سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای (Process – Costing System):

سیستمی است که در آن بهای تمام شده محصول یا خدمت از طریق تسهیم هزینه‌ها به مجموعه‌ای از محصولات یکسان یا مشابه، محاسبه می‌شود. بهای تمام شده هر واحد محصول یا خدمت بر مبنای میانگین تعیین می‌شود.. هزینه‌یابی مرحله‌ای زمانی کاربرد مناسب دارد که محصول یا محصولات بصورت انبوه و مشابه تولید گردد، چه در یک دایره «مرحله» و چه در چند دایره «مرحله» تولید ‌شود. در صنایعی نظیر: تولید مواد شیمیایی، تصفیه نفت، داروسازی، آجرسازی، تولید نوشابه، صنایع غذایی، منسوجات، فلزات اصلی و… تفاوت اصلی بین هزینه‌یابی مرحله‌ای و هزینه‌یابی سفارش کار میزان کاربرد میانگین گیری برای محاسبه بهای تمام شده محصولات یا خدمات است.

بخش اول:هزینه یابی مرحله ای بدون ضایعات

مورد اول: هزینه‌یابی مرحله‌ای بدون موجودی کالای در جریان ساخت اول دوره و پایان دوره یعنی تمام واحدها، طی دوره حسابداری شروع و تا پایان دوره تکمیل می‌شود. در این مورد مسئله کلیدی محاسبه هزینه متوسط (میانگین) که خصوصیت اصلی سیستم هزینه‌‌یابی مرحله‌ای است، تشریح می‌شود. مورد دوم: هزینه‌یابی مرحله‌ای بدون موجودی کالای در جریان ساخت اول دوره اما با موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره. یعنی بعضی از واحدها که عملیات تولید آنها طی دوره حسابداری شروع شده است، در پایان دوره، نیمه تکمیل است. در این مورد مفهوم معادل آحاد معرفی می‌شود.

محاسبه میانگین موزون دو جزء اصلی دارد:

محاسبه میانگین موزون هزینه هر واحد معادل آحاد تسهیم هزینه‌ها بین محصول تکمیل شد، و منتقل شده به خارج از دایره و کالای در جریان ساخت پایان دوره در روش میانگین اجزاء تشکیل دهنده قیمت تمام شده کالای در جریان ساخت ابتدای دوره، مورد نیاز است. در روش میانگین نیازی به درصد تکمیل کالای در جریان ساخت ابتدای دوره نیست.

روش اولین صادره از اولین وارده (FIFO):