پروژه جایگاه خانواده در اسلام

نوع فایل: word

قابل ویرایش 140 صفحه

چکیده:

قدمت ازدواج همپای پیدایش بشر است. در نخستین نجوای رازگونه، آدم ابوالبشر به خداوند می‌گوید: پروردگارا! در برابر خود كسی را می‌بینم كه در دلم میلی و انسی به او احساس می‌كنم و چون خداوند یگانه، نجوای بنده یكدانه‌اش را شنید فرمود: اگر او را می‌خواهی از من بخواه و وصال او را از من طلب كن...

تحقیق حاضر با لطف و عنایت خداوند متعال و با عنوان: «خانواده در اسلام» با بهره‌گیری از آیات قرآن به عنوان منبعی اصیل و متقن، سرچشمه گرفته از وحی و روایات نورانی حضرات معصومین (علیهما السلام) ارائه می‌گردد.

به طور مجمل اصطلاح خانواده مؤثرترین عامل انتقال فرهنگ و ركن بنیادی جامعه است كه در شرایط مختلف در تأثیر و تأثر متقابل با فرهنگ و عوامل اجتماعی است. انسان‌ها در خانواده به هویت و رشد شخصیتی دست می‌یابند و در خانواده‌های سالم و رشید به تكامل معنوی و اخلاقی نائل می‌شوند. لذا خانواده عامل كمال‌بخشی، سكونت، آرامش و بالندگی به اعضای خویش است كه در تحولات اساسی جوامع نقش عمده‌ای ایفا می‌كند. البته خانواده متأثر از عملكرد مذهب، آموزش و حكومت نیز می‌باشد و این تأثر به صورت متقابل باعث ایجاد تغییرات اساسی می‌گردد. اگر خانواده محیط سالم و سازنده‌ای داشته باشد و نیازهای جسمی و روحی افراد خویش را برآورده سازد، كمتر به خدمات جانبی و جبرانی برای خانواده نیاز است. در تعریف خانواده بیان شده: خانواده گروهی است متشكل از افرادی كه از طریق نسب و سبب و رضاع با یكدیگر به عنوان، شوهر، زن، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشتركی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می‌كنند.

اینك با توجه به حساسیت بیش از حد موضوع و حتی سرنوشت‌ساز بودنش، این ضرورت به چشم می‌خورد كه در باب خانواده پژوهش‌هایی كارآمد به عمل آید. انسان با تشكیل خانواده، مثلث نیازهای سه‌گانه‌اش را، اعم از تمتع جنسی، تمنای عاطفی و تعهد انسانی، پوشش می‌دهد و از روابط آزاد كه عمدتاً در سطح نازل و حیوانی تمتع جنسی قرار می‌گیرد، جدا می‌شود و هر چقدر در مقوله ازدواج حیطه شناختی درست‌تر ترسیم گردد و حیطه مصداقی صحیح‌تر انتخاب شود قدرت پاسخگویی به مثلث انسانی نیاز، بیشتر می‌شود. اما مع‌الاسف دنیای امروز مطالب دیگری را تعقیب می‌كند و حتی فكر ازدواج را به زیر تازیانه‌های عقب‌ماندگی و بی‌عرضگی و اسیر شدن می‌كشاند. لذا باید عوامل انزوای ازدواج و ایذاء ازدواج‌كرده‌ها، شناسایی و با به كارگیری فرامین اساسی در باب خانواده، ازدواج را به تسهیل كشانید.

با توجه به مطالب فوق این پایان‌نامه مشتمل بر چهار بخش است: بخش اول ـ كلیات (تعریف و تبیین موضوع و...) و بخش دوم شامل بررسی جایگاه خانواده در اعصار گذشته و ادیان همچون زرتشت، مسیحیت، یهود و اسلام و همچنین بنا بر ضرورت خانواده در اندیشه نظریه‌پردازان نیز بیان گردیده، بخش سوم بررسی جایگاه خانواده در اسلام و بیان ضروریات مورد نظر اسلام در این باب، آثار و فواید ازدواج و دو بخش چهارم به عنوان مبانی حقوقی و اخلاقی خانواده در اسلام به طرح حقوق همسران و آمیختگی این حقوق با اخلاق پرداخته می‌شود و پژوهش با مبحث رفع اختلافات خانوادگی به پایان رسیده است.

در این مطلب سعی شده است از منابع دست اول تفسیری و روایی و همین‌طور در جهت تجزیه و تحلیل هر چه بیشتر موضوع از مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط استفاده گردد كه تعدد منابع نشان از توجه و كنكاش بیش از حد پژوهشگر دارد.

