نوع فایل  word
قابل ویرایش 105 صفحه

چکیده:
تحقیق حاضر بررسی تأثیر معلولیت جسمی- حركتی نوجوانان دختر بر خلاقیت آنها را مورد مطالعه قرار می‎دهد. هدف از این تحقیق نیز بررسی چگونگی تفكر خلاق در افراد معلول جسمی- حركتی و نیز یافتن همبستگی اجتماعی صفات شخصیت و نیروی خلاق در این افراد است.
در این تحقیق بعد از تعاریف متعدد از خلاقیت، مراحل و عوامل مؤثر بر خلاقیت به رابطه‌ی خلاقیت و ویژگی های شخصیتی اشاره شده است. همچنین با مطالعة مفهوم خودپنداری و نقش تصویر ذهنی بدن در خودپنداری نوجوانان این مسأله روشن می‎شود كه به طور كلی تصویر ذهنی بدن به عنوان آگاهی كامل شخص از بدن خودش و امكانات آن برای حركت و جنبش می‎باشد و محققان بر اهمیت نهایی تصویر ذهنی بدن بر سازگاری روانی و هیجانی تأكید كرده اند. اثر معلولیت فرد بر روی رفتارش بیشتر غیرمستقیم است تا مستقیم. همچنین سطح آرزوی فرد نهایتاً به خودپنداری او بستگی دارد. چگونگی واكنش افراد نسبت به یك فرد معلول مهمتر از معلولیت واقعی اوست. خودپنداری افراد بیشتر از ناتوانی آنها در رفتارشان تأثیر دارد.
از سوی دیگر مرور تحقیقاتی كه درباره جنبه های روانی معلولیت جسمی- حركتی به عمل آمده آشكار می سازد كه در اكثر افراد معلول ادراك «خود» و «خودپنداری» و ارزیابی از خود تحت تأثیر معلولیت جسمانی قرار می‎گیرد.
جامعة تحقیق ما معلولان جسمی- حركتی مراكز توانبخشی در مقطع نوجوانی است كه 50 نفر بودند و برای مقایسه نیز 50 نفر از دانش آموزان دوره راهنمایی و دبیرستان شهر تهران انتخاب شدند. در این تحقیق آزمون مورد استفاده قرار گرفت. 1- آزمون خلاقیت تورنس كه شامل 60 سؤال بود و 2- آزمون خودپذیری كه شامل 30 سؤال بود.
مقایسه و تجزیه و تحلیل نمرات دو گروه نشان داد كه گروه معلولان جسمی- حركتی به طور معنی داری از گروه مقایسه پایین تر بودند همچنین نمرات خودپذیری گروه معلولان نیز پایین تر از گروه مقایسه بود. محاسبه همبستگی بین خلاقیت و خودپذیری نیز رابطه مثبت را بین خلاقیت و خودپذیری را نشان می‎دهد.

مقدمه:
تردیدی نیست كه مهم‌ترین نقشی كه والدین می‌توانند در تربیت كودكان خود ایفا كنند، پرورش توانایی خلاقیت آنهاست. زیرا خلاقیت به نحوی بلامنازع عامل كلیه پیشرفت‌های بشری است و امكان بروز خلاقیت افراد وقتی مهارتها وانگیزه خلاقیت در كودكی پرورش یابد، بسیار بیشتر است. شاید از آن مهم‌تر این واقعیت است كه، چنان كه بسیاری از روانشناسان تأكید دارند، خلاقیت و صلاح روح و روان همراه و همگام‌اند. بدین ترتیب شاید به جرأت بتوان گفت خلاقیت كلید طلایی خوشبختی است.
خلاقیت حوزه افراد «تیزهوش» و «با استعداد» نیست. اگرچه آنها استعداد بالقوه بیشتری دارند كه در راه‌های خلاق به كار برند. خلاقیت‌ می‌تواند و باید جزئی از زندگی همه افراد، از جمله افراد تیزهوش، و با استعداد باشد. لیكن مهم‌ترین عامل در خلاقیت، انگیزه برای انجام كارهای خلاق است. استعداد، ویژگی‌های شخصیتی، و مهارت به والدین و مربیان نشان می‌دهد كه كودك چه كاری را می‌تواند انجام دهد ولی انگیزه نشان می‌دهد كه چه كاری انجام خواهد شد. چنانكه خواهیم دید انطباق انگیزه‌ها با استعداد و مهارتهای كودك است كه در خلاقیت كارساز می‌باشد.
برای كودك خود نوعی تصویر ذهنی از آنچه می‌خواهد شود به دست آورید. تصویری از بزرگسالی كودك كه با ویژگی‌های سازگار باشد. تصویی كه او با شور و شوق درونی آن را به مرحله عمل درآورد آنچه باید تأكید گردد، آن است كه تحمیل علائق پدر و مادر بر كودك به هیچ شكل منجر به نیل دستاوردهای اخلاق نخواهد گردید.
به منظور راهنمایی والدین و مربیان در شناسایی خلاقیت كودكان درهر زمینه به تفصیل سه جزء متشكله خلاقیت را كه بعارت از مهارت در زمینه مربوط، مهارتهای تفكر و رفتار و عملكرد خلاق و انگیزه درونی است.
افراد در خلاق‌ترین شرایط خود قرار خواهند داشت اگر در درجه اول به علت علاقه، لذت، رضایت حاصله و چالش كار مبادرت به انجام كاری می‌كنند و نه از طریق فشار خارجی یعنی انگیزه برونی این اصل را اصل انگیزه درونی خلاقیت می‌نامند.
خلاقیت واقعی بدون قدری شور و هیجان غیرممكن است.
(مترجمین: دكتر حسن قاسم‌زاده، پروین عظیمی)
پیشرفت بشریت با خلاقیت پیوندی محكم دارد. باید بتوان به چیزهای نو دست پیدا كرد و روشهای اندیشه‌هایی را جستجو كرد كه آدمی را در موقعیت‌های اضطراری یاری دهد و راه‌های تازه‌ای را برای شناختن و بارورتر كردن آفرینش پیش پای او بگذارد. خلاقیت در همه زمینه‌های فعالیت انسانی لازم است از دانش و كارهای مهندسی گرفته تا ادبیات. آنها كه امروز در مدارس درس می خوانند به عنوان كارگر، نظامی، مهندس، دانشمند، طبیب و … زندگی مستقل خود را آغاز می‌كنند.
این كودكان و نوجوانان امروز نه تنها باید دست‌آوردهای گذشته و دانش و فرهنگ فعلی جامعه را حفظ كنند بلكه باید استعداد این را نیز داشته باشند كه آنها را به پیش ببرد و
تكامل بخشد.
در عصر ما در سطح ملی و بین‌المللی چه از نظر معلم و چه از نظر دانش‌آموز همه‌جا با اندیشه‌های واحدی برخورد می‌كنیم كه همان اقتضای زمان ما یعنی تخیل، اختراع، ابتكار و خلاقیت است. مطمئناً همیشه افراد خلاق وجود داشته‌اند، اما قرن بیستم هم از جهت لزوم آمادگی و هم از جهت حفظ وفاداری به انسان در مقابل دنیای ماشینی چنین ایجاب می‌كند كه تمام قوای خلاقیت سازنده‌ای را كه بالقوه در افراد بشر وجود دارد به كار گرفته شود.
بی‌شك یكی از زیباترین ویژگی‌های انسان قدرت آفرینندگی و خلاقیت است به واسطه همین ویژگی است كه انسان می‌تواند اهداف آرمان‌گرایانه خود را پدید آورد و توانایی‌های خود را شكوفا سازد، آنچه پیش از آن در مورد خلاقیت تصور می‌شد، براساس نگرش نبوغ‌آمیز بنا شده بود و طبق این نگرش، خلاقیت به افراد تعلق داشت، افرادی كه نبوغ استثنایی برخوردار بودند و توانایی ذهنی آنان فراتر از مردم عادی به شمار می‌رفت.
بنابراین خلاقیت موهبتی آسمانی پنداشته می‌شد كه صرفاً در اختیار تعداد معدودی از افراد قرار گرفته است و همین افراد خاص كه دارای خلاقیت هستند در شرایط مختلف آن را از خود بروز دهند وهمین افراد هستند كه به اختراعات و اكتشافات نائل می‌شوند. با فراگیر شدن منطق‌گرایی اكثر باورهای انتزاعی و همینطور امور ما بعدالطبیعه دستخوش دگرگونی‌های عدیده‌ای شد.
مقوله‌ی خلاقیت و سایر قابلیت‌های فكری نیز در همین راستا مورد بررسی دقیق دانشمندان قرار گرفت و با بررسی طیف وسیعی از نمونه‌های مختلف نتایج بسیار جالبی بدست آمد كه با آنچه تاكنون پنداشته می‌شد تفاوت عمده‌ای دارد.
در مورد آموزش تا خلاقیت بخش مهمی از دوره‌های (تفكر خلاقانه) است كه این تفكر در نتیجه فرآیندهای استثنایی تفكر بروز می‌كند كه تا حدودی با تفكر عادی كه ما در فعالیت‌های روزانه خود به كار می‌بریم متفاوت است.
احیاء علاقه به روان‌شناسی خلاقیت قبل از هر چیز دلایل عمیق اجتماعی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد كه فرهنگ امروزی استقلال با رفتار از لحاظ اجتماعی و اگر كمتر تحمل می‌كند و خطرات اجتماعی و فرهنگی همرنگی افراطی در قلمروهای رفتار آشكار ذهنی از طریق نظریه‌های اجتماعی مورد تأیید قرار گرفته است. پاداش‌هایی كه برای همرنگی وجود دارد و نبودن نسبی پاداش برای تفكر و عمل مستقل یك مانع اجتماعی برای فرد و یك بازدارنده برای «ابراز وجود» است. به همین دلیل روانشناسان و معلمان جامعه ضمن اشاره به خطرات همرنگی افراطی و رفتارهای قالبی در ركوردی كه در نتیجه آن جامعه را از پیشرفت بازمی‌دارد، به اهمیت نوآوری و تفكر خلاق برای جامعه را مورد تأكید قرار داده‌اند (بودو، آلن، ترجمه خانزاده 1358)
افراد معلول جسمی- حركتی دارای ویژگی‌های شخصیتی معینی هستند كه می‌توانیم تأثیر آن را بر فعالیت‌های روانی آنها از جمله تفكر خلاق این افراد، مورد بررسی قرار دهیم. معلوم شده است كه معلولیت غالباً در خودپنداری افراد اثرات خاصی بر جای می‌گذارد. مثلاً وقتی می‌گوییم خانواده، والدین، دوستان و افراد دیگر در نظر و ادراكی كه فرد از خود دارد موثر است (وابستگی به دیگران، دلسوزی و ترحم نابه‌جای افراد و نظرهای آن بر خودپنداری افراد تأثیر دارد و در افراد معلول امكان بوجود آمدن این شرایط بیشتر است.)

بیان مسئله:
هرچند روان‌شناسان در تمام دوران علمی شدن روان‌شناسی در آثار خود اشاره‌هایی به خلاقیت داشته‌اند ولی از اواسط دهه 1950 تغییری جدی در نگرش روان‌شناسان نسبت به خلاقیت دیده شده و از موضوعی فرعی و گاه حاشیه‌ای به اصلی مهم در روان‌شناسی تبدیل شد.
با اشاره به همین تغییر است كه گالوین تایلور یكی از محققان مسایل خلاقیت این مسأله را مورد تحقیق قرار دارد. در 6 تا 7 دهه قبل از 1950 فقط تعداد بسیار محدودی مقاله پژوهشی در مورد خلاقیت در ادبیات علمی ظاهر شد، وی از سال 1955 از علاقه و فعالیت فزایند‌ای راه‌های پژوهشی بسیاری را گشوده است از آن زمان افزایش فوق‌العاده زیادی در شور و حرارت نسبت به مسایل خلاقیت ظاهر گشته است. (دكتر تیمور آقای نیشانی، 1377).
مشخص شده است كه برای استفاده و پرورش و ظهور این نیروهای خلاق، افراد باید در خلاق بودن هیچ محدودیت اجتماعی نداشته باشند. باید آزاد باشند و برای اندیشه‌ها و نوآوری‌های بكر و مهم از لحاظ اجتماعی و فرهنگی پاداش گیرند. اندیشه‌های یگانه و مسایل ابتكاری و شیوه‌های جدید حل آنها محصول یك جامعه نوآور است و پیشرفت مداوم اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی تا حد زیادی به خلاقیت اعضای جامعه بستگی دارد. ولی متأسفانه این جنبه در جامعه ما كمتر مورد بررسی قرار گرفته است و در دبستانها خلاقیت هر روز كمتر از پش مبنای تعلیم و تربیت افراد قرار می‌گیرد. (آلن بودو، ترجمه خانزاده، 1358).
علم جدید روان‌شناسی خلاقیت نیز مانند سایر پدیده‌های روانی بر كثرت عوامل و حقایقی كه به طریقی بر خلاقیت موثر تأكید دارد. یعنی یك سری عوامل بیرونی و درونی بر تفكر خلاق تأثیر می‌گذارند كه مهم‌ترین آنها عبارتند از: عوامل انگیزشی، شخصیتی، روانی و اجتماعی، بررسی های انجام گرفته و روش ساخته است كه این عوامل با نتایج مثبت و منفی بستگی دارد.
در این تحقیق سعی می‌شود تا نحوه تفكر خلاق گروه خاصی از جامعه یعنی معلولان جسمی- حركتی مورد بررسی قرار گیرند. مطالعاتی درباره تأثیر معلولیت جسمی- حركتی افراد با یادگیری و تفكر آنها انجام شده است. به نظر می‌رسد معلولیت جسمی- حركتی بر خلاقیت و قوه ابتكار افراد نیز تأثیر گذارد. بنابراین باید انتظار داشته باشیم كه در این گروه نسبت به افراد غیرمعلول شاهد افت توانایی‌های خلاق باشیم. افراد معلول جسمی حركتی از نظر شخصیتی وضعیت ویژه‌ای را دارا هستند. اغلب آنها احترام به خود پایینی دارند، اعتماد به نفس و اطمینان به خود كمتری را دارا می‌باشند و به طور كلی برداشت غیرواقعی از «خود» دارند. تحقیقاتی در مورد خودپنداری غیرواقعی آنها انجام شده است كه اكثر آنها نشان داده‌اند این افراد در مورد خودشان ارزیابی بیش از حد یا كمتر از حد واقعی دارند (البته در اغلب موارد) به همین دلیل سطح اضطراب آنها بیش از حد معمول است و اغلب آنها احساس درونی بی‌ارزش بودن و ناایمنی را دارا می‌باشند.
با توجه به اهمیتی كه در حال حاضر به رویكرد خلاق در آموزش و پرورش می‌دهد مشخص كردن عوامل موثر بر خلاقیت از جمله خصوصیات معین شخصیتی نقش توجه به «خود» افراد و خودسازی دانش‌آموزان در مدارس را برجسته‌تر می‌سازد. در ضمن توجه به عوامل شخصیتی در آموزش و پرورش وتوانبخشی افراد معلول طرح و اجرای برنامه‌های كار توانی آنها را آسانتر می‌سازد.

هدف تحقیق:
با اهمیتی كه رویكرد خلاقیت در آموزش و پرورش پیدا كرده است، تحقیقات زیادی در مورد زمینه‌های عینی ایجاد شرایط مطلوب برای خلاقیت انجام گرفته است. ولی با اینكه مشخص ساختن عوامل موثر بر تفكر خلاق از اهمیت زیادی برخوردار است، ولی موضوع خلاقیت و شرایط پرروش آن فوق‌العاده پیچیده است. ولی در جامعه انسانی افراد نشان‌داری هستند كه ویژگی‌های خاص را دارا هستند و وجود این خصیصه‌ها كنترل متغیرها را آسان‌تر می‌سازد.
مدتهاست كه در مورد تأثیر معلولیت جسمی- حركتی بر فعالیت‌های روانی (مانند یادگیری، حافظه، سازگاری اجتماعی و …) پژوهش صورت می‌گیرد و اهمیت این تحقیقات بر آموزش این گروه روشن گشته، تحقیق در مورد تأثیر معلولیت جسمی بر خلاقیت علاوه بر اینكه جنبه‌ای مهم از تفكر خلاق را روشن می‌سازد، تعیین علت افت یا تغییر فعالیت‌های روانی معلول نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. سپس یك هدف مهم و اساسی این تحقیق مشخص ساختن عوامل مؤثر بر تفكر خلاق است.
از قرار معلوم در افراد معلوم جسمی- حركتی علاوه بر مسأله قابلیت و توانایی فردی، نگرش‌های خانواده و همسالان و نیز انتظارات اجتماعی و احساس‌های درونی خود فرد نیز متغیرهای مهمی هستند. چگونگی تأثیر این متغیرها بر نیروی تفكر خلاقیت نوجوانان معلول وتعیین رابطه آنها با ساختار شخصیت از اهمیت خاصی برخوردار است.
تحقیقات بیشتر می‌تواند مشخص سازد كه افت تفكر خلاق در افراد معلول به سبب كمبود استعدادهای آنها نیست و احتمالاً این تجربه گذشته و انجام دادن كارها توسط دیگران است كه آنها را از توانایی‌های بالقوه خود دور كند. تعیین اثرات محدود كننده این عوامل می‌تواند در یافتن راه های رفع این موانع یاری دهنده باشد.
اهمیت شخصیت سازی و خودسازی و ایجاد خصیصه‌های مثبت شخصیتی به تدریج در آموزش و پرورش مورد تأكید قرار می‌گیرد. به وجود آمدن احساس درونی بی‌ارزش بودن و عدم اطمینان به خود می‌تواند اضطراب زیادی را درباره‌ توانایی و پیشرفت در فرد به وجود آورد، تأثیر اضطراب شدید در یادگیری و تفكر در روان‌شناسی تا حدی مشخص شده است. وجود اضطراب زیاد مزمن در بسیاری از معلولان جسمی- حركتی مورد تأیید قرار گرفته است. احتمالاً این اضطراب شدید در معلولان موجب رفتارهای آنی، اجباری و شكننده در فرد می‌شود كه سد كننده یك رویكرد خلاق هستند. مشخص كردن این مسأله در پرورش و توان بخشی افراد معلول اهمیت زیادی دارد.
همچنین هدف از این تحقیق نیز بررسی چگونگی تفكر خلاق در افراد معلول جسمی- حركتی و نیز یافتن همبستگی اجتماعی صفات شخصیت و نیروی خلاق در این افراد است. از طریق این گروه سعی می‌شود كه اهمیت خصوصیات شخصیت مانند استقلال، اعتماد به نفس و … نظائر آن در قدرت خلاقیت مورد بررسی قرار گیرد.
و بالاخره اگر مسأله را به طور گسترده‌تر در مورد تمام نوجوانان در نظر بگیریم با شناخت شرایط اساسی مؤثر بر خلاقیت در زمانی كه رویكرد خلاق در آموزش و پرورش روز به روز بیشتر مورد تأكید قرار می‌گیرد، برنامه‌ریزهای بلندمدت آموزش در مورد نوجوانان را بهتر می‌توان طرح‌ریزی كرد.

اهمیت و ضرورت تحقیق:
این تحقیق اگر افت خلاقیت افراد معلول جسمی- حركتی را ثابت كند به روشن شدن عوامل مؤثر بر خلاقیت كمك می‌كند و همچنین فایده‌هایی در برنامه‌ریزی آموزشی و توان‌بخشی می‌تواند داشته باشد كه در زیر به بعضی از آنها اشاره می‌كنیم.
1- ایجاد امكانات فردی و اجتماعی جهت فعالیت نوجوانان معلول جسمی- حركتی برای پی بردن به استعداد خود در رسیدن به شناخت و توانایی‌های خود.
2- برنامه‌ریزی آموزشی وایجاد فضای تربیتی مناسب جهت پرورش استعدادها و نیروی خلاق معلولان جسمی- حركتی، مشاركت دادن آنها و پذیرش مسئولیت توسط آنها.
3- كمك برای بیدار كردن شیوه‌های مفید و از بین بردن عوامل منفی شخصیتی، ایجاد خودپنداری مثبت در معلولان و به طور كلی در تمام نوجوانان برای هموار كردن راه شكوفایی استعدادهای خلاق آنها.
4- ایجاد امكانات و شرایط مناسب روانی و اجتماعی برای كم كردن استرس و اضطراب معلولان و پیدا كردن روشهای ایجاد احساس درونی و احترام و ارزش به خود.
5- كمك به كسانی كه به عنوان مربی یا والدین با نوجوانان معلول كار می‌كنند تا بهترین روش‌های پرورش آنها را با توجه به توانایی‌های بدنی آنها و با كمك خود آنها پیدا كرد.

فهرست مطالب:
فصل اول
مقدمه
بیان مسئله
هدف تحقیق
اهمیت و ضرورت تحقیق
فرضیه‌های تحقیق
جامعه آماری
نمونه آماری
ابزار پژوهش
تعریف اصطلاحات
معلولیت
معلولیت جسمی- حركتی
خلاقیت (تفكر خلاق)
خودپذیری
خود
خودپنداری
عنوان
روان‌نژندی (روان رنجوری)
خودشكوفایی
توانبخشی
فصل دوم
پیشینه تحقیق
بررسی تاریخی
تعریف خلاقیت
عوامل موثر بر خلاقیت
رابطه خلاقیت و ویژگی‌های شخصیتی
دیدگاه روانكاوی از خلاقیت
دیدگاه گیلفورد درباره خلاقیت
دیدگاه تورنس درباره خلاقیت
خلاصه‌ای از تاریخچه نظریه‌های خود
مازلو و نظریه خود
چگونگی شكل‌گیری خود
خودپنداری
رشد خودپنداری در نوجوانی
عنوان
خودواقعی و خود آرمانی
خودشكوفایی و خلاقیت
نقش تصویر ذهنی بدن در خودپنداری نوجوان
مروری بر دنیای معلولین
معلول چیست؟
علل معلولیت‌ها
انواع معلولیت
جنبه‌های روانی معلولیت جسمی- حركتی
معلولیت جسمی- حركتی و خودپنداری
مشكلات ناشی از معلولیت و نقایص بدنی
تأثیر والدین بر شخصیت افراد معلول جسمی- حركتی
توان بخشی معلولین جسمی- حركتی
فصل سوم
موضوع تحقیق
جامعه آماری
گروه مقایسه
روش نمونه‌گیری
عنوان
روش تحقیق
ابزار تحقیق
1- آزمون خلاقیت تورنس
نمره‌گذاری پرسشنامه
آزمون خودپذیری
نمره‌گذاری آزمون خودپذیری
روش آماری
نحوه اجرای آزمون
فصل چهارم
نقد و اعتبار فرضیه‌ها
فرضیه شماره 1
فرضیه شماره 2
فرضیه شماره 3
فصل پنجم
خلاصه فصول قبل
تفسیر و نتیجه‌گیری
پیشنهادات
عنوان
محدودیت‌ها
ضمائم
منابع و مأخذ:

فهرست جداول:
جدول 1-4: مقایسه میانگین خلاقیت نوجوانان دختر معلول جسمی- حركتی و نوجوانان دختر غیرمعلول
جدول 2-4: داده‌های مربوط به خلاقیت نوجوانان دختر معلول جسمی- حركتی و خلاقیت نوجوانان دخترغیرمعلول
جدول 2-4: داده‌های مربوط به خلاقیت نوجوانان دختر معلول جسمی- حركتی و خلاقیت نوجوانان دختر غیرمعلول
جدول 3-4: مقایسه میانگین خصوصیت‌های منفی شخصیتی بین نوجوانان دختر معلول جسمی- حركتی و غیر معلول
جدول 4-4: داده‌های مربوط به خصوصیت‌های منفی شخصیتی بین نوجوانان دختر معلول جسمی- حركتی و نوجوانان دختر غیرمعلول
ادامه جدول 4-4: داده‌های مربوط به خصوصیت‌های منفی شخصیتی بین نوجوانان دختر معلول جسمی- حركتی و نوجوانان دختر غیرمعلول+
جدول 5-4: مقایسه همبستگی پایین بودن خلاقیت نوجوان معلول با خود پذیری كمتر آنها
جدول 6-4: داده‌های مربوط به همبستگی پایین بودن خلاقیت نوجوانان معلول با خودپذیری كمتر آنها
ادامه جدول 6-4: داده‌های مربوط به همبستگی پایین بودن خلاقیت نوجوانان معلول با خودپذیری كمتر آنها

منابع و مأخذ:
1- آقایی نیشانی، دكتر تیمور، خلاقیت و نوآوری انسانها و سازمانها، 1377 ، انتشارات ترمه.
2- آمابیلی، دكتر ترزا، شكوفایی خلاقیت، مترجمین: دكتر حسن قاسم‌زاده، پروین عظیمی. 1381. نشر دنیای نو.
3- آمابیلی، شكوفایی خلاقیت كودكان، حسین قاسم‌زاده، 1375، نشر دنیای نو.
4- آهنگر كمیجانی، شهناز، بررسی تأثیر آموزش رسمی بر میزان خلاقیت نوجوانان شهریار، 1379 پایان‌نامه، دانشگاه تهران.
5- اتكینون و همكاران، زمینه روانشناسی، ترجمه: محمدنقی براهنی و همكاران، 1376، انتشارات رشد.
6- احمدی، دكتر سید احمد، روانشناسی نوجوانان و جوانان، 1371، انتشارات ترمه.
7- براندن، ناتانیل، راهنمایی برخودباوری، مترجم: مینو سلسله، 1379، نشر فرا.
8- پورصمدی، ابراهیم، بررسی میزان خودپنداری در دانش‌آموزان عادی و معلولین جسمی- حركتی شهر تهران، 1378، دانشگاه علوم تحقیقات.
9- پیس پی‌یر ، ژائوی مربرت ، خلاقیت چیست؟ مترجم: دكتر محمدحسین سروری، 1379، نشر عابد.
10- تورسن ئی.پال.، استعدادها و مهارت خلاقیت و پرورش آن، حسین قاسم‌زاده، 1373، نشر دنیای نو.
11- جولیانی، وود، ارتباطات میان فردی (روانشناسی تعامل اجتماعی)، مترجم: مهرداد فیروزبخت، 1373، انتشارات مهتاب.
12- خلاقیت در آموزشگاه، ترجمه دكتر علی خانزاده، 1358، انتشارات چهر.
13- دكسرتی، پال تورنس، استعدادها و مهارتهای خلاقیت، ترجمه دكتر حسن قاسم‌زاده، 1372، چاپ شقایق.
14- سیاسی علی‌اكبر، نظریه‌های مربوط به شخصیت، 1354، دانشگاه تهران.
15- سیف، علی‌اكبر، روانشناسی پرورشی، 1379 ، نشر روان، ویرایش نو.
16- علیپور بیژن، شمیسا علی، پرورش خلاقیت، 1376، نشر دكمه‌گران.
17- قضایی، دكتر صمد، سبب‌شناسی، پیشگیری و توان‌بخشی، 1368.
18- مازلو آبراهام، انگیزش و شخصیت، ترجمه احمد رضوانی، 1368، انتشارات آستان قدس رضوی.
19- ماكسون مالتز، روانشناسی خلاقیت، مهدی قره‌چه‌داغی، 1368، نشر شباهنگ.
20- مایلی میترا، بررسی رابطه میزان خلاقیت با خودپنداری در بین دانش‌آموزان شهر تهران، (80- 1379) پایان‌نامه.
21- نجفی، نسرین، كمك به معلولین ، 1362، نشر دانشكده توان‌بخشی و رفاه اجتماعی.
22- نولتز دوان‌پی و الن شولتر سیدنی ، تاریخ روانشناسی نوین، علی‌اكبر سیف و همكاران.
23- وایزبرگ، رابرت، خلاقیت فراسوی نبوغ، مهدی والفی، 1378، نشر روزنه.
24- و. بركی، ویلیام. خودپنداری، مترجم: دكتر سید محمدمیركمالی، 1378، انتشارات سیطرون.