چکیده: 2

مقدمه. 3

کرد های خراسان (کرمانج) 4

پیشینه تاریخی.. 5

فرهنگ،آداب و رسوم. 6

آداب و رسوم عروسی.. 7

برنامه های اجرایی در جشنهای عروسی.. 8

_ نوازندگی عاشق ها(خواننده ها و نوازندگان) 8

- حضور داماد. 9

- حنا بندان. 10

- کشتی گرفتن(کشتی با چوخه) 11

- آوردن عروس.. 12

موسیقی کردی خراسان.. 14

منابع و مآخذ: 15

چکیده:

مردم کرد تبار(کرمانج)خراسان شمالی که در زمان حکومت صفویه مجبور به کوچ در این منطقه شدند، و به زبان کرمانجی،که یکی از زیر شاحه های زبان کردی است صحبت می کنند از  فرهنگ غنی  وبا شکوهی متشکل از آداب و رسوم های مختلف  برخوردارند. این مردم اگرچه از قوم اصلی خود دور شدند، ولی در طی این سالها نه تنها فرهنگ خود را حفظ کردند بلکه موجب رشد و گسترش ،و ارتقایی آن  در سطح کشور و معرفی برخی آداب رسوم به حتی بیرون از مرزهای ایران نیز شده اند. متاسفانه به دلیل نبود رسم الخط کرمانجی در بین این مردم،ادبیات این قوم در معرض تحریف است و بیشتر کارشناسان آن را بحرانی در بین مردم می دانند که اگر به آن توجه نشود در آینده بسیار نزدیک فقط به گویش این زبان توجه می شود نه نوشتار آن. در این مقاله بر آنیم که گوشه ای از آداب و رسوم این مردم به خوانندگان آن معرفی شود،آداب رسومی که معرف فرهنگ این قوم است. فرهنگی که بسیار باید بر روی آن مطالعه و تحقیق کرد شاید بتوان جلو های تازه ای از آن در زندگی روزمره پیدا کرد.  فرهنگ دربرگیرنده ی اعتقادات، ارزشها و اخلاق و رفتارهای متأثر از این سه، و همچنین آداب و رسوم و عرف یک جامعه معین تعریف می شود.آداب رسوم نیز شامل شیوه‌های زندگی ، عادات و رسوم خاص یک ملت ، مردم و یا یک جماعت می‌شود.  این آداب رسوم بیشتر در جشن های بزرگ این مردم این نواحی  نمایان است جشن های مثل جشن عروسی که مردم کرد خراسان آن را بیشتر از هرچیز دیگر عزیز و بزرگ جلو می دهند . شاید همین جشن ها  باعث ماندگاری بخشی از  فرهنگ و آداب رسوم این قوم باشد و همین طورم هست. مراسم ها و برنامه های که در این جشن ها اجرا می شود بیانگر آداب و رسوم مردمان خراسان است. موسیقی واجرایی زیبایی انواع سازه های معروف کرمانجی و برنامه های همراه با این موسیقی ها ازجمله  رقص  زیبایی کردی  در عروسی ها و کشتی با چوخه که ابتدا در همین جشن های عروسی برگزار میشد نشان دهنده آداب و رسوم دیرینه این قوم است.

کلیدواژه ها: کرد های خراسان(کرمانج).فرهنگ،آداب رسوم.آداب رسوم عروسی. موسیقی کرمانجی

مقدمه

در این تحقیق چه بسا اندک سعی شده است که ابتدا قوم بزرگ کرد خراسان را به طور مختصر معرفی کنیم  و به بیان پیشینه و چگونگی سکونت این قوم در خراسان بزرگ بپردازیم که البته هدف این تحقیق معرفی فرهنگ یا گوشه ای کوچکی از آداب و رسوم این قوم استکه بیشتر می توان این آداب و رسوم را در جشن های ومناسبتهای بزرگ و عروسی ها نمایان مشاهده کردو ما نیز به همین بسنده می کنیم و فقط به توضیح این بخش از آداب رسوم بپردازیم.