مقدمه:

خانواده از ابتدای تاریخ تاكنون در بین تمامی جوامع بشری، به عنوان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی، زیربنای جوامع و منشأ فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و تاریخ بشر بوده است. پرداختن به این بنای مقدس و بنیادین و حمایت و هدایت آن به جایگاه واقعی و متعالی‌اش، همواره سبب اصلاح خانواده بزرگ انسانی و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حیات حقیقی و سقوط به ورطه هلاكت و ضلالت بوده است.

اسلام به عنوان مكتبی انسان‌ساز بیشترین عنایت را به تكریم، تنزیه و تعالی خانواده دارد و این نهاد مقدس را كانون تربیت و مهد مودت و رحمت می‌شمرد و سعادت و شقاوت جامعه انسانی را منوط به صلاح و فساد این بنا می‌داند و هدف از تشكیل خانواده را تأمین نیازهای مادی، عاطفی و معنوی انسان از جمله دستیابی به سكون و آرامش برمی‌شمارد. دستیابی به این اهداف والای مكتب اسلام و حفظ و حراست دقیق و مستمر از آن، نیازمند توجه جدی به خانواده و پیاده كردن قوانین مربوط به آن در اسلام است و ضروری است كلیه برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در تمام سطوح،‌ حق‌مدارانه و در راستای تعالی و مصالح خانواده باشد.

خانواده براساس اجتماع و به عقیده جامعه‌شناسان یكی از عوامل مهم ایجاد تمدن است. رشد و پرورش افراد در خانواده پایه‌گذاری شده و سلامت و سعادت جامعه بشری در گرو تربیت صحیح و استواری است كه در خانواده پدید آمده است. وضعی كه با تأسف، امروزه با آن مواجهیم، وجود تزلزل در اركان خانواده‌هاست. توضیح مسأله اینكه ما امروزه در بسیاری از خانواد‌ها شاهد عدم تفاهم، درگیری و نزاع و حتی متاركه و طلاق هستیم.

بسیاری از فرزندان در محیط نابسامان خانواده رشد یافته و از تربیت درست و آرامش و سكونی كه لازمه رشد است، برخوردار نمی‌باشند. این امر در درازمدت زمینه‌سازی نابسامانی‌های رفتاری و حتی انحراف و لغزش بسیار است.

جرم‌شناسان یكی از ریشه‌های جرم و انحراف را در نابسامانی خانواده می‌دانند و بررسی‌هایی كه در جوامع غربی و حتی در جوامع خودمان به عمل آمده نشان داده است كه بسیاری از مجرمان و منحرفان، كسانی هستند كه در خانواده نابسامانی پرورش یافته‌اند. در مورد سر و سامان دادن به این موضوع نظرات مختلفی عرضه شده است:

1ـ گروهی تندرو حتی مسأله لغو خانواده را نظر داده بودند كه تجربه انقلاب كمونیستی در دنیا و لغو خانواده در آن سامان، آن‌ها را به خطایشان واقف گردانیده است.

2ـ عده‌ای ریشه این نابسامانی‌ها را عدم آزادی زن و عدم تساوی حقوق او با مرد دانسته و قائل شده‌اند كه با تأمین این حق،‌ مشكلات خانوادگی حل می‌شود.

3ـ دسته سومی درست خلاف آن را نظر داده و گمان داشته‌اند كه اگر آزادی را از زنان سلب و آن‌ها را در محیط خانه محبوس سازند، به تربیت نسل درست و استوار قادر شده و می‌توانند ریشه همه نابسامانی‌ها را بخشكانند.

4ـ اسلام در این زمینه رهنمودهایی براساس دریافت از وحی دارد كه اجرای آن می‌تواند نابسامانی‌های موجود را از بین برده و بشر را به سوی هدف خلقتش به پیش برد. در بینش اسلامی حیات خانواده مبتنی بر ضوابط ایمان و اخلاق و متكی به حقوق است كه دامنه آن در برگیرنده شأن زن،  

شوهر، فرزندان و والدین است و ما در این بررسی كوتاه سعی داریم به توضیح و تشریح آن بپردازیم. طبیعی است كه مستندات ما در این بررسی منابع اصیل اسلامی و تجربه علمای اسلامی در طول مدت چهارده قرن می‌باشد.

