مبانی نظری هوشمندی رقابتی

تاريخچه

هوشمندي رقابتي مفهوم جديدي نيست. شرکتها هميشه سعي داشته اند بدانند که رقباي آنها چه مي کنند. اين مفهوم از دهه 1980 جاي خود را در محافل آکادميک باز کرد. برخي از نويسندگان ادعا کرده‌اند مايکل پورتر(1980) محقق معروف مديريت استراتژيک، با معرفي نيروهاي پنج گانه رقابتي و استراتژيهاي ژنريک، مفهوم هوشمندي رقابتي را خلق کرده است. پورتر در ايجاد انجمن متخصصان هوشمندسازي رقابتي ^[1]سال 1986 پيشگام بوده و نخستين شماره مجله هوشمندي رقابتي را در سال 1990 منتشر ساخته است(پیروت و دیگران^[2]،2002،58-747 ).

بعضي کشورها، نظير فرانسه، ژاپن، سوئد و ايالات متحده در استفاده از سيستم‌هاي هوشمند رقابتي پيشرفتهاي قابل ملاحظه اي داشته اند. در اين کشورها، هوشمندي رقابتي جايگاه خود را به عنوان يک عامل مهم در کسب مزيت رقابتي پيدا کرده است(گوست مولتی،2004 ).                                 

حتي دانشگاه لوند در سوئد نخستين دانشگاهي است که در رشته هوشمندي رقابتي مقطع دکترا را داير کرده است. به هر حال هوشمندي رقابتي از جمله مفاهيمي است که به سرعت رشد کرده و جامعه متخصصان هوشمندي رقابتي، در هر سال 40 درصد رشد داشته است(کالوف^[3]، 1996،4). همچنين شرکتهاي مشهور بسياري، مانند: جنرال الکتريک، موتورولا، مايکروسافت، اچ پي، آي بي ام، اي تي اند تي، اينتل، تري ام، زيراکس، مرچ، کوکاکولا و کرايسلر همگي از سيستم‌هاي هوشمند رقابتي استفاده مي‌کنند( شرماک^[4]، 1995، 40 ).

MIS و سيستم هاي اطلاعات مدیریت^[5] با اين همه در دهه ي 1980 بود كه سيستم هاي هوش كسب و كار پديدار شدند تا امكان استفاده از اطلاعات پيراموني با اثربخشي بيشينه فراهم شود.

اما از اوايل دهه 90 ميلادي با تكميل رويكرد هاي رنگارنگي از نظام هاي مديريتي، موضوع هوش رقابتي به عنوان بخش اعظم هوش سازماني در مجامع علمي فراگير شد. در اين دوران پژوهشگران رويكردهاي گوناگوني را براي اندازه گيري هوش رقابتي و اثرهاي آن در سازمان طرح ريزي نمودند و بكار گرفتند. اما از اوايل دهه 90 ميلادي به عنوان بخش جدايي ناپذير از ادبيات كسب و كار بين پژوهشگران و در مجامع علمي فراگير شد. برآورد مي شود از نظر حجمي بيش از 85 درصد هوش سازماني را هوش رقابتي تشكيل مي دهد و تا كنون انديشه انديشمندان بسياري در دانشگاه هاي سراسر جهان به پردازش هوش رقابتي معطوف گرديده است (مارین و پولتر ،2004،80-165).

امروزه ما افراد با هوش را نه فقط از روی توانای آنها در حل معماهای مختلف و یا از روی تستهای ضریب هوش بلکه از طریق صحبت کردن یا رفتارشان تشخیص میدهیم. یک فرد هوشمند سه ویژگی زیر را دارد.

-        توانای استثنای در دریافت و فهم اطلاعات پیچیده از دنیای پیرامون

-        توانای استثنای در برخورد و ابزار واکنش در برابر این اطلاعات

-        توانای یادگیری سریع(پرسکات و همکاران،2002)

يكي از ويژگي هاي بارز عصر حاضر، تغييرات فزاينده در دانش بشري وعرصه هاي مختلف اجتماعي، اقتصادي، سياسي و تكنولوژيك است (مهری و حسینی،1384 ، 2-189). در چنين شرايطي، سازمانها، به اطلاعات، به عنوان پشتيبان تصميم گيريهاي سطوح مختلف سازمان، نياز دارند تا در سطح جهاني، رقابتي شوند و آنرا حفظ كنند. فراواني اطلاعات در دنياي امروز موجب شده تا جمع آوري هر چه بيشتر اطلاعات، مد نظر نباشد، لذا بهره گيري از اطلاعات و تبديل آن به هوشمندي كاربردي جهت هدايت تصميم گيريهاي سازماني اهميت يافته است. هوشمندي رقابتي به عنوان عاملي براي حفظ سازمان از خطرهاي آتي و تشخيص فرصتهاي نهفته عمل مي نمايد (کالوف،2008 ، 718-730).

لذا بنگاه هاي پيشتاز به دنبال افزايش مديريت بر اطلاعات، و خلق و مهندسي هوشمندانه آينده سازمان هستند. از آنجايي كه شركتها همواره به دنبال اطلاع از موقعيت رقباي خود بوده اند، نمي توان هوش رقابتي را مفهوم جديدي دانست. اين مفهوم در سال ۱۹۸۰ به صورت آكادميك توسط پورتر با معرفي نيروهاي پنج گانه رقابتي و استراتژيهاي ژنريك، مطرح گرديد(مورفی^[8]،2005). تعاريف بيشماري از هوش رقابتي توسط محققان بيان شده است؛ به طور كلي هوشمندي رقابتي فرآيند ارزش افزا، مستمر گردش دانايي، جهت پايش محيط داخلي و خارجي ساز مان است، كه در اين فرآيند، جنبه هاي رقابتي محيط از منابع قانوني، جمع آوري و تحليل شده، و در نهايت جهت ارتقاء تصميم گيري استراتژيك و عملياتي مورد استفاده قرارگرفته است(رایتن^[9]،2008).

در تعريفى ديگر، هوش رقابتي به معناي نظارت هدفمند و هماهنگ بر رقباي خود و شناسايي آنها در چارچوب يك بازار مشخص است و در واقع فرايند بكارگيري شيوه هاي قانوني و اخلاقي براي كشف، تهيه و تحويل به موقع اطلاعات مورد نياز به تصميم گيرندگاني است كه مي خواهند توان رقابتي كسب وكار خود را افزايش دهند(فلشر،رایت و تایندل^[10]،2007)

"بن گیلاد" یکی از تئوريپردازان هوشمندي مینویسد: "هوشمندي رقابتی، کل شناختی است که یک شرکت از محیطی که در آن رقابت میکند در اختیار دارد و حاصل تجزیه و تحلیل ذرات بیشمار از اطلاعاتی است که روزانه شرکت را بمباران میکند. در پرتوي این دانش است که تصویر کاملی از وضعیت فعلی و آیندة صحنۀ رقابت پیشاروي مدیران نقش میبندد تا بتوانند بهتر تصمیم بگیرند(گیلاد،1999 ،33 ).

براساس تعریف دانشکده مدیریت فرانسه، هوشمندي رقابتی عبارت است از هنر یافتن، جمع آوري، فرآوري و ذخیره سازي اطلاعات، به منظور دسترسی و استفاده پرسنل در تمام سطوح سازمان، تا ضمن شکل دادن به آینده سازمان، از موقعیت موجود نیز در قبال تهدیدات رقابتی حمایت کنند. برابر طبق نظر "لئونارد فالد"، هوشمندي رقابتی عبارت است از: سیگنالهاي هشدار دهنده در مورد فرصتها و تهدیدها (فیلد^[11]،1998).

در مقاله اي دیگر، این محقق معتقد است هوشمندي بنگاه، تنها خروجی هاي پایگاه هاي داده و لزوما گزارشهاي حجیم نیست. در ضمن نمی توان هوشمندي رقابتی را جاسوسی یا دزدي اطلاعات نامیدن (فولد،1995).

بر اساس نظر دو تن از محققان، هوشمندي رقابتی، هنر کنکاش، جمع آوري، پردازش، ذخیره سازي اطلّاعات براي شکل بخشیدن به آینده به همراه مقابله با تهدیدهاي رقبا است ( روچ و سنتی^[12]،2001). انجمن حرفه اي هوش رقابتی: هوش رقابتی فرآیند نمایش محیط رقابتی است. هوش رقابتی تمام مدیران ارشد سازمان را قادر به اخذ تصمیم هاي آگاهانه در مورد همه چیز از تحقیق و توسعه بازاریابی و تاکتیک هاي سرمایه گذاري تا استراتژي هاي بلند مدت می نماید. هوش رقابتی موثر یک پروسه پیوسته شامل جمع آوري قانونی و اخلاقی اطلاعات و انتقال کنترل شده هوش عملیاتی به تصمیم گیران می باشد(اسچیلک^[13]،2000).

هدف اصلي از انجام تجزيه و تحليل اطلاعات رقابتي، شناخت بهتر يك صنعت و رقباي آن است، به گونه اي كه بتوان تصميمات بهتري را اتخاذ كرد، يك استراتژي با مزيت رقابتي را توسعه داد و به نتايج كارآمدتري كه شركت را در برابر رقيبان در سطح بالاتري قرار دهد، دست يافت ( یزدانی،1385، 162-165).

برخلاف مدیریت دانش که روي عوامل داخلی کار می کند هوشمندي رقابتی روي اتفاقات و رویدادهاي خارجی هم متمرکز میشود. یکی از اهداف کلیدي در هوشمندي رقابتی، هشدار به موقع است که به تصمیم گیران اجازه می دهد، اهدافی را پیش گیرند که موجب حفظ مزیت رقابتی آنها شود. ردگیري اهداف و اقدامات رقبا از طریق جست وجو در منابع عمومی اطلاعات، منابع اینترنتی و رسانه ها، گفت وگو با مشتري، تأمین کنندگان، شرکاي تجاري، متخصصان و خبرگان صنعت صورت می پذیرد (رضائیان،علی ولشگربلوکی،مجتبی،1389).

بنابراين رديابي، درك و واكنش به رقبا به عنوان يك جنبه ي ويژه از فعاليت هاي بازاريابي مطرح بوده و لازم است شركت ها يك برنامه اثربخش به نام هوشمندي رقابتي را به اجرا درآورند( فردآر، 1379، 240-247).

در جمع بندي تعاریف پیش گفته، هوشمندي رقابتی را بدین گونه میتوان تقریر کرد: هوشمندي رقابتی فرآیند نمایش و شفاف سازي محیط رقابتی است. هوشمندي رقابتی فرآیندي است براي گردآوري داده ها و اطلاعات محیط رقابتی و فعالیت هاي رقبا و تبدیل آن به هوشمندي هدفمند، به هنگام و راهبردي که بتواند به تصمیم گیري غیر ساخت یافته و راهبردي مدیران یاري رساند. در این فرآیند، براي جمع آوري اطلاعات از ابزارها و روشهاي قانونی و اخلاقی استفاده می شود. پایش و پیمایش محیط رقابتی با هدف اخذ تصمیمات راهبردي انجام میشود هوشمندي رقابتی مدیران ارشد سازمانها را قادر می سازد که تصمیمات خود را براساس آگاهی از اطلاعات تحلیل شده و به موقع (= هوشمندي) اتخاذ کنند. تصمیمگیري راهبردي هوشمندانه، افزایش رقابت پذیري شرکت را در پی دارد. هوشمندي رقابتی بخش جدایی ناپذیر از پدیده روبه ظهور اقتصاد دانایی محور است (رضائیان،علی ولشگربلوکی،مجتبی،1389).

 ابعاد هوشمندي رقابتي

فرمت ورد قابل ویرایش

تعداد صفحات: 36

فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتری

همراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متن

منابع فارسی کامل

منابع انگلیسی کامل