شيوه آذري داراي دو دوره است
دوره نخست از زمان هولاگو و پايتخت شدن مراغه و دوره دوم از زمان تيمور و پايتختي سمرقند آغاز مي‌شود. در دوره دوم بود كه معماران بزرگي چون قوام‌الدين شيرازي و پسرش غياث‌الدين و زين‌العابدين شيرازي، در خراسان بزرگ به كار گماشته شدند و سازنده ساختمانهاي بزرگي در آنجا بودند.
ويژگي‌هاي زماني در اين شيوه بسيار كارساز بود. در آن زمان نياز به ساخت ساختمانهاي گوناگوني بود كه بايد هرچه زودتر آماده مي شدند. از همين رو در روند ساختمان‌سازي شتاب مي‌شد. پس به بهره‌گيري از عناصر يكسان (مانند كاربندي و درسازه و آرايه) روي آوردند تا دستاوردشان باندام و سازوار باشد.
افزون بر اين با از ميان رفتن شماري از هنرمندان و معماران، در دوره نخست اين شيوه، ساختمان‌هايي ساخته شد كه در آنها كاستي‌ها و نادرستي‌هايي هم پديد آمد، حتي در گزينش جاي برخي از شهرها هم اشتباه كردند. براي نمونه الجايتو چون چمنزار سلطانيه را دوست داشت آنجا را پايتخت خود كرد. اما جايگاه شهر كشش طبيعي نداشت و با اينكه او براي آباداني شهر، راه دسترسي آن را دگرگون ساخت اما پس از مرگ او، شهر نيز از آباداني افتاد و در زمان صفويان لشگريان در آن اتراق كردند.
يكي از ويژگي‌هاي ديگر معماري اين شيوه بهره‌گيري بيشتر از هندسه در طراحي معماري است. گوناگوني طرح‌ها در اين شيوه از همه بيشتر است. بهره‌گيري از هندسه و تنوع طراحي در تهرنگ ساختمان در نهاز يعني بيرون زدگي در كالبد و نخير يعني تورفتگي در آن نمودار مي‌شود.
همچنين در اين شيوه ساختمان‌هايي با اندازه‌هاي بسيار بزرگ ساخته شد كه در شيوه‌هاي پيشين مانند نداشت. همچون گنبد سلطانيه و مسجد عليشاه در تبريز. انواع نقشه با ميانسراي چهار ايواني براي مسجدها و مدرسه‌ها به كار رفت. آرامگاه‌ها همچون گذشته، برونگرا و بيشتر با تهرنگ چهارگوشه ، به ويژه در دوره دوم ساخته شدند. نمونه آن در ارسن شاه زنده سمرقند بود كه آرامگاه بسياري از فرمانروايان تيموري است. بيشتر آنها چهارگوشه و داراي گنبدهاي دو پوسته گسسته ناري هستند.
در شيوه آذري دگرگوني‌هايي در نيارش ساختمان رخ داد. در دوره نخست آن كه زمان آميختگي شيوه‌هاي پيشين با معماري بومي آذربايجان بود، از چفد كليل آذري كه در آن سرزمين روايي بود بهره‌گيري شد. اين چفدها در همه جاي ايران به همين نام به كار رفت.
همچنين در اين شيوه چفد پنج او هفت را دگرگون كرده و گمان كردند كه اين نام از نسبت 7/5 گرفته شده است. از اين رو چفد را به گونه اي زدند كه نسبت افراز به نيم‌دهانه، پنج به هفت مي شد. اين نادرستي سپس از سوي قوام‌الدين شيرازي و زين‌العابدين شيرازي درست شد.
گنبدهاي مسجد گوهرشاد مشهد، مدرسه دودرمشهد، مسجد ميرچخماق يزد، مقبره سلطان بخت آغا در اصفهان، مقبره شاه نعمت‌ا... ولي در ماهان كرمان، گور امير در سمرقند، مدرسه گوهرشاد هرات و بسياري از ساختمانهاي ديگر به گونه دو پوسته گسسته ناري ساخته شده‌اند.
البته از گنبدهاي دو پوسته نيز در برخي ساختمانها بهره‌گيري شده است.
در اين شيوه از چندگونه تاق بهره گيري شده است مانند تاق آهنگ، تاق كلنبو و تاق و تويزه كه ميان تويزه‌هاي آن به دو روش كجاوه و خوانچه‌پوش پر شده است. تاق آهنگ بيشتر در سمرقند و بخارا، براي پوشش ايوان، راهرو و برخي فضاهاي ديگر به كار رفته است. تاق و تويزه به گونه خوانچه‌پوش، در تنبي يا شبستانهاي بزرگ دو سوي گنبد خانه مسجد جامع يزد به كار رفته و به ويژه از كاربندي براي پر كردن ميان تويزه‌ها بسيار بهره گرفته شده است. به طور كلي كاربندي و بهره گيري از پيمون در فضاها در اين شيوه براي پديد آمدن اندام هاي همسان و يكنواخت در ساختمان و در پوش‌ها براي فضاهايي كه اندازه گوناگوني داشتند بوده است.
برچسب ها:
پاورپوینت سبک و شیوه معماری آذری بررسی سبک و شیوه معماری آذری معماری آذری معماری اسلامی