مقدمه

مطالعه پيرامون نحوه رفتار والدين و ويژگيهاي فرزندان موضوع بسياري از تحقيقات علمي در كشورهاي مختلف جهان بوده است از جمله موارد مهم و اساسي در اين تحقيق ويژگي عزت نفس كودكان در رابطه با بدرفتاري والدين آنها است.

بدون ترديد خانواده عمده‎ترين و مؤثرترين نقش را در فرايند شكل‎گيري شخصيت براي ايجاد حس عزت نفس در كودكان دارد. در خانواده‎اي كه صميميت، محبت، مهرباني وجود دارد كودك مي‎تواند هم عزت نفس بالايي داشته باشد و هم تغييرات مطلوب در شخصيت او ايجاد گردد. از يك سو كودك مي‎تواند با اطمينان به شخصيت خود با مشكلات روبرو شود و از سوي ديگر، بدون داشتن اضطراب و تشويش رفتارهاي نامناسب خود را مورد ترديد قرار داده و سعي مي‎كند آنها را به نحو مطلوب تغيير دهد. شكل‎گيري بنيادين عزت نفس در كودكان متأثر از فضاي كلي خانواده است.

مي‎دانيم كه اگر گويا فضاي كل خانواده هر حركت و رفتار كودك را علي‎رغم نادرست بودن پذيرا باشند، كودك به احتمال زياد دچار اختلال رفتار مي‎گردد زيرا تفاوت بين رفتارهاي درست و غلط را نمي‎داند و از ديگران نيز انتظار دارد كه همچون مادر و پدر هرگونه رفتار او را به گرمي و صميميت بپذيرد و چون چنين چيزي مقدور نيست مشكلات و درگيري‎هاي اجتماعي او آغاز مي‎گردد. در نقطه مقابل خانواده‎هايي وجود دارند كه رفتارهاي كودك را نمي‎پذيرند و در حقيقت دائماً در حال طرد كودك خود هستند در چنين فضاي خانوادگي كودك نمي‎داند چه چيزي باعث قبول و تشويق از طرف ديگران مي‎گردد و كودك در هر امري دچار بلاتكليفي است.

عزت نفس مبتني بر ارزيابي قضاوتهايي است كه شخص درباره خصوصيات خود به عمل مي‎آورد. روانشناسان و جامعه‎شناسان عزت نفس را از شخصيت و هسته مركزي سازگاري اجتماعي مي‎دانند «اسلامي نسب، 1373».

تحقيقات انجام شده بر ارتباط متقابل بين عزت نفس فرد و تصور فرد از توانائيهاي خود تأكيد دارد بدين معنا كه اگر عزت نفس كاهش يابد، احساس ضعف و ناتواني در فرد ايجاد مي‎شود و بالعكس با افزايش اعتماد به نفس احساس توانمندي به وجود مي‎آيد.

خانواده‎ها يا والديني كه بطور مستمر كودكان خود را مورد حمايت قرار مي‎دهند، با آنها گرم و صميمي‎اند و كنترل منطقي و متعادل را اعمال مي‎كنند، در فرزندان خود اشتياق ابراز رفتارهاي اجتماعي قابل قبول را ايجاد مي‎كنند و زمينه را براي بروز استعدادها و توانائيهاي كودكان و نوجوانان خود فراهم مي‎آورند. برعكس والدين آسان گير كه از كنترل كودكان خود پرهيز مي‎كنند، كودكان آنها اشتياقي ندارند كه از رفتارهاي قابل قبول و معيارهاي تعريف شده گروه‎هاي مختلف جامعه اطاعت كنند.

والديني وجود دارند كه كارهاي كودكان خود را در دوره طفوليت و كودكي به گونه صحيح كنترل نمي‎كنند، در نتيجه در دوره نوجواني و جواني از دروني ساختن اخلاقيات و ارزشها در آنها عاجز مي‎مانند. اين گروه دير دست به كار مي‎شوند و فقط در دوره جواني اقدام به كنترل جوانان خود مي‎كنند، دوره‎اي كه مداخلات ديروقت والدين و اختلافات ايجاد شده جوانان را به سوي كژرفتاري اجتماعي و انحرافات اخلاقي سوق مي‎دهد.