شيوه خراساني در سده نخست هجري پديد آمد و تا سده چهارم ادامه يافت. آنچه درباره فرهنگ اين زمان پيداست اين است كه دگرگوني‌هاي فرهنگي بيشتر در خراسان رخ مي‌داد. اين سرزمن زادگاه نخستين نمونه‌هاي هنر و معماري اسلام است و از آنجا به شهرهايي چون دامغان و يزد و ... رسيده است. و با پديدار شدن اسلام و پذيرش آن از سوي ايرانياني كه زير بيدادگري و ستم بودند دگرگوني‌هايي در ساختمان‌سازي رخ داد كه چنين بودند
1) پس از اسلام، با الگو گرفتن از باورهاي اسلامي ساختمان‌ها "مردم وارتر" شدند. گرچه در شيوه پارتي نيز مردم‌واري و پرهيز از بيهودگي نمايان بود، ولي پس از اسلام اين ارزش‌ها بيشتر نمودار شدند. براي نمونه انسان در كنار ساختمان آتشكده فيروزآباد، احساس كوچكي مي‌كند، يا در اسپيددژ مداين (كاخ كسري) نماسازي ساختمان به گونه‌اي انجام شده كه به نظر، سه آشكوبه (طبقه) مي‌آيد ولي ساختمان يك آشكوب بيشتر نداشته و پشت اين نما خالي است.
يكي از نمونه ساختمان‌هايي كه در اين شيوه پديدار شد و در معماري ايران همواره جايگاه ارزشمندي داشته و دارد مسجد است.
معماري مسجد‌هاي نخستين برگرفته از تهرنگ مسجد مدينه بود. همان‌گونه كه در تاريخ آمده است جايگاه مسجد توسط شتر پيامبر برگزيده شد. سپس پيامبر گرامي دستور دادند سنگ‌هاي لاشه را از نزديك‌ترين كوه بكنند و آنها را در ساخت ديوار بدون ملات به صورت خشكه‌چين بر هم نهند تا به بلنداي قد بلندترين مرد عرب در حالي كه دستهايش را به سوي آسمان بلند كرده برسد. پس از ديوارچيني پيرامون زمين روي بخشي از آن را پوشاندند. اين آسمانه موقتي ساخته شد و در آن از ساختمايه‌هايي كه به درد ديگري نمي خوردند بهره‌گيري شد، مانند پوست چهارپايان كه پناهي در برابر آفتاب سوزان بود.
اولين نمونه هاي هنر و معماري اسلامي در منطقه خراسان شکل گرفت شيوه خراساني در قرن اول هجري و از ابتداي پذيرش دين مبين اسلام از سوي ايرانيان شروع شد وتا زمان حکومت آل بويه (ديلميان) قرن چهارم هجري ادامه داشت مساجد اوليه اسلام در خراسان با الهام از مسجد مدينه در يک فضاي چهار گوش با شبستاني در جهت قبله به وجود آمد به همين دليل آنها را شبستاني هم مي گويند.
در مجموع خصوصيات شيوه خراساني عبارتند از سادگي تا مرز امکان . استفاده از مصالح بوم آورد . پرهيز از بيهودگي و مردم واري فوق العاده است.
برچسب ها:
پاورپوینت معماری خراسانی سبک شيوه معماری خراسانی