در رابطه با جمع آوری اطلاعات این مقاله، بیشتر آنچه که بنده در رابطه باآداب و رسوم قوم  خودم میدانم و مابقی اطلاعات که از برخی منابع نوشتاری برای تکمیل اطلاعات استفاده کردم بهره بردم. به طور کلی برای جمع آوری اطلاعات نیاز به منابع بیشتری نبود ولی برای پیشینه اینمردم از سایر منابع نوشتاری و حتی منابع اینترنتی و سایت های که راجع به تاریخچه این قوم اطلاعات جمع آوری کرده اند استفاده کردم.و به طور کلی برای معرفی این قوم از نظر من دچار کمبود منابع نیستیم ولی خود اقوام کرد خراسان اگر از آنها درباره پیشینه قومشان سوال شود با مشکل رو به رو می شوند و آن هم به دلیل عدم مطالعه در این رابطه است ولی برای معرفی آداب و رسوم اطلاعات زیادیی در دست دارند که گاهی اوقات وقتی با بزرگان این اقوام سوال گفتگومی شود به این نتیجه می رسیم که اطلاعات ما در این رابطه بسیار اندک است.

کرد های خراسان (کرمانج)

کرد های خراسان (کرمانج )که در شمال خراسان بزرگ زندگی می کنند، بخشی از مردم کرد ایران ،که با نام کرمانج معروف هستند. البته بیشترمردم ساکن این منطقه خود را کرمانج معروفی می کنند، ولی برای معرفی این قوم  و زبان این مردم به دیگر مردم ایران باید اول از واژه کردی استفاده کنند و با به زیر شاخه بردن آن به اقوام کردستان بزرگ آن را معرفی کنند.کردهای خراسان شیعه مذهبند و جمعیت این قوم در خراسان شمالی یا درکل خراسان بزرگ به حدودا نیم میلیون میرسد البته این آمار دقیق نیست و گاهی تا حدود یک تا یک ونیم میلیون برآورد شده است. و خب این شاید به این علت باشد که اگر بعضی اقوام از ابتدا جزو این قوم نبودند شاید بر اساس نسبت های فامیلی و ازدواج با اقوام دیگر ساکن خراسان ،خود را کرمانج بدانند.

پیشینه تاریخی

مردم کرد یا کرمانج خراسان بنا به منابع تاریخی نوادگان کردهای هستند که در زمان شاه عباس از منطقه باختری  به این نواحی برای محافظت و نگهداری از مرزهای ایران به این منطقه کوچ کرده اند.

«مهاجرت کردها به خراسان در زمان حکومت صفویه به منظور دفع تجاوز ازبک ها ،مغول  و ترکمان ها یه کرانه های شمال شرقی ایرا صورت گرفته است. این مهاجرت از زمان شاه اسماعیل و شاه تهماسب شروع شده بود و در اواخر این قرن و اوایل قرن یازدهم یعنی در زمان شاه عباس به اوج خود رسید و دلیلشم تاخت و تاز ازبک ها و تسخیر مشهد به دست آنان و البته علاوه بر مشهد شهر های شاهرود،دامغان سمنان را نیز مورد تاخت تاز قرار داده بودند». 

فرهنگ،آداب و رسوم

در برخی تعاریف، فرهنگ دربرگیرنده ی اعتقادات، ارزشها و اخلاق و رفتارهای متأثر از این سه، و همچنین آداب و رسوم و عرف یک جامعه معین تعریف می شودو به‌طور کلی ، آداب و رسوم ، شامل شیوه‌های زندگی ، عادات و رسوم خاص یک ملت ، مردم و یا یک جماعت می‌شود. آداب و رسوم همچنین دارای ابعاد الزام و رضای عمومی شرکت ‌کنندگان در حیات اجتماعی نیز هست.

آداب و رسوم عروسی

عروسی های بزرگ کرده های خراسان که البته میشه به عنوان یک رخدادو همایش بزرگ فرهنگی یاد کرد، حضور جمعیت  زیادی که از روستا ها و شهر های اطراف برای شرکت در این مراسم ها می آیند و هنر نمای هنرمندان بزرگ این اقوام، حضور زنان با لباس های محلی و زیبا و رنگارنگ و اصلی ترین بخش که نواختن موسیقی و دکلمه خوانی که داستان ها و قصه های رنج این مردم را بازگو می کند نشان دهنده فرهنگ ، آداب و رسوم این اقوام است.

