چکیده:
در واقع تهدید و تجدید حیات در بیابان به نسبت دیگر زیست بوم های حیاتی کره‌ی  زمین جدی تر است و این چهره‌ی  خشن، ناشی از فقر اقلیمی یا موقعیت زمین شناسی است. به عبارت دیگر، زایش بیابان ها در طول تاریخ زمین، کنشی است طبیعی که به شرایط دشوار جغرافیایی داده شده و قدمتی چند صد میلیون ساله دارد. آنچه مجامع معتبر علمی و بین المللی از آن به عنوان بیابان زایی یاد می کنند، پدیده ای به ظاهر نامحسوس اما بسیار خطرناک تر از بیابانی شدن اراضی است و آن کاهش ظرفیت تولید اراضی یا تخریب سرزمین می باشد،که تا حدود زیادی نیز متاثر از عملکرد های انسانی است . به عبارت دیگر منظور از بیابان زایی، هجوم بیابان به دیگر عرصه های غیر بیا بانی نیست، بلکه کاهش بار آوری در هر بوم سازگانی است. بیابان زایی تحت تاثیر دو دسته عوامل محیطی و انسانی است که در بین عوامل محیطی عامل اقلیمی با پارامتر هایی همچون زمان و میزان نامناسب بارندگی، تبخیر بالا، فراوانی و سرعت نسبتاً زیاد باد ، دوره برگشت کوتاه و استمرار خشک سالی ها، گستردگی مناطق با اقلیم خشک و فرا خشک و.... و عامل زمین شناسی با پارامتر هایی مثل وجود سازندهای شور،  قلیایی، تبخیری و حساس به فرسایش و همچنین بلایای طبیعی همچون لغزش و رانش زمین و سیل از مهمترین عوامل بیابان زا محسوب می گردند. در ارزیابی پیوسته پارامتر های مرتبط با بیابان زایی و فعالیت های مقابله با بیابان زایی تعیین شاخص ها و معیارها، گام نخست به شمار می رود که هدف از آن، بررسی امکان دستیابی به مجموعه ای از معیار ها و شاخص هایی گویا، ساده و منطقی است که بتواند نزدیک ترین ارزیابی ممکن به واقعیت را از جریان بیابان زایی و مقابله با بیابان زایی در ایران ارایه دهند. با تدوین برنامه ملی مدیریت مناطق بیابانی کشور در راستای تحقق اهداف سند چشم انداز 20ساله جمهوری اسلامی ایران و برنامه چهارم توسعه به اوج خود رسیده به طوری که امروز جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از موفقترین کشورها در زمینه بیابان‌زدائی و کنترل فرسایش بادی در سطح جامعه جهانی مطرح است.

فهرست مطالب:

1-1- مقدمه

1-2- بيابان

1-3- كوير

1-4- تفاوت بيابان و كوير

1-5- نواحی خشک و نيمه خشک و بيابانی در ايران

1-6- طبقه بندی بیابان‌‌ها

1-6-1- ضرورت طبقه بندی بیابان‌‌ها

1-6-2- سابقه طبقه بندی بیابان‌‌ها

1-7- انواع بيابان

1-8- موقعیت بیابان ها 

1-9- اقلیم های بیابانی

1-9-1- مشخصات اقلیم بیابان‌‌های ایران 

1-10- علل ایجاد بیابان‌‌ها

1-10-1- علل بياباني شدن عرصه هاي طبيعي

1-11- نقش انسان در گسترش بیابان‌‌ها 

1-12- ويژگي هاي مناطق بياباني

1-12-1- مشخصات بیابان از نظر آب و هوا

1-12-2- مشخصات و ویژگی های خاکهای مناطق بیابانی

1-13- سطح بيابان هاي جهان و ايران

1-13-1- بیابان‌‌های ایران

1-13-2- شكل گيري وضعيت بياباني ايران

1-13-3- علل پیدایش بیابان‌‌های ایران

1-14- بيابان هاي معروف جهان

1-15- انواع فرسايش در مناطق بيابانی

1-16- گسترش بيابان و ارتباط آن با خشكسالي

1-16-1- شاخص های  خشكسالی

1-16-2- انواع شاخصهاي خشكسالي

1-17- مفهوم بيابان زايي

1-18- تعاریف بيابان زايي

1-19- فرآیند بیابان‌زایی

1-20- انواع بیابان زایی

1-20-1- بیابان‌زایی طبیعی

1-20-2- بیابان‌زایی انسانی

1-21- چهره های متفاوت بیابان‌زایی در ایران

1-22- سابقه ي تاريخي بيابان زايي

1-23- وضعيت فعلي بيابان زايي در جهان

1-24- عوامل موثربر بیابان زایی در جهان

1-24-1- عوامل موثر بیابان زایی در ایران

1-25- آثار و پیامدهای بیابان زایی

1-26- شاحص هاي مهم بيابان زايي

1-27- بيابان‌زدايي‌

1-28- بیابان‌زدائی از دیدگاه جهانی

1-29- پتانسيل هاي موجود در بيابان براي بیابان زدائی

1-30- روش های بیابان‌زدائی

1-30-1- روشهاي مستقيم

1-30-2- روشهاي غير مستقيم

1-30-3- مزاياي عمليات بيولوژيكي (پوشش گياهي) براي كنترل بيابان

1-30-4- نقش آب در مهار بيابانزايي

1-30-5- عمليات آبخيزداري در جهت مهار بيابانزايي

1-31- تكنولوژي تكميلي كنترل بيابان (مبارزه توام مكانيكي و بيولوژيكي)

1-32- روشهای جامع در جهت کنترل بيابان زايي و بيابان زدايي

1-33- نقش آموزش وترویج در بیابان‌زدائی

1-34- نتیجه گیری

1-35- پیشنهادات