مقدمه

از زمان ماقبل تاريخ مردم سعي مي كردند يك راه قابل اطمينان پيدا كنند كه به آنها بگويد كجا هستند و حتي آنها را به جاييكه مي روند راهنمايي كرده و سپس به خانه بازگرداند. مردمان غار نشين وقتي كه براي تهيه غذا به شكار مي رفتند  احتمالا از سنگها و شاخه هاي كوچك براي علامت گذاري مسير خود استفاده مي كردند . ملوانان نيز ابتدا سواحل را به دقت دنبال مي كردند تا از گم شدنشان جلوگيري كنند.

وقتي دريانوردان اوليه در درياهاي باز(اقيانوسها ) كشتيراني كردند ، دريافتند كه مي توانند مسير خود را با دنبال كردن ستاره ها ترسيم كنند. فنيقيهاي باستان از ستاره شمالي براي سفر به مصر و جزيره كرت استفاده مي كردند. بر طبق گفته الهه آتنا به اوديسه گفته است كه هنگام سفر كردن در جزيره كاليپسو" دب اكبر را سمت راست خود قرار بده". متاسفانه براي اوديسه و ديگر دريانوردان ستاره ها فقط در شب و تنها در شب هاي صاف قابل رويت هستند.

پيشرفت مهم بعدي در امر ناوبري كشف قطب نماي مغناطيسي و دستگاه زاويه ياب (sextant ) بود. عقربه قطب نما هميشه نقطه شمالي را نمايش مي دهد، بنابراين هميشه دانستن جهت مسيري كه در آن حركت مي كنيم را ممكن مي سازد.

روند گسترش شهرها و مقوله شهر نشيني وپيامدهاي ناشي از آن مديريت و برنامه ريزي امورشهري ساماندهي وضعيت شهرها و نيز خدمات مورد نياز شهروندان را بسيار پيچيده كرده است . ترافيك سنگين درون شهري عدم امداد رساني به موقع در شرايط بحران بي نظمي در وسايل حمل و نقل عمومي و عدم برنامه ريزي صحيح در جهت كاركرد منظم آنها براي ارائه خدمات بهتر به شهر نشينان و مواردي از اين قبيل از دغدغه هاي مهم مديران و برنامه ريزان مي باشد . در كشورهاي رشد يافته و نيز در حال رشد با بهره گيري از تكنولوژيهاي به روز و جديد توانسته اند بر بعضي از مشكلات فوق فائق آيند و بتوانند در جهت برنامه ريزي وحل مشكلات قدمهاي مهمي بردارند. با ظهور فناوري ماهواره اي و مخصوصا سيستمهاي تعيين موقعيت ماهواره اي همچون GPS افق جديدي در حل بسياري از مشكلات پيش روي بشر در اين زمينه گشوده شده است . در گذشته امكان تعيين موقعيت نقاط در يك سيستم متمركز و با دقت بالا آرزوي بشر بود ولي اين آرزو غير ممكن مي نمود .اما با ورود ماهواره هاي GPS به عرصه تعيين موقعيت جهاني دستيابي به بسياري از مجهولات در رشته هاي مختلف علمي فراهم شد. امروزه مي بينيم كه اين سيستم در بسياري از شاخه هاي مختلف علوم بخصوص در زمينه ناوبري خودرويي و حمل و نقل گسترش يافته است .بحث استفاده از GPS در حمل و نقل شهري در بعضي از كشورهاي پيشرفته امري است كه در سالهاي پيش شروع شده است و روند  رو به گسترشي را ادامه مي دهد . در اين تحقيق نتايج بررسي هاي انجام شده در رابطه با صنعت ناوبري در كشورهاي مختلف جهاني ارائه گرديده است . بررسي دستاوردهاي اين كشورها در زمينه بكارگيري GPS مي تواند در حل مشكلات كشورمان تا ثير بسزايي داشته باشد .

امروزه در اكثر كشور هاي پيشرفته از سيستم تعيين موقعيت ماهواره اي جهاني GPS  جهت افزايش بهره وري در حمل ونقل شهري استفاده مي شود . در اروپا تاكسي هاي مجهز به اين سيستم قادرند در كوتاه ترين زمان به مشتري سرويس دهند و حتي قبل از حركت به سوي مقصد با بررسي كليه مسيرهاي ممكن و موانع و امكانات موجود در مسير هزينه مسافر را محاسبه و به مشتري اعلام نمايند. ضمن اينكه تا كسي ها در مواقع اضطراري قادرند تا با گزارش لحظه به لحظه و اتوماتيك موقعيت خود پليس و يا نيروهاي امدادي را در رسيدن به موقعيت خود ياري نمايند. كاميونها يي كه به صورت ترانزيتي عمل مي كنند در هر كجاي دنيا كه باشند توسط صاحب كالا و  يا بيمه كننده كالا مورد نظارت قرار مي گيرند و هر گونه تخلفي اعم از خروج از مسير سرعت غير مجاز باز شدن غير مجاز درب كانتينرها و.... از چشم مامورين نظارت دور نمي ماند. مكانيزه شدن سيستم حمل و نقل ريلي ديگر چيز تازه اي نيست مدتهاست كه در كشورهايي همچون آلمان مركز كنترل مركزي ر اه آهن با مغز هاي الكترونيكي خود كار سوزن بانان خسته وخواب آلود را انجام مي دهد. اكنون پليس با كمك اين سيستم علاوه بر اينكه قادر است در داخل خودروي خود موقعيت خود را بر روي نقشه هاي نجومي مشاهده نمايد و بهترين مسيرها را براي انجام عمليات برگزيند قدرت مانور فوق العاده اي به سبب نظارت فرماندهي پيدا كرده است خودروهاي امدادو آتش نشاني به مدد اين سيستم در كمترين زمان ممكن به ياري نيازمندان مي شتابند و خودروهاي خدمات شهري بهترين سرويس را به مشتريان ارائه مي نمايند.

همواره يكي از نيازهاي بشر امر موقعيت يابي و تعيين دقيق مكان جغرافيايي خويش و احيانا زمان دقيق بوده است.  اين امر بويژه در ناوبري از جمله كشتيراني و در دهه هاي اخير هوابيمايي اهميت قابل توجه داشته است. در ناوبري كه بطور خلاصه علم راهبردي يك شخص يا يك وسيله از يك مكان به ديكر است از روشهاي گوناگوني استفاده مي شود كه آخرين دستاورد تكنولوژي در اين زمينه سيستم GPS است.