موضوع : پرورش ماهی کپور

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

پیش گفتار:
استفاده مطلوب از منابع آبی، مسئله ای است که نباید از سوی کارشناسان امور نادیده گرفته شود، زیرا وضعیت اقلیمی کشورمان اقتضا می کند که حداکثر بهره برداری از منابع آبی صورت می گیرد. برای استفاده حداکثر از این منابع در مرحله اول باید از به هدر رفتن آب جلوگیری کنیم در ایران باستان روشهائی را مورد استفاده قرار می دادند که هم اکگنون نیز در اکثر مناطق کشور مرسوم است. از جمله این روشها احداث مخازن ذخیره آب است که پس از انباشتن آب در آن، در مواقع لزوم جهت امور کشاورزی و دامداری و غیره به مصرف میرسد. با توجه به وجود مخازن ذخیره آب که از قبل موجود بوده و همچنین احداث شبکه های آبیاری می توانیم از این منابع آبی جهت پرورش ماهی استفاده نمائیم. البته تجربیات در این مورد اندک است و لازم است متخصصین فن با مشاوره و همکاری، شرایط مساعد جهت انجام این کار را فراهم آورند.
امروزه با توجه به نقش و اهمیت آبزیان در تأمین پروتئین انسان، پرورش انواع آبزیان در سطح وسیعی مورد عنایت و توجه قرار گرفته است. بطوریکه هم اکنون سرمایه گذاری قابل توجهی را به سوی خود جلب کرده و افراد زیادی به این فن روی آورده اند. از طرفی محدودیت صید از دریاها و آبهای آزاد  و همچنین افزایش تقاضای بازار، خود عاملی جهت استفاده از آبهای داخلی در پرورش آبزیان می باشد.
در کشور ما علیرغم وجود استعداد های بالقوه فراوانی که در مناطق ساحلی فراهم است، امکانات و استعداد های قابل توجهی نیز در اراضی و آبهای داخلی وجود دارد که می تواند در پرورش آبزیان و تولید مقدار قابل توجهی پروتئین سفید مورد استفاده قرار گیرد. از جمله این امکانات قنوات، چشمه ها و چاههای کشاورزی هستند که یا در مظهر اغلب آنها استخر های کوچک و بزرگ ذخیره آب موجود بوده و یا امکان احداث چنین استخرهائی در مجاورت آنها وجود دارد. با توجه به شرایط و موقعیت خاصی که این استخر ها از آن برخوردار هستند می توان به پرورش ماهی در آنها اقدام نمود. بعضی از این استخر ها با توجه به شرایط محیطی و موقعیت جغرافیائی جهت پرورش کپور ماهیان و بعضی از آنها جهت پرورش ماهیان سرد آبی (قزل آلا)، میتوانند مورد استفاده قرار گیرند. در این جزوه آموزشی صرفاً مسائل مربوط به پرورش کپور ماهیان در استخر های ذخیره آب کشاورزی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و امید است مورد استفاده عموم عالاقمندان بویژه روستائیان و کشاورزان عزیز قرار گیرد و در آشنائی هر چه بیشتر آنها با شیلات. علی الخصوص حرفه پرورش ماهی موثر واقع شود.
فصل اول
کلیاتی راجع به پرورش کپور ماهیان
1ـ معرفی کپور ماهیان پرورشی:
کپور ماهیان از گروه ماهیان گرمایی هستند، رشد، نمو و تولید مثل آنها در آبهای گرم با دمای بهینه 20 تا 30 درجه سانتیگراد صورت میگیرد. عمده ترین کپور ماهیان پرورشی عبارتند از:
1ـ کپور معمولی             2ـ کپور علفخوار یا آمور
3ـ کپور نقره ای یا فیتوفاگ         4ـ کپور سر گنده یا بیگ هد
بطور کلی پرورش کپور ماهیان بصورت توأم و در استخر های خاکی صورت می گیرد. هر یک از گونه های مذکور عادت غذایی خاصی دارند و پرورش توأم آنها باعث می شود تا از کلیه سطوح غذاهای موجود در استخر استفاده گردد. در این استخرها هم از طریق کوددهی منظم (جهت تولید غذاهای طبیعی) و هم از طریق دادن غذاهای دستی کلیه احتیاجات غذایی ماهیها تأمین می گردد.
در اینجا بطور جداگانه به تسریح خصوصیات هر یک از گونه های کپور ماهیان پرورشی میپردازیم.
الف ـ کپور معمولی:
از ماهیانی است که بعلت داشتن گوشت وقیمت مناسب در سراسر دنیا پرورش داده می شود.
نژاد پرورشی این ماهی دارای بدنی پهن تر و گوشتی تر از نوع وحشی است. رنگ آن در دو طرف زرد طلائی و در پشت تیره است. هر یک از فلس ها در انتها دارای یک خال سایه رنگ می باشد. باله ها تیره هستند ولی باله دمی گاهی نارنجی یا قرمز رنگ است. از علائم مشخصه این ماهی داشتن بدنی پهن و یک باله پشتی ممند می باشد.
