سطوح پلاسمايي به منظور رساندن آن به مقادير لازم قبل از قطع دارو و جايگزين کردن ديگر داروهاي ضد سايکوز ضروري است. با توجه به اينکه سطح پلاسمايي آن به مقادیر نانوگرم در ميلي‌ليتر مي‌رسد، لذا مي‌بايست از متدي استفاده کرد که قدرت شناسايي و تفکيک اين دارو را در اين غلظت کم داشته باشد. يکي از اين متدها استفاده از دستگاه LC-MASS مي‌باشد، ولي اين روش بسيار پرهزينه مي‌باشد. لذا هدف اين پايان‌نامه، ابداع روشی نوين با استفاده از فيبر توخالي مي‌باشد تا بتوان اين دارو را در مقادير بسيار کم تغليظ و سپس با دستگاهHPLC  ساده با دتکتور UV اندازه‌گيري نمود.

1-2. بيان مساله

جهت اندازه‌گيري مقادير Trace آريپيپرازول در مايعات بدن مي‌بايست از متدي استفاده شود كه به تيم پزشكي در تنظيم دوز دارو بدون نياز به خون‌گيري و از طريق غير تهاجمي كمك كند و قدرت شناسايي و تفكيك اين دارو را داشته باشد. با استفاده از متد پيش تغليظ دارو با ميكرواستخراج فاز مايع به كمك هالوفايبر مي‌توان مقادير بسيار كم اين دارو را در پلاسما و ادرار تغليظ و استخراج نمود، سپس با دستگاه HPLC اندازه‌گيري كرد. از آنجا كه دفع اين دارو عمدتاً از طریق مدفوع است و با توجه به نيمه ی عمر آن، مي‌توان از نمونه ی پلاسما افراد جهت آناليز استفاده نمود. اين روش بسيار جديد بوده و تا به حال جهت پيش تغليظ و اندازه‌گيري اين دارو استفاده نشده است.

1-3. اهداف

1. ارائه يك روش استخراجي ساده و كارآمد با دقت بالا
2. ارائه يك روش سريع و حساس براي اندازه‌گيري دارو در مایعات بیولوژیک