ظهور دين اسلام ، با اعلام جاودانگی آن و پايان يافتن دفتر نبوت توام‏ بوده است . مسلمانان همواره ختم نبوت را امر واقع شده تلقی كرده‏اند .
هيچ گاه برای آنها اين مساله مطرح نبوده كه پس از حضرت محمد (ص) پيغمبر ديگری خواهد آمد يا نه ؟ چه ، قرآن كريم با صراحت ، پايان يافتن‏ نبوت را اعلام و پيغمبر بارها آن را تكرار كرده است . در ميان مسلمين‏ انديشه ظهور پيغمبر ديگر ، مانند انكار يگانگی خدا يا انكار قيامت ، با ايمان به اسلام همواره ناسازگار شناخته شده است .
تلاش و كوششی كه در ميان دانشمندان اسلامی در اين زمينه به عمل آمده‏ است ، تنها در اين جهت بوده كه می‏خواسته‏اند به عمق اين انديشه پی ببرند و راز ختم نبوت را كشف كنند .
وارد بحث ماهيت وحی و نبوت نمی‏شويم . قدر مسلم اين است كه وحی ، تلقی و دريافت راهنمايی است از راه اتصال ضمير به غيبت و ملكوت . نبی ، وسيله ارتباطی است ميان ساير انسانها و جهان‏  ديگر و در حقيقت پلی است ميان جهان انسانها و جهان غيب .  نبوت از جنبه شخصی و فردی ، مظهر گسترش و رقاء شخصيت روحانی يك فرد  انسان است و از جنبه عمومی ، پيام الهی است برای انسانها به منظور  رهبری آنها كه به وسيله يك فرد به ديگران ابلاغ می‏گردد .  همين جاست كه انديشه ختم نبوت ، ما را با پرسشهايی مواجه می‏كند ، كه‏  : آيا ختم نبوت و عدم ظهور نبی ديگر بعد از خاتم النبيين به معنی كاهش‏  استعدادهای معنوی و تنزل بشريت در جنبه های روحانی است ؟ آيا مادر  روزگار از زادن فرزندانی ملكوتی صفات كه بتوانند با غيب و ملكوت پيوند  داشته باشند ناتوان شده است و اعلام ختم نبوت به معنی اعلام نازا شدن‏  طبيعت نسبت به چنان فرزندانی است ؟  بعلاوه ، نبوت معلول نيازمندی بشر به پيام الهی است و در گذشته طبق‏  مقتضيات دوره‏ها و زمانها اين پيام تجديد شده است . ظهور پياپی پيامبران‏  ، تجديد دائمی شرايع ، نسخهای مداوم كتب آسمانی همه بدان علت است كه‏  نيازمنديهای بشر دوره به دوره تغيير می‏كرده است و بشر در هر دوره‏ای‏  نيازمند پيام نوين و پيام‏آور نوينی بوده است . با اين حال ، چگونه‏  می‏توان فرض كرد كه با اعلام ختم نبوت اين رابطه يكباره بريده شود و پلی‏  كه جهان انسان را به جهان غيبت متصل می‏كند يكسره خراب گردد و ديگر  پيامی به بشر نرسد و بشريت بلاتكليف گذاشته شود ؟  از اينها همه گذشته ، چنانكه می‏دانيم در فاصله ميان   8

پيامبران صاحب شريعت مانند نوح و ابراهيم و موسی و عيسی يك سلسله‏  پيامبران ديگر ظهور كرده‏اند كه مبلغ و مروج شريعت پيشين بوده‏اند .  هزاران نبی بعد از نوح آمده‏اند كه مبلغ و مروج شريعت نوحی بوده‏اند ،  همچنين بعد از ابراهيم و غيره . فرضا انقطاع نبوت تشريعی را بپذيريم و  بگوييم با شريعت اسلام شرايع ختم شد ، چرا نبوتهای تبليغی بعد از اسلام‏  قطع شد ؟ چرا اينهمه پيامبر بعد از هر شريعتی ظهور كردند و آنها را تبليغ‏  و ترويج و نگهبانی كردند ، اما بعد از اسلام حتی يك پيامبر اينچنين نيز  ظهور نكرد ؟  اينهاست پرسشهايی كه از انديشه ختم نبوت ناشی می‏شود .  اسلام كه خود عرضه كننده اين انديشه است پاسخ اين پرسشها را داده است‏  . اسلام انديشه ختم نبوت را آنچنان طرح و ترسيم كرده است كه نه تنها  ابهام و ترديدی باقی نمی‏گذارد ، بلكه آن را به صورت يك فلسفه بزرگ در  می‏آورد . از نظر اسلام ، انديشه ختم نبوت نه نشانه تنزل بشريت و كاهش‏  استعداد بشری و نازا شدن مادر روزگار است و نه دليل بی‏نيازی بشر از پيام‏  الهی است و نه با پاسخگويی به نيازمنديهای متغير بشر در دوره‏ها و  زمانهای مختلف ناسازگار است ، بلكه علت و فلسفه ديگری دارد .  قبل از هر چيز لازم است با سيمای ختم نبوت آنچنانكه اسلام ترسيم كرده‏  است آشنا بشويم و آن را بررسی كنيم ، سپس پاسخ پرسشهای خود را دريافت‏  داريم .  در سوره احزاب آيه 40 چنين می‏خوانيم :  « ما كان محمد ابا احد من رجالكم ولكن رسول الله و خاتم النبيين » .  9