مفهوم بحران........................................................................... 12

مقدمه:

وقوع حوادث غير قابل پيش بيني و بروز خطرات و سوانح و بحرانهاي اقتصادي،اجتماعي، سياسي، نظامي واقعيتي است كه بشر در