فهرست مطالب

چکیده:

          کتاب ارزشمند نهج البلاغه که سخنان گهربار حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)‌را در خود جای داده ، همانند دریایی است که همه ی اجزای آن از سبک و اسلوب واحدی برخوردار می باشند و پاره ای از آن مخالف پاره ای دیگر نیست. هطبه های این کتاب حیرت آور که در موضوعات اخلاقی ، اعتقادی،‌ سیاسی و تاریخی ایراد شده ،‌از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است.

          خطبه ی « غرّاء »‌که در موضوعات اخلاقی و اعتقادی بیان شده، از لطف تعبیر ، حُسن ترکیب و زیابیی لفظ و معنی والایی برخوردار می باشد. در این اثر که به طور ویژه مسئله ی توصیه به تقوا مورد بررسی قرار گرفته است،‌مباحث عقلی و عرفانی با روش کتابخانه ای بهره جسته ام که شامل: مقدمه ،‌ متن اصلی و در پایان نتیجه گیری می باشد.

کلیده واژه ها: نهج البلاغه ،‌خطبه ی غرّاء ، تقوا ، صیانت ذات

مقدّمه:

          نهج البلاغه بعد از قرآن، فصیح ترین و بلیغ ترین کلام می باشد که حیرت و شگفتی همگان را برانگیخته است. امیر فصاحت و بلاغت ،‌چنان با هنرمندی خارق العاده ، لب به سخن گشوده که مخالفان و معاندان هم در برابر او سر تسلیم فرود آورده ، به عجز و ناتوانی خود اعتراف نموده اند. نهج البلاغه که توسط سید رضی (رحمه الله)‌گردآوری شده ، 241 خطبه را در موضوعات اخلاقی ، اعتقادی ،‌ سیاسی و تاریخی در خود جای داده است. خطبه ی 83 با نام « غراء » در موضوعات اعتقادی و اخلاقی چون سفارش به پرهیزکاری ، وصف دنیا و قیامت و عبرت از مرگ ایراد شده است.

          هدف پژوهش،‌بیان سفارش حضرت علی (علیه السلام) درباره ی تقوا و پرهیزکاری می باشد. که اگر این امر تحقق یابد ،‌راه برای گام نهادن در پله های ترقی و قرب به محبوب باز می شود. تقوا یکی از راههای مداوای نفس اماره است. حضرت علی (علیه السلام) در خصوص این دژ محکم برای مصون ماندن از خطا و لغزش می فرمایند:

« اِعْلَموا عِبادَاللهِ ! اَنَّ التَّقْوی دَارُ حِصْنٍ عزیزٍ ، و الفُجُور دَارُ حِصْنٍ ذَلیلٍ لایَمْنَعُ اَهْلَهُ ، وَ لا یُحْزِرُ مَنْ لَجَاَ آِلیهِ،‌ألا و بِالتَّقوی تُقْطَعُ الْخَطایا. » [1]

ای بندگان خدا بدانید! تقوا قلعه ی محکم و نیرومند است؛‌امّا بدانید بدکاری و گناه حصاری است سست و بی دفاع،‌که اهلش را از بدی باز نمی دارد و کسی که به آن پناهنده شود، نگه داری اش نمی کند،‌آگاه باشید،‌! با تقوا می توان زهر گناهان را از بین برد.

          تقوا در واقع پاسبانی است که اگر از او مراقبت کنیم، پاسبانی است که اگر از او مراقبت کنیم، پاسبان حرم دل خواهد بود. لذا نفس اماره نمی تواند آسیبی به قلب و عقل بزند. بنابراین انسان، با تقوا و یاد خدا است که وسوسه ها را می شناسد و اسیر دام شیطان و نفس اماره نمی شود. حضرت علی (علیه السلام) پرورش یافته ی مکتب وحی می باشد و در سایه قرآن کریم زندگی و سخنان خود را بر اساس آن بنا کرده است.

          در خطبه ی غراء به موردی از آیات الهی پیرامون موضوع تقوا اشاره می کنیم:

« البسکم الریاش» یاد آور آیه ی « یا بَنی ءَادَمَ‌قَدْ اَنْزَلنا عَلَیْکُمْ لِباساً یُّوَارِی سَوْءَاتِکُمْ وَ ریشاً و لِباسُ التَّقْوَی ذلِکَ خَیْرٌ ذلِکَ مِنْ ءَایاتِ اللهِ لَعَلأَهُمْ یَذّکَرُونَ »[2] .