دستگاه گوارش آن نسبتاً ساده و فاقد معده مشخص است. این ماهی همه چیز خوار است و عمدتاً از جانوران کف زی، گیاهان، مواد غذایی پوسیده بستر و داخل گل تغذیه می کند. در آب و هوای گرم و معتدل، نرها در 2ـ1 سالگی و ماده ها در 3ـ2 سالگی بالغ میشوند مناسب ترین دما برای تخم ریزی 20ـ18 درجه سانتیگراد و مناسب ترین دما جهت رشد و نمو آن 25 درجه سانتیگراد است. یک ماهی کپور 4کیلوگرمی 450ـ300  هزار عدد تخم می گذارد.
متخصصین ژنتیک، توانسته اند از ماهی کپور معمولی چند نژاد کم فلس به نام های کپور آئینه ای، کپور خطی و کپور چرمی یا لخت پرورش دهند. این ماهی در شرایط پرورشی بخوبی از انواع غذاهای دستی استفاده می کند.
ب ـ کپور علفخوار یا آمور:
این ماهی عمدتاً از گیاهان عالی و جلبکهای ریسه ای تغذیه می کند. تغذیه فعال این ماهی از گیاهان زمانی شروع می شود که طول ماهی به 3 سانتیمتر و بیشتر رسیده باشد. میزان غذای مصرفی این ماهی در هر شبانه روز حدود 40% وزن بدن و ضریب تبدیل غذا به گوشت حدود 1: 30ـ25 می باشد. مرز شروع و قطع تغذیه این ماهی بین 12ـ10 درجه سانتیگراد میرسد تغذیه ماهی آمور شروع شده و در فصل پائیز زمانی که درجه حرارت به همین حد میرسد، قطع می گردد. این ماهی از گوشت مرغوب و با ارزشی برخوردار است و به طول و وزن قابل توجهی می رسد، بطوریکه طول آن ممکن است تا 5/1 متر و وزن آن تا 50 کیلوگرم برسد. ماهی آمور دارای بدنی کشیده، سرپهن، پوزه گرد و فلسهای درشت می باشد. این ماهی بر خلاف کپور معمولی دارای یک باله پشتی کوتاه است. در سن 5ـ3 سالگی بالغ می شود، یک ماهی آمور 7 کیلوگرمی حدود 800 هزار عدد تخم تولید می کند. این ماهی نقش مفیدی در کنترل گیاهان هرز کف و دیواره های استخر دارد.
ج ـ کپور نقره ای یا فیتوفاگ:
فلسهای این ماهی ریز و نقره ای و بدن فشرده است. روی شکم از زیر گلو تا مخرج لبه ای تیز وجود دارد. زائده های کمان برانشی آن بلند است که از دو طرف بهم متصل شده و در نهایت توده ای اسفنج مانند به وجود می آورند که کار فیلتر کردن آب و گرفتن پلانکتونهای غذائی را انجام میدهند. این ماهی در مراحل اولیه رشد از انواع فیتوپلانکتونها و زئوپلانکتونها و در مراحل اصلی رشد عمدتً از فیتوپلانکتونها تغذیه می کند. گرچه در مورد میزان مصرف غذای آنها ارقام کاملاً صحیحی در دست نیست ولی به نظر میرسد که این ماهی روزانه به مقدار 17%  وزن بدن خود احتیاج به غذا داشته باشد. درجه حرارت شروع و قطع تغذیه شبیه کپور علفخوار است. پرورش این ماهی در استخر های خاکی مبتنی بر کوددهی استخرهاستو در شرایط آب و هوائی معتدل و گرم، در سن 4ـ3 سالگی بالغ می شود. تعداد تخم های یک ماهی فیتوفاگ 7 کیلوگرمی حدود 500 هزار عدد است. در بازارهای ماهی فروشی به این ماهی به غلط آزاد پرورشی گفته می شود.
فهرست مطالب
پیش گفتار:    1
فصل اول    2
کلیاتی راجع به پرورش کپور ماهیان    3
1ـ معرفی کپور ماهیان پرورشی:    3
الف ـ کپور معمولی:    3
ب ـ کپور علفخوار یا آمور:    4
ج ـ کپور نقره ای یا فیتوفاگ:    4
د ـ کپور سرگنده یا بیگ هد:    5
2ـ شرایط پرورش کپور ماهیان    6
3ـ احتیاجات غذائی کپور ماهیان    8
3ـ تفاوت استخر های بتنی و خاکی برای پرورش کپورماهیان    13
4ـ گونه های مناسب کپورماهیان جهت پرورش در استخر های ذخیره آب کشاورزی:    16
5ـ آماده سازی استخر ها:    19
مختصری از تاریخچه پرورش ماهی کپور علفخوار (آمور)    20
ساختمانهای لازم جهت احداث یک مزرعه پرورش ماهی    24
تاسیسات مورد نیاز    24
ماشین آلات مورد نیاز با مشخصات    25
اثاثیه مورد نیاز    25
ترازنامه ابتدای دوره به شرح زیر است    26
بهای تمام شده کالای فروش رفته    28