قلمرو حكومتي قاجاريه در ايران زمين
اويماق ( يا قاجار) با شركت در
اتحاديه قزلباش و دستيابي به برخي مقامات سياسي و نظامي و چند پاره شدن در
عهد شاه عباس اول ، با يورش افغانها در راستاي سلطنت خواهي قرار گرفت .
طايفه
قوانلو با شكل دادن سپاهي منظم ( پس از مرگ كريم خان ) به سركردگي آقا
محمد خان و با از ميان برداشتن رقيبان سلطنت " قاجاريه " را بنا نهاد و
تهران را به پايتختي برگزيد . هنجارهاي حكومت ملوك الطوايفي در ايران در
اين روزگار پايان گرفت . اما ايران در پهنه سياست جهاني با نفوذ و سلطه
طلبي روسيه تزاري و بريتانياي كبير رو به رو. گرديد كه طي يك صد سال ،
اوضاع جامعه را در تمامي زمينه ها دگرگون كرد و كاستيهايي را در نهاد حكومت
و قدرت به بار آورد . كشته شدن آقا محمد خان آشفتگيهايي را در داخل ، و
سلطنت فتحعلي شاه مسلط شدن بيگانگان را از خارج ، در پي داشت . حاصل آن ،
انعقاد عهد نامه 12 ذيحجه سال 1229 ه.ق. ( 25 نوامبر 1814 م. ) ايران با
دولت استعمارگر انگليس و پيشروي امپراتوري تزاري روس در قفقاز به قصد تسلط
بر تمامي ايران زمين تا آبهاي خليج فارس بود . وجود دو رقيب خطرناك در شمال
و جنوب ، سياست اروپايي ناپلئون را با سياست آسيايي او پيوند زد و ايران
كم توان را با دو عهد نامه ديگر ( فين كن اشتاين " Finkenstein " 1222
ه.ق. / 1807 م. در زمان دشمني ناپلئون با الكساندر سوم ، تيلسيت " Tilsit "
1222 ه.ق. / 1807 م. پس از آشتي فرانسه و روسيه ) در مسيري قرار داد كه با
برپايي دو جنگ خانمانسوز و نابرابر ،دو قرارداد شوم گلستان ( در 29 شوال
1228 ه.ق. / 12 اكتبر 1813 م. ) و تركمانچاي ( پنجم شعبان 1243 ه.ق. / 22
فوريه 1828 م. ) به ايران تحميل شد . همچنين ، بخش عمده اي از سرزمينهاي
ايراني در ناحيه قفقاز از پيكره حكومتي ايران زمين جدا شد. با جلوس محمد
شاه نوه فتحعلي شاه به سلطنت ( به ياري روسها بر پايه معاهد تركمانچاي و
همراهي انگليسيها )، با محاصر هرات توسط محمد شاه ، دست اندازي استعماري
بريتانيا به ايران شدت يافت ( 1253 ه.ق. / 1838 م. ) . و سفير انگليس و
همراهان و ايادي آن كشور در كابل در يك هماهنگي با قواي مسلحي از افغانها ،
روياروي قواي ايران قرار گرفتند و ضمن خصومت آميز شمردن اقدام ايران ،
مانع از تصرف هرات شدند و با ارسال كشتي جنگي به خليج فارس ، محمد شاه را
وادار به ترك محاصره كردند . با مرگ محمد شاه و به سلطنت رسيدن ناصر الدين
شاه به ابتكار ميرزا تقي خان امير كبير ، ايران همچنان با معضلات متعددي ،
مانند جنگ آق دربند سرخس ( 1271 ه.ق. ) ، تصرف آشوراده ( 1256 ه.ق. )
،تسخير هرات ( 1273 ه.ق. / 1857 م. ) ، حملاتي چند از جانب عثمانيان و قصد
تصرف خرمشهر ( محمره سابق ) ، تصرف خارك يا جنگ بوشهر ( 1273 ه.ق. )،
معاهد پاريس و دست اندازيهاي ديگر ، مواجه بود كه در پي آن بخش شرقي ايران
هم از دست رفت . در عصر سلطنت مظفرالدين شاه ، پسر ناصر الدين شاه ، انقلاب
مشروطيت با هدف استقلال و آزادي و عدالت كه تجلي آرمانهاي معنوي و مادي
مردم بود ، تحقق يافت . اما سلطه گريهاي دول اروپايي و ناهماهنگيهاي داخلي و
فساد حكومت زير نظر قدرتهاي مجريه وابسته ، آن را از مسير خود منحرف ساخت .
با پيدا شدن نفت در اين ايام ، توجه استعمارگران ( به ويژه انگلستان ) به
ايران فزوني يافت .
برچسب ها:
قاجار قاجاریه قلمرو قاجار قلمرو قاجاریه اویماق