دين ايران باستان بيشتر به سبب قلت اسناد و شواهد امري است راز گونه و مشكل. چون به اشارات و كنايات متون اخير توجه كنيم شايد به سطحي از اعتقادات بدوي ديني پي ببريم. "خدايان طبيعي" پرستش مي شد. شايد اين خدايان در محيطي از انديشه وتفكرات مناسب و وظايف فرمانيفرمايان كه محدود به جنگ و با روري يا تناسل بود شايستگي داشتند. ميان دين كهن ايرانيان و هندويان پيوندهاي فكري مشاهده مي شود كه مربوط به زماني پيش از مهاجرت اين دوگروه هند و اروپائي. بعضي خدايان پديد آمدند ك نماينده مفهوم نام خويشوند مانند ميترا كه به معني پيمان است. كرامات اخلاقي به گروهي زا خدايان كه در ايران به نام اوراها شناخته شدند اختصاص يافت. در چنين محيطي زرتشت به جهان گام نهاد. روايات و شواهد زباني, زمان زندگي او را حدود 600 پ. م. و جايگاه موعظه و ارشاد او را در شرق ايران مشخص مي كند.تصادفا به چشم و پشتاسب پادشاه ما قبل تاريخ پايگاهي يافت. اما مضمون سخنان و آموزش هاي او چه بود؟

آيين زرتشت هنوز هم ديني است زنده و اقليتي كوچك در ايران وپارسيان هند بدان ايمان دارند.از گروه ها پاره هايي از نوشته هاي مقدس باستاني كه مجموعاً به نام اوستا خوانده مي شود بدست آمده است با بعضي تفسيرهاي كهن. اگر از روي تفاوتهاي مهم و چشمگير زبانو تخيل و تصور داوري كنيم قطعه هاي اوستا از زمان زندگي رزتشت تا دوران ساسانيان پديدار گشته است. پنج مجموعه شعر به نام گاتها به سبب كهنگي زبان و گويش شرقي ايراني به نظر برجسته جلوه مي كند. بنابراين شايد اين ها بدوران زندگي پيامبر متعلق باشد و مضمون آن ها هم بعضي از آموزشهاي اساسي او را نمودار مي سازد. در ميان پرستده و خداي متعالي و جهاني اهورامزدا پيماني تازه و فدري پديدار مي كند. ديگر يك ثنويت اساسي نيكي و بدي تصور شده است .اين دو اصل همواره با هم در پيكارند چه در معنويات وچه در ماديات . اما روز داوري فرا مي رسد كه خوبي پيروز مي شود . اينك پيكار ادامه دادر .

اهورامزدا (كه بعدها اهرمزد شد ) با نيروهاي جاوداني ديگر وروان  پاك انگر مينيو (كه بعدها اهريمن شد) با ديوان پيروانش كه در ميان ايشان بسياري از خداياني كه در گذشته محبوب مدرم بودند از دوسو پيكار مي كنند. وظيفه هر كس در جهان آن سات كه بر نيروي پليدي و دروغ گزندرساند و بدين شيوه به پيروزي ملكوت مزدا ياري رساند. پيام اخلاقي زرتشت در اينجا جلوه مي كند كه نيكمدران بايد به كارهاي نيك به ويژه كشت زمين پدرازند انديشه نيك و گفتار نيك و كار نيك آنچنانكه زرتشتيان امروز هم بدان معتقدند مومنان را مصون مي دادر. پاداش كساني كه اصول اخلاقي زرتشتي را آنچنانكه بايد به كار بسته اند همانا جاودان زيستن در بهشت  است و بدكاران محكومند به تحمل كيفر در جايگاه دروغ و ناراستي.