این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

مقدمه: با توجه به نقش دانشگاه ها در تربیت نیروی متخصص مورد نیاز جامعه، بررسی وضعیت نظام آموزشی و آگاهی از نقاط قوت، ضعف و کاستی ها در فرایند تحصیل دانشجویان، جهت طراحی و اجرای برنامه هاي مناسب آموزشي ضرورت دارد. هدف از این مطالعه تعیین وضعیت تحصیلی دانشجویان دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی رشت و عوامل مرتبط با آن می باشد.

مواد و روش ها: این مطالعه توصیفی- مقطعی بر روی 204 نفر از دانشجویان پرستاری و مامایی مقطع کارشناسی پیوسته دانشکده شهید بهشتی رشت انجام شد. ابزار مورد استفاده در پژوهش، پرسش نامه سه بخشي شامل عوامل فردی، خانوادگی و آموزشی بود. جهت سنجش وضعیت تحصیلی از شاخص میانگین معدل کل ترم های تحصیلی (GPA) استفاده شد. بطوريكه معدل كل بالاي 16 به عنوان وضعيت تحصيلي مناسب و معدل كل پايين تر از 16 به عنوان وضعيت تحصيلي نامناسب درنظر گرفته شد. داده ها  توسط نرم افزارSPSS  نسخه 18 و با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

نتایج: یافته های این مطالعه نشان داد که اکثريت دانشجویان (74%) مونث، با سن ≥ 22سال (79%) بودند. 17% از دانشجویان سابقه افتادن از واحدهای درسی و 6% آنها سابقه مشروطی به خصوص در ترم اول و دوم داشتند. اكثريت دانشجویان(61%)دانشكده پرستاري و مامايي شهيد بهشتي رشت وضعیت تحصیلی نامناسب داشتند. بين وضعیت تحصیلی دانشجویان و عوامل فردی از جمله جنس زن(001/0 p <)،وضعیت تاهل(023/0 p <)،معدل دیپلم(001/0 p <)، فاصله اخذ مدرک پیش دانشگاهی تا ورود به دانشگاه(002/0 p <)،افتادن از واحدهای درسی(001/0 p <)، مشروط شدن(003/0 p <)،علاقه مندی به رشته تحصیلی(011/0 p <)،داشتن برنامه منظم برای مطالعه(002/0 p <)، بومی بودن (046/0 p <)،شاغل بودن حین تحصیل(001/0 p <) و مسئولیت تامین مالی خانواده(009/0 p <)، عوامل خانوادگی مانند میزان درآمد ماهانه خانواده(046/0 p <) و نیز عوامل آموزشی حیطه فراگیر از جمله خودکارآمدی تحصیلی(001/0 p <)، استرس و فشار زمانی(007/0 p <) و مشارکت در فعالیت های دانشگاه(014/0 p <) ارتباط معنی دار آماري مشاهده شد.

نتیجه گیری: نتايج پژوهش نشان داد كه بين وضعیت تحصیلی دانشجویان و برخي عوامل فردي، خانوادگي و عوامل آموزشي حيطه فراگير ارتباط معنی دار آماري وجود دارد. بنابراين پيشنهاد مي شود عوامل فوق در برنا مه ريزي  آموزشي دانشجويان پرستاري و مامايي و جذب آنها در نظر گرفته شود .

    رسالت اصلی دانشگاه ها، تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز جامعه، ترویج و ارتقاء دانش، گسترش تحقیق و فراهم نمودن زمینه مساعد برای توسعه کشور است. در همين راستا، وجود یک سیستم پایش و ارزشيابي در نظام آموزشی دانشگاه به منظور تعیین نقاط قوت و ضعف، ارتقا کیفیت آموزش و تربیت نیروی انسانی پاسخگو به نیاز جامعه، غیر قابل انکار می باشد(1). يکی از شاخص های مهم ارزشیابی[1] دانشگاه ها، سنجش عملکرد يا وضعيت تحصیلی دانشجویان است(2) كه عبارت از داوری درباره تسلط دانشجويان بر دانش و مهارت های بنیادی،        اندازه گیری پیشرفت دانشجو در طی زمان، تشخیص مشکلات وی جهت انجام بازخورد مناسب به دانشجویان، ارزشیابی اثربخشی درس و ایجاد انگیزه مطالعه در آنها مي باشد(3). عملكرد یا وضعیت تحصیلی[2] به پیشرفت[3] یا افت[4] تحصیلی دانشجويان اطلاق می شود که برای سنجش آن از ابزارهای مختلفی مانند معدل کل، ترم های مشروطی و تعداد واحد های مردودی یا قبولی استفاده می شود(4). پیشرفت تحصیلی، فرآیندی منظم برای تعیین و تشخیص میزان پیشرفت یادگیرندگان در رسیدن به اهداف آموزشی است(5) كه مفهومی قابل اندازه گیری بوده و با ابزاری به نام آزمون اندازه گیری می شود(6) و نمرات دروس یا دوره های تحصیلی مي تواند به عنوان معیار تعیین کننده پیشرفت تحصیلی مدنظر قرار گيرد(7 ، 8).  

