طرح توجیهی درباره زراعت درخت صنوبر و اُکالیپتوس برای تولید چوب

تعداد صفحات : 13 با فرمت ورد و قابل ویرایش

مفهوم زراعت اساسا" براي توليد محصول با استفاده از عمليات زراعتي يا باغداري به‌كار برده مي‌شود، به‌عبارت ديگر به كشت و زرع گياهان زراعي در اراضي كشاورزي كه با هدف توليد اقتصادي و انبوه در حداقل زمان انجام مي‌گردد، زراعت گفته مي‌شود. زراعت چوب نيز به كشت گونه‌هاي تند رشد درختي با استفاده از عمليات مشابه اشاره دارد كه در كشور ما هم قدمت ديرينه‌اي دارد. امروزه با توجه به نياز فزاينده به چوب، در مناطق رويشي مختلف اين سرزمين، گونه‌هاي خاص درختي مانند صنوبر (غالبا")، توسكا، اكاليپتوس و ... با اهداف اقتصادي توسط زارعين كشت مي‌شود. در مناطق رويشي هيركاني (شمال كشور)، زاگرس، ارسباران و بخش‌هاي مستعد از منطقه رويشي ايران و توراني (مناطق مركزي) انواع صنوبرها كاشته مي‌شود. در استانهاي شمالي كلن‌هايي[1] از گونه‌هاي صنوبر (Populuseuramericana و(P. deltoidesو در استانهاي خارج از شمال كلن‌هايي از ساير گونه‌هاي صنوبر (مانندP. albaسپيدار وكبوده و P. nigra تبريزي وشالك) زراعت مي‌شود. در مناطق گرم از جمله منطقه رويشي خليج (فارس)- عماني و ساير مناطق گرمسيري گونه‌هايي از اكاليپتوس(Eucalyptuscamaldulensis) و حتي گونه گزشاهي(Tamarixaphylla) به عنوان زراعت چوب كشت مي‌شود. با همه اينها در بحث زراعت چوب، بيش از همه، گونه‌ها و ارقام صنوبر مورد توجه مي‌باشد.

صنوبر با نام علمی .Populus Spp درختی است از تیره بید (Salicaceae) و شاخص‌ترين گونه‌ آن .Populus deltoids  Marsh است که گونه‌ای جنگلی محسوب نمی‌شود ولی به دلیل تند رشدی و چوب مناسب به فراوانی کاشته شده است.

با توسعه ارقام اصلاح شده گونه‌هاي تند رشد و دستيابي به  سطح بالاتري از ميزان توليد چوب در هكتار، پايين آمدن زمان بهره‌برداري و بالا رفتن قيمت چوب، امكان رقابت زراعت چوب با برخي كشت‌ها مهيا شده است.  اهميت توسعه زراعت چوب از آن جهت كه درحال حاضر توليد سالانه يك هكتار از جنگل‌هاي درحال بهره‌برداري شمال كشور 2.5 مترمكعب برآورد مي‌شود (مجموع برداشت قانوني ساليانه حدود 750 هزار مترمكعب) و ميزان نياز چوب مصرفي كشور (ساليانه حدود 5 ميليون مترمكعب)، بيش از پيش بر آن افزوده مي‌شود. در هرحال‌، حركت به سوي توسعه يافتگي و تنوع توليد فرآورده‌هاي چوبي موجب افزايش مصرف فرآورده‌هاي چوبي در ايران شده و از طرف ديگر افزايش جمعيت و تقاضا، كمبود چوب را نيز روز افزون نموده است. به علاوه محدوديت‌هاي محيط‌ زيستي و لزوم صيانت و حفظ ذخاير جنگلي، برداشت از جنگل را (صرفاً براي استفاده و بهره‌برداري از مواد خام چوب) محدود نموده و لاجرم نيازهاي مصرفي كشور يا بايد از طريق واردات (كه مسئله قرنطينه و خطر انتقال آفات را در پي دارد) و يا از طريق زراعت چوب تأمين گردد. قاعدتا" بايد/مي‌توان به گسترش زراعت چوب (كشت صنوبر)، باتوجه به ظرفيت‌هاي موجود تكيه‌‌كرد و با آن مي‌توان به توليد سالانه بيش از 20 مترمكعب در هكتار (10 برابر متوسط توليد جنگل‌هاي شمال كشور) در حداقل زمان دست يافت.

لازم به ذكر است تحقيقات صنوبر نيز در كشور، از حدود سال 40 ‪پيش آغاز شد[2]. پيش از آن، از صنوبرها، تنها گونه تبريزي (Populus nigra L. var. pyramidalis  )، آن هم در مناطق غيرجلگه‌اي، حاشيه ‌آبراهه‌ها و محوطه‌هاي مسكوني كاشته مي‌شد. در شمال كشور اما، پس از ملي شدن جنگلها و مراتع در سال ۱۳۴۱ و آنگاه با واگذاري‌ اراضي ۱۰‪ هكتاري به برخي افراد با نفوذ،‌ صنوبركاري رونق خوبي يافت. اين روند با ورود ارقام تند رشدتر صنوبر (به ويژه گونه دلتوئيدس) توسط مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور و معرفي به مردم تسريع شد. امروزه در همه جاي ايران، چوب آن براي مصارف مختلف از جمله درصنايع براي ساخت نئوپان، MDF و ساير صنايع خرده چوب، كاغذسازي و همچنين در صنايع كبريت‌سازي با قطر ‪۱۵ تا ‪ ۲۵سانتي‌متر و حتي براي تهيه روكش كاربرد دارد. در مناطق روستايي براي خانه‌سازي، جعبه‌سازي و حتي سوخت نيز استفاده مي‌شود و از برگ وجوانه آنها نيز براي تعليف دام استفاده مي‌شود.

به‌ هرحال ارقام وارداتي و سازگار شده صنوبر، علاوه بر رشد سريع و توليد چوب بالا، به آساني با قلمه تكثير مي‌شوند. تحقيقات نشان داده‌اند، بيشترين توليد در هكتار صنوبر (متعلق به صنوبر دلتوئيدس) در فاصله كاشت ‪ ۳ در‪ ۳ متر، به ميزان 389.5 متر مكعب، طي يك دوره ‪۱۰ساله اندازه‌گيري شده است. براساس نتايج تحقيقات مختلف، متوسط رويش سالانه اين صنوبر به‪ ۳۲ مترمكعب در هكتار و ميانگين قطر آن به ‪ 19.7 سانتي‌متر بالغ مي‌شود. اين گونه در خاك‌هاي آبرفتي كه بافت شني و رسي داشته باشد، بهتر رشد مي‌كند.

درصنوبركاري‌ها چنانچه بخواهند از زمين‌هاي آن همچنان بهره‌برداري كنند، مي‌توان تا چهار سالگي، انواع صيفي‌جات و مشابه آنها را در پاي نهال‌ها كاشت كه علاوه بر درآمدزايي، مي‌تواند به افزايش رشد صنوبر نيز كمك نمايد.

اصولا زراعت صنوبر و اکالیپتوس در اراضی لب شور و کم بازده نیز مقدور میباشد باتوجه به نیاز روز افزون به چوب منبع اصلی تامین چوب کشور برای کارخانجات عظیم چوب وکاغذ.نئوپان.تولید فیبر و کارگاهای چوب بری وسایر نیازهای صنعتی وابسته به چوب در شرایط فعلی بیشتر جنگلهای شمال کشور می باشد. این در حالیست که یک سوم از 9/1 میلیون هکتار جنگلهای شمال کشور را جنگلهای مخروبه و یا نیمه مخروبه و غیرقابل بهره برداری از نظر تولید چوب تشکیل میدهند.

لذا نیاز مملکت به تولیدات چوب و فراورده های آن باتوجه به محدودیت سطح جنگلها همراه با رشد کم گونه های بومی جنگلی(3-2متر مکعب تولیدچوب سالانه درهکتار)   فشار زیادی را بر جنگلهای فوق الذکر وارد ساخته است.

بطوریکه اکنون جنگلهای شمال کشور نمی توانند هم تامین کننده احتیاجات صنایع وابسته به چوب و هم دارای مزایای یک جنگل مطلوب (وظایف زیست محیطی و حفاظتی) باشند.

امروزه بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان از جمله ایتالیا.آلمان.هلند.فرانسه.و.....درتولیدات خمیرکاغذ.نئوپان.چوب کبریت.وتخته لایه و....ازگونه های مختلف جنس صنوبر که به دلیل رشد سریع و تولید مناسب چوب جایگزین درختان پهن برگ گردیده اند استفاده می نمایند. برهمین اساس . زراعت گونه های سریع الرشت جنس صنوبر در مکانهای مناسب به لحاظ دوره کوتاه برداشت( 12تا2 سال) و تولید در واحد سطح مطلوب (60-50 مترمکعب درسال درشرایط ایده آل)میتواند بخش اعظمی از نیاز چوبی کشور خصوصا صنایع تولیدات کاغذ را تامین نماید و از این طریق فشار بر جنگلهای کشورکه به مراتب ارزشهای بیشتری از فقط تولید چوب دارد را کاهش داد.

منطقه مورد نظر از جمله مناطقی هستند برای کاشت صنوبر و اکالیپتوس مناسب میباشند مضافا" اینکه با ایجاد اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی روستائیان میتوان تا حد زیادی بر قطع بی رویه و غیرقانونی چوب در عرصه جنگلی که به دلیل فقر و تنگدستی انجام می گیرد فائق آمد.

هدف طرح:

زراعت صنوبر و آکالیپتوس در سطح(186936 مترمربع) از اراضی لب شور و کم بازده.

حوزه عمل طرح به منظور:

الف: بهبود درآمد روستائیان و ایجاد اشتغال.

ب: تامین چوب برای کارخانجات چوب و کاغذ.وکبریت سازی.نئوپانو...

ج: کم کردن فشار برگونه های جنگلی شمال کشور جهت تامین چوب

د: بالا بردن نفوذپذیری خاک نسبت به نزولات آسمانی وجلوگیری فرسایش وهدر رفت خاک.

هـ: آشنا نمودن روستائیان و روستاهای همجوار با منابع و مزایای زراعت صنوبر بمنظور ترویج و توسعه این زراعت در منطقه میان بند و لب شور در شمال کشور.

مکان اجرای طرح: منطقه کیدشت کلاک از اراضی لب شور

طرح توجیهی طرحی .اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی میباشد.