پيشگفتار:

امروزه در آغاز سده ي بيست و يكم ميلادي چنين به نظر مي رسد كه دموكراسي به عنوان نظام سياسي بلامنازع در حال گسترش در سراسر جهان باشد. امروزه مبحث نظري گذار به دموكراسي و زمينه هاي اجتماعي آن مهمترين مبحث در جامعه شناسي سياسي به شمار مي رود و حتي مي توان گفت كه با توجه به اهميت اين مبحث، جامعه شناسي سياسي چيزي جز جامعه شناسي زمينه هاي گذار به دموكراسي نيست. با افزايش شمار دموكراسي ها در ربع قرن اخير دامنه‌ي نظريه پردازي درباره گذار به دموكراسي نيز به شيوه بي سابقه اي گسترش يافته است. برخي از نويسندگان از امواج پي در پي گذار به دموكراسي هر صحنه ي جهاني سخن گفته اند. هر موج دموكراسي مجموعه تحولاتي از كه درطي مدت زمان نسبتاً معيني در دورن نظام هاي سياسي گونانگوني در جهت پيشرفت فرايند هاي دموكراتيك رخ مي دهد.

ساموئل هانتينتگون نويسنده آمريكايي از سه موج دموكراسي سخن به ميان آورده است:

موج اول: از1828 تا1926، موج دوم: 1926 تا1975 و موج سوم از1975 به بعد موجب گذار از رژيم هاي غيردموكراتيك به نظام هاي دموكراتيك در مناطق گوناگون جهان شد، در موج سوم كشورهاي بسيار زيادي به دموكراسي روآوردند.

طبعاً در خصوص دلايل و علل دموكراتيزاسيون و گذار به دموكراسي نگرش هاي گوناگوني پيدا شده است. نگرش نهفته در پس نظريه امواج دموكراسي نگرش سرايت دموكراسي ازمنطقه اي به منطقه ي ديگر در سطح جهان يا دست كم در درون مناطق فرهنگي- جغرافيايي خاصي است.

برخي ديگر از صاحب نظران بر نقش جهاني شدن اقتصاد و فرهنگ و ارتباطات و تأثير آن برگسترش جامعه ي مدني در سطح جهاني، تقويت گفتمان حقوق بشر و حمايت از جنبش هاي دموكراتيك در مناطق گوناگون جهان سخن به ميان مي آورند.

اما چيزي كه ما در اين تحقيق بدان توجه كرديم بيشتر زمينه هاي سياسي و طبقاتي نيروهاي اجتماعي و تأثير آن در پيدايش زمينه هاي مساعد دروني براي گذار به دموكراسي است. لذا با بررسي روند تاريخي دموكراسي در ايران و نقش و تأثير نيروها و طبقات مختلف اجتماعي بر اين روند سعي كرديم تصويري روشن از جايگاه دموكراسي در وضعيت كنوني ايران ترسيم كنيم.

فهرست عناوین :

پيشگفتار1

دموكراسي چيست؟3

الگوهاي دموكراسي6

ابعاد نو و كهنه ي دموكراسي11

انواع دموكراسي از ديدگاه سي. بي. مك فرسون22

دموكراسي غيرليبرالي: نوع كمونيستي22

دموكراسي غيرليبرالي: نوع توسعه نيافته28

موج جديد نظريه هاي گذار به دموكراسي35

زمينه هاي سياسي و اجتماعي فروپاشي رژيم هاي غيردموكراتيك و گذرا آن ها به دموكراسي

تعارض دموكراسي و توسعه با توجه به ايران98

جنبش دموكراسي مردمي و تكاليف مبرم آن در ايران103

موانع گذار به دموكراسي در ايران110

نتيجه گيري125

منابع و مآخذ127