برنامه های اجرایی در جشنهای عروسی

_ نوازندگی عاشق ها(خواننده ها و نوازندگان)

آوای سرنا و دهل به محض شروع عروسی به گوش میرسد، لبخند شادی خوشحالی مردم از صدایی ساز عروسی،یعنی یک عروسی دیگر در پیش است و مردم از این اتفاق خیلی خوشحالند.

با شنیدن صدای موسیقی زن و مرد، پیر و جوان جمع می‌شوند. مهمانان از راه های دور و نزدیك می‌رسند. میزبانان به استقبال می‌روند. نوازندگان هم مانند مراسم شیرینی خوری با دهل و سرنانوازی به پیشواز مهمانان می‌آیند. بوی اسپند در فضا می‌پیچد.

- حضور داماد

مجلس عروسی در حال برگزاری و گرم شدن است و حین مراسم باید به سراغ داماد بروند داماد که به همراه براکه" (یا ساق دوش ولی براکه در بین کرد ها یه نوع برادر خونده تلقی می شود اما خب برای معرفی از لفظ ساق دوش استفاده می شود.)در حال آراستگی و پوشیدن لباس دامادی هستن باید با همراهی جوانان به میان مجلس عروسی بیایند. در برخی عروسی ها نوازندگان به پیشواز داماد می آیند داماد نیز طبق رسوم باید شاباش بدهد.

داماد با همراهی جوانان وارد عروسی می  شود و به محض ورود باید با همه ای مهمانان احوال پرسی و خوش آمد گوی بکند. پس از احوال پرسی نوازندگان شروع به نواختن می کنند و داماد مدتی باید نظاره گر باشد و در این بین شاباش های خود را به رقاصان و خواننده ها، حتی فیلم بردار تقدیم کند و به همراه داماد براکه نیز مسولیت این کار را که به عهده  اوست انجام می دهد.

- حنا بندان

پس از اجرایی این مراسم ها و پذیرایی از مهمان ها توسط میزبان (البته پذیرایی اصلی بعد از این مراسم صورت می گیرد.) حالا باید مهمانان منتظر حنا بندان و پایان جشن عروسی بشوند البته در حال حاضر عروس و داماد جداگانه باید این مراسم را اجرا کنند عروس در منزل پدر با رفتن خانواده داماد با منزل ایشان این عمل را انجام می دهند و داماد نیز در منزل در بین مردم و جشن پس از رقص باید این کار را انجام دهند.

- کشتی گرفتن(کشتی با چوخه)

کشتی با چوخه که این روزها در عروسی ها کمتر به چشم می خورد مگر اینکه جشن عروسی بزرگ باشد و صاحب جشن نیز از بزرگان قوم کرد باشد تا این مراسم نیز صورت گیرد.در عروسی های گذشته که اغلب کشتیها هنگام غروب پس از پایان عروسی یا شب در پایان عروسی صورت می گرفت صاحب مجلس از قبل مکانی را برای اجرایی این رسم در نزدیکی عروسی در نظر می گرفت ومردم نیز برای این مراسم در آنجا جمع می شدند.

- آوردن عروس

این رسم از دیرباز باید بعد از کشتی گرفتن انجام میشد یعنی جشن ها به صورت یک شبانه روز انجام میشد و بعد از ظهر روز عروسی که کشتی پایان می رسید و اکثر افراد پراکنده میشدن و تنها عده ای کمی شاید افراد نزدیک داماد برای این مراسم حضور داشتن ولی بیشتر مردم ذوق و شور هیجان در این مراسم نیز نشان میدادند.

موسیقی کردی خراسان

موسیقی کردی خراسان که سراسر شمال خراسان، یعنی از سرخس تا شمال گنبد کاووس (از مشرق به مغرب) و از باجگیران و درگز تا نیشابور و سبزوار (شمال به جنوب) را در بر می‌گیرد، از اصالت و ویژگی خاصی برخوردار است.

یعنی در واقع به جد می توان گفت که خراسان و خراسان شمالی و در کل کرد خراسان با موسیقی و رقص کردی به دیگران معرفی می شود.

منابع و مآخذ:

1- مانه و سملقان در گذر تاریخ،تالیف محمد اسلامی نژاد،چاپخانه عضدی

2- تاريخ سياسي و جغرافيايي مردم كرد،غلام رضا انصاف پور،نشر ارمغان