     در مقابل پیشرفت تحصیلی، اصطلاح افت یا اتلاف تحصیلی مطرح مي شود(9) كه عبارت از ناتوانی و شکست در انجام و اتمام موفقیت آمیز دوره تحصیلات رسمی است(10) و با معیارهای مختلفی نظیر مشروطی، تکرار درس، طولانی شدن مدت تحصیل، اخراج، انصراف، ترک تحصیل و غیره قابل بررسی است(11). در واقع يكي از دلايل مهم بررسي وضعيت تحصيلي، تعيين و پيشگيري از افت تحصیلی است(12). افت تحصیلی دانشگاهی یک مشکل جدی است، بطوریکه حدود 50 درصد دانشجویان در سال اول ورود به دانشگاه با افت تحصیلی روبرو می شوند. افت تحصیلی به صورت توقف تحصیل، اخراج و ترک تحصیل، از نظر هزینه های آموزشی همه ساله خسارت های زیادی را به آموزش عالی در کشور ما و سایر کشورهای جهان وارد می کند. مركز آموزش عالی ملی استرالیا[5] میزان افت سالانه دانشجويان اين كشور را  حدود 80-70 درصد برآورد کرده است(13). در دانشگاه لانکستر استرالیا 11 درصد دانشجویان در طول مدت 6 سال تحصیل، موفق به دریافت مدرک كارشناسي خود نشده اند که این موضوع باعث کاهش کارایی اين دانشگاه شده است(4). لازین و نومان در مطالعه ای با هدف تعیین عوامل پیشگویی کننده افت تحصیلی در دانشجویان امریکا نشان داد که 6/12% دانشجویان علوم پزشکی یک دانشگاه دچار افت تحصیلی بوده اند که اغلب به دلیل نارسایی علمی آنها بوده است(14). همچنین، بررسی آرولامپالام[6] در انگلستان نشان داد که میزان افت تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی سال اول 8/3% بوده است(15). در کشور ما نیز، افت تحصيلي هر ساله ده ها میلیارد ریال از بودجه کشور را به هدر داده و سبب بي ثمر ماندن نیروهای بالقوه و سرمایه های انساني جامعه شده است(16). عدالتخواه و همکاران، افت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اهواز را در دانشجویان پسر 9/43 درصد و در دانشجویان دختر 20 درصد گزارش کرده اند(17). فرهادی و همکاران در بررسی عوامل موثر بر افت تحصیلی دانشجویان روزانه دانشگاه علوم پزشکی لرستان، میزان افت تحصیلی در دانشجویان دختر 66/3% و در دانشجویان پسر 69/6% بود و کمترین میزان افت تحصیلی مربوط به رشته هوشبری بوده است(18). عالیخانی و همکاران فراوانی افت تحصیلی در 189 نفر از دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ارتش را 32 نفر (9/16%) گزارش کرده اند(19). تقربی و همکاران در مظالعه ای با هدف تعيين شاخص های افت تحصیلی و عوامل مرتبط با آن در دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی کاشان نشان دادند که معدل کل در 209 نفر (5/14%) از دانشجویان نامطلوب بود(20). همچنین رئوفی و همکاران میزان افت دانشجویان دانشگاه تبریز را به ترتیب، در دندان پزشکی 9/22 درصد، گروه فیزیوتراپی 5/12 درصد، پرستاری و مامایی 6/10 درصد، داروسازی 8/9 درصد، پزشکی 7 درصد، بهداشت تغذیه 4/6 درصد و پیراپزشکی 7/4 درصد گزارش کردند(21).  به طور کلی افت تحصیلی به عنوان یکی از معضلات نظام های آموزشی در کلیه کشورها از جمله ایران در مقاطع مختلف دانشگاه به طور محسوس مشاهده شده و تبعات روحی، روانی، خانوادگی و اجتماعی متعددی را برای دانشجویان به همراه دارد(22، 23). صرف نظر از مشکلات روحی-روانی و محرومیت از تحصیل، این مشکل آموزشی در رشته های علوم پزشکی سبب پایین آمدن سطح کارآیی فارغ التحصیلان این حرفه ها شده و به نوبه خود خسارت های جانی، مالی و نارضایتی های اجتماعی زیادی را در پی خواهد داشت(23،24). همان طور که گفته شد مطالعات انجام شده نشان از شیوع زیاد افت تحصیلی دارد اما آمارهای گزارش شده در خصوص رشته های گروه علوم پزشکی بسیار متفاوت است که دلایلی همچون تفاوت در معیار مورد بررسی و رشته تحصیلی می تواند توجیه کننده علت آن باشد. محققین با تاکید بر شیوع 12 درصدی افت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی کشور، به منظور پیشگیری از عوارض نامطلوب و در بسیاری از موارد غیر قابل جبران آن، ضرورت وجود سیستم آموزشی هوشیاری که قادر به غربالگری و شناسایی دانشجویان در معرض خطر باشد را خاطر نشان ساخته اند(23،24،25). زیرا با شناسایی به موقع دانشجویان در معرض خطر و همکاری درون بخشی واحدهای آموزشی، دانشجویی و فرهنگی در دانشگاه ها و اهتمام اساتید راهنما       می توان موجبات ارتقای وضعیت تحصیلی آنها را فراهم کرد. بدیهی است که لازمه شناسایی دانشجویان در معرض خطر و پیشگیری از افت تحصیلی و تبعات آن، تبیین و شناسایی عوامل خطر ساز ضروری است(10).        

     به طور کلی وضعیت تحصيلي دانشجويان، به عنوان فرآیند پیچیده ای در نظر گرفته می شود که تحت تاثیر متقابل عواملی است که هم در ارتباط با نهاد آموزشی بوده و هم مربوط به فردیت دانشجو است(29). بر همين اساس متخصصین تعلیم و تربیت عوامل مرتبط با وضعیت تحصیلی را به دو دسته عوامل بیرونی (محیطی)[7] و عوامل درونی (فردي)[8] تقسیم کرده اند(27).

عوامل  دروني يا فردی، عواملی است که مربوط به خود دانشجو و شرایط جسمی، ذهنی و رفتاری وی بوده و شامل مواردي مانند سن، جنس، وضعیت تاهل، داشتن انگیزه و هدف، سلامت جسم و روان، توانایی مدیریت زمان، انتخاب گروه دوستان و غیره می باشد(28). نتايج تحقيق حجازی و نقوی نشان داد عوامل فردي مانند جنسیت با موفقیت تحصیلی دانشجویان ارتباط دارد(P<./05)(29). در پژوهش الهام پور و همکاران، از عوامل فردي تاثيرگذار بر وضعیت تحصیلی دانشجویان، 11 درصد تحت تاثیر معدل پیش دانشگاهی، 5 درصد تحت تاثیر سهمیه پذیرش، 7 درصد تحت تاثیر محل سکونت و 3 درصد تحت تاثیر جنسیت گزارش شده است(23). رودباری، در بررسی پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه زاهدان، عواملی نظیر بومی گزینی، عدم حضور در خوابگاه ها و معدل دبیرستان را عامل پیشرفت تحصیلی دانشجویان گزارش كرده است(P<./05)(4). فخاریان و همکاران نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که سهمیه پذیرش(08/5 : OR)، وضعیت تاهل(8/4 : OR) و جنسیت(02/2 : OR) به عنوان مهم ترین عوامل مرتبط با وضعیت تحصیلی دانشجويان محسوب می شوند(7). همچنين، نتایج مطالعه تمنایی فر نشان داد که وضعيت تحصیلی با متغیرهای جنسیت (P<./02)، بومی/ غیر بومی بودن (P<./05) و وضعیت تاهل رابطه معنادار دارد، به این صورت که افت تحصیلی در دانشجویان پسر، متاهل و غیر بومی بیشتر است(30). در مطالعه تقربی و همکاران در رابطه با عوامل مرتبط با وقوع مشروطی در دانشجويان پرستاری و مامایی، مهم ترین عوامل به ترتیب شامل سهمیه مناطق(28/5 : OR)، سابقه مهمان شدن در سایر دانشگاه ها(38/4 : OR)، جنس(95/2 : OR)، دانشجویان انتقالی از دانشگاه های دیگر(25/2 : OR)، معدل دیپلم(02/2 : OR) و پس از آن مقطع تحصیلی(68/1 : OR) و روزانه بودن دوره آموزشی(65/1 : OR) بوده است(11). طبق نتایج پژوهش های ذكر شده، بین وضعيت تحصیلی با بسیاری از متغیرها از جمله عوامل فردی ارتباط وجود دارد اما برخی مطالعات این نتایج را نقض می کنند، بطوریکه صفدری و همکاران در بررسی خود دریافتند که عوامل فردی مانند سن، محل اخذ دیپلم، وضعیت تاهل، تعداد اعضای خانواده با وضعیت تحصیلی دانشجويان ارتباط معني دار آماري ندارد(31). امانی نیز در بررسی خود به این نتیجه رسید که ارتباط معنی دار آماری بین وضعیت تحصیلی با جنس و علاقه به رشته تحصیلی وجود ندارد(32). نتایج تحقیق ارگل نیز هیچ گونه رابطه معنادار آماری بین وضعیت تحصیلی و ویژگی های دانشجویان از قبیل سن، جنسیت و نوع اشتغال زمان تحصیل نشان نداد(33).

    همانطور که قبلاً گفته شد، از عوامل مرتبط با وضعیت تحصیلی، عوامل بیرونی یا محیطی است که یکی از آنها، عوامل خانوادگی است که ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را نیز در بر می گیرد(8). بطوريكه از مهمترين عوامل پيش بيني كننده چگونگي سازگاري دانشجويان با محيط هاي جديد به خصوص دانشگاه، مولفه هاي مرتبط با خانواده دانشجويان و ارتباطات خانوادگي است(34). شاکریان و آقاجانی در پژوهش خود به اين نتيجه رسيدند كه محيط خانواده عامل مهمی در وضعیت تحصيلي فرزندان است(P<./04). ارتباط مناسب والدين و فرزندان، همدردي در مورد مشكلات، تبادل نظر در مورد مسائل تحصيلي و اجتماعي و كنترل و نظارت بر وضعيت آنها منجر به ايجاد احساس خودكارآمدي در دانشجويان شده و منجر به ایجاد انگيزه بيشتر براي كسب موفقيت هاي بعدي در تحصيل مي گردد كه به طور مستقيم و غير مستقيم يك منبع مهم پرورش دهنده سازگاري مناسب تحصيلي و اجتماعي شناخته شده است(P<./01)(35). همچنين نتايج پژوهشي لی، حاكي از آن است كه روابط بيشتر، گرمتر و مستقيم دانشجويان با خانواده و والدين ارتباط معناداري بر بهبود وضعيت تحصيلي و رفتار اجتماعي دانشجويان دارد(P<./05)(36). نتایج مطالعه ی زارع شاه آبادی، حاکی از رابطه معنی دار آماری بین وضعیت اقتصادی و وضعیت تحصیلی دانشجویان بود. به گونه ای که وضعیت اقتصادی بالاتر، موجب پیشرفت تحصیلی بیشتر شده بود(P<./04). همچنین دانشجویان با موقعیت اقتصادی خوب از انگیزه تحصیلی بیشتری برخوردارند، بدین معنی که اطمینان داشتن از تامین امکانات مادی در میزان انگیزه تحصیلی آنها موثر است(37). آرديلا[9] نيز به نقش مهم تحصيلات والدین بر نحوه وضعیت تحصیلی تاکید می کند(38). نقش عوامل خانوادگی از جمله تحصیلات پدر و مادر، وضعیت اقتصادی خانواده و شغل والدین هنوز قابل بحث است. بطوریکه صفدری و همکاران در بررسی خود چنین دریافتند که عوامل خانوادگی مانند محل سکونت، شغل والدین و تحصیلات والدین با وضعیت تحصیلی ارتباط معنی دار آماری ندارد(31). نتایج پژوهش تمنایی فر نیز موید عدم وجود رابطه معنادار آماری بین وضعیت اقتصادی- اجتماعی دانشجویان و وضعیت تحصیلی آنها می باشد(30). در صورتی که سایر مطالعات نشان دادند که این عوامل بر وضعیت تحصیلی موثر است(P<./05) (6،7،24) .