براي هر انقلاب سه مرحله را مي توان در نظر گرفت . مرحله شكل گيري يا تكوين ، مرحله پيروزي يا تخريب و مرحله پس از پيروزي انقلاب كه به آن دوران سازندگي يا ثبات هم گفته مي شود . انقلاب اسلامي ايران نيز داراي سه مرحله مي باشد . مرحله شكل گيري  انقلاب اسلامي از 1341 تا اول آبان 1356 زمان رحلت حضرت آيت الله حاج سيد مصطفي خميني ، فرزند بزرگ امام (ره) بود . از آن زمان تا 22 بهمن 1357 مرحله پيروزي انقلاب اسلامي است . مرحله ثبات و سازندگي انقلاب اسلامي ايران نيز از سال 1357 شروع شده و تا كنون ادامه دارد .

گفتني است پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، به علت فضاي باز سياسي ايجاد شده ، علاوه بر احزاب و گروههاي سياسي كه از قبل وجود داشتند ، احزاب و گروههاي جديدي نيز پا به عرصه وجود گذاشتند . گرچه از سال هاي  بعد ، بيشتر آنها به دلايلي از بين رفتند ، ولي گروههاي جديدي جايگزين آنها شدند كه به مهمترين آنها اشاره مي كنيم .

نهضت آزادي ايران

الف) چگونگي شكل گيري و بنيانگذاران

جبهه ملي اول در 25 اسفند 1328 تشكيل شد و در دوران نحست وزيري دكتر مصدق ، قدرت را در دست داشت ، ولي با كودتاي 28 مرداد 1332 از هم فرو پاشيد . در ائاخر دهه 13330 برخي از افراد اين گروه ، « نهضت مقاومت ملي » را تشكيل دادند . اما چون تحرك لازم در آنها وجود نداشت ، جناح مذهبي از آن جدا شده و در سال 1340 نهضت آزادي در ايران را تشكل دادند .¹

بنيانگذاران نهضت ازادي آيت الله طالقاني، مهندس مهدي بازرگان، دكتر يدالله سحابي بودند . در اساسنامه نهضت آزادي آمده بود : اولاْ مسلمانيم و دين را از سياست جدا نمي دانيم ؛ ثانياْ ايراني و ثالثاْ تابع قانون اساسي؛ و رابعاْ مصدقي هستيم .²