فهرست مطالب:

چكیده

بخش اول – كلیات

مقدمه

1-1- تعریف و تبیین موضوع

الف – تعریف لغوی عیال

ب – تعریف لغوی أسر

ج – تعریف لغوی زوج

د – خانواده در اصطلاح

2-1- ضرورت و اهداف تحقیق

3-1- پیشینه موضوع

4-1- فرضیات اصلی و فرعی

5-1- روش تحقیق

بخش دوم – بررسی جایگاه خانواده در اعصار گذشته و ادیان

1-2- خانواده در اعصار گذشته

الف – خانواده در اقوام وحشی

ب – خانواده در روم قدیم

ج – خانواده در یونان قدیم

د – خانواده در ایران باستان

ه – خانواده در عرب جاهلیت

2-2- خانواده در ادیان

الف – خانواده در زرتشت

ب – خانواده در میان مسیحیان و یهودیان

ج – خانواده در اسلام

* كارگر و جایگاه خانه در قرآن

1- محل تسكین

2- محل ذكر و تلاوت آیات الهی

3- محل رابطه قدسی

4- لزوم حفظ حریم خانه

3-2- وضعیت خانواده در جهان معاصر

4-2- ابعاد خانواده در اندیشه نظریه پردازان علوم انسانی

الف – تاریخ

ب – جامعه شناسی

ج – حقوق

د- اقتصاد

ه – روان شناسی

و – علوم سیاسی

ز – علوم تربیتی

بخش سوم – میزان تقدس خانواده در اسلام

مقدمه

1-3- ضرورت تشكیل خانواده

الف – ازدواج یك سنت الهی

ب – ازدواج وسیله حفظ دین است

ج – فضیلت عبادت متأهل  

د – بهترین تجارت، زن شایسته

2-3- آثار و فواید ازدواج

الف – غریزه جنسی

1-زنا

2-عریان گرایی

3-چشم چرانی

4-لواط (همجنس خواهی)

5-خود ارضایی

* عوامل ایجاد رفتار جنسی مطلوب در روابط زناشوئی:

1- رضایت زوجین در انتخاب یكدیگر

2- رعایت احترام و محبت متقابل

3- پرهیز از احیاء منفی

4- تفاهم و توافق میان همسران در روابط جنسی

5- رعایت اخلاق جنسی

ب – نیاز به آرامش و سكون

ج – نیاز به انس دمورت

د – میل به تداوم وجود خویش

و – پرورش نسل سالم و پاك

ه – حفظ عفت و حیای فردی و اجتماعی

3-3- چارچوب خانواده متعادل و ایده آل در اسلام

1- تعادل نظر و عمل

2- تعادل معنویت و مادیت

3- تعادل سد زمان

4- تعادل منطق و عاطفه

5- تعادل گفتن و شنیدن

6- تعادل سازگاری و انتقادگری

7- تعادل مصالح درونی و مصالح بیرونی

8- تعادل هدف های تربیتی  

9- تعامل مدیریت و مشاركت

10- تعادل امكانات و انتظارات

فواید متعادل بودن خانواده

4-3- معیارهای انتخاب همسر

الف – ملاك های گزینش همسر از دیدگاه جامعه شناختی خانواده

1- الف – روان شناختی

2- الف – روان شناختی

3-الف – اقتصادی

4-الف – اجتماعی

5-الف – خانوادگی

6- الف – قاعده همسان همسری

ب – ملاك های گزینش همسر از دیدگاه اسلام

1-ب- صفات متناسب برای زن

2-ب – ملاك های گزینش مرد

3-ب – اولویت بندی ملاك های مختلف

4-ب – دقت در تطبیق معیارها بر مصداق مورد نظر

1- مشورت با كارشناس

2- تحقیق

3- گفت و گوی مستقیم

بخش چهارم – مبانی حقوق و اخلاقی خانواده در اسلام

مقدمه

1-4- فلسفه خاص اسلام درباره حقوق خانوادگی

الف – حقوق مشترك

1-الف – توجه به جایگاه خانواده

2-الف – تثبیت نقشها

3-الف – حفظ شئون فردی

4-الف – آشنایی و پایبندی به تعهدات حقوقی و اخلاقی

5-الف – حسن معاشرت

ب – حقوق همسران در قرآن و حدیث

1-ب – وظایف و نسبت به همسرش

1- حقوق مادی و نفقه زن

2- تأمین نیاز جنسی

3- نظافت و آراستگی

4- پرهیز از سخت گیری

5- غیرت دینی

2-ب- وظایف زن نسبت به همسرش

1- آیا ریاست در خانواده امری ضروریست؟

2- تمكین و تأمین نیاز جنسی

3- زینت و آرایش برای شوهر

4- پاكدامنی و حجاب زن

2-4- آمیختگی احكام حقوقی و اخلاقی در قرآن

3-4- رفع اختلاف در خانواده در قرآن و حدیث

الف – اصل تأمین نیازهای عاطفی

ب – اصل مشاوره

ج – اصل صلح و سازش

د – اصل حاكمیت

ه – طلاق، عرش الهی را می لرزاند

نتیجه گیری

فهرست منابع و مأخذ

الف ) كتب عربی

ب ) كتب فارسی

ج) مقالات

منابع و مأخذ