قسمتی از متن:

مفهوم صبر

صبر در لغت به معناي شکيبايي و بردباري آمده است. در لغت نامه دهخدا برابر کلمه صبر چنين آمده است:"شکيبيدن، شکيبايي کردن، پاييدن، نقيض جزع؛ تصبر، خدا"(دهخدا،1330) وصبور نيز به معناي "صابر و شکيباست و آنکه جلدي نکند در انتقام"(همان منبع). لغت­نامه­هاي عربي، صبر را "حبس و نگه­داري"و"بازداشتن" نيز دانسته­اند.

صبر، واژه­اي است عربي که در لغت به معناي شکيبايي و خودداري است. اين کلمه، بيان­کننده­ي حالتي است از پايداري و خودداري از هرگونه عمل نسنجيده­اي در مقابل سختي­ها، فشارها، مشکلات، مصيبت­ها و نوعي پايداري دروني است براي کنترل واکنش­هاي تند عصبي(تمري،1389).

همچنين صبر به امساک در تنگنا معنا شده است(صفورايي پاريزي،1389).

در اصطلاح علماي اخلاق، صبر عبارت است از ثبات و آرامش نفس در سختي­ها، بلايا، مصايب و پايداري و مقاومت در برابر آنها، به گونه­اي که از گشادگي خاطر و شادي و آرامشي که پيش از آن حوادث داشت بيرون نرود وزبان خود را از شکايت و اعضاي خود را از حرکات ناهنجار نگاه دارد (صفورايي پاريزي،1389).

راغب (1362، به نقل از خوشحال دستجردي،1383) صبر را به وادار نمودن خود به آنچه عقل و دين اقتضا مي­کند و بازداشتن خود از آنچه عقل و دين نهي مي­کند، معنا کرده است.

ملااحمد نراقي(1376) در معراج سعادۀ چنين مي­گويد: «مطلق صبر، عبارت است از مقاومت کردن نفس با هوا و هوس خود و ثبات قوه عاقله، که باعث دين است در مقابل قوه شهويه که باعث هوا و هوس است، زيرا پيوسته ميان اين دو جنگ و نزاع، قائم و حرب و جدال، واقع است.»

صبر، يک حالت و ملکه­ي نفساني و دروني است که باعث مي­شود انسان در مواجهه با مشکلات و گرفتاري­ها و اموري که مورد علاقه و پسندش نيست، جزع و بيتابي نکند و همچنين شکايت پيش مخلوقات خداوند ننمايد (ايماني،1388).

لازم به يادآوري است که منظور از صبر در ديدگاه اسلام، تحمل عجزآميز نيست (حسين­ثابت، 1387). در حقيقت برخلاف آنچه عوام مي­پندارند صبر به معناي به انتظار قضا و قدر الهي نشستن، بي­حرکتي و تلاش نکردن نيست؛ بلکه بيشتر به معناي مقاومت و ايستادگي در برابر هر آن چيزي است که بر انسان از بلايا و مصايب ناگوار آيد. افراد صبور کساني نيستند که در برابر ظلم ظالم، فزون­طلبي و تلخي و ناگواري مصيبت­ها تسليم شوند، بلکه کساني هستند که توان تحمل سختي­ها و مشکلات را دارند، بر خود مسلط هستند و از تعادل خارج نمي­شوند. اينان هنگام بروز يک مشکل، به خوبي مي­انديشند و به­موقع و به­اندازه اقدام مي­کنند. پس نه صبر به معناي سکون و سکوت است و نه هر سکون و سکوتي نشانه بردباري است (همان منبع ).

در ساير منابع اسلامي نيز به مفهوم صبر اشاره شده است. امام محمد غزالي(1351) در کتاب احياء علوم دين مي­گويد: «صبر عبارت است از پايداري و ثبات لشگري در برابر لشگري ديگر که به علت تضاد بين خواسته­ها و تمايلاتشان با يکديگر به درگيري و جنگ پرداخته­اند. به عبارت ديگر صبر پايداري انگيزه دين در برابر انگيزه شهوت است، چنانچه انگيزه ديني در انسان ثابت و راسخ شود و بر انگيزه شهوت غلبه نمايد وبطور مستمر با خواسته­هاي شهواني مبارزه کند؛ چنين انساني در زمره صابرين خداوند را ياري مي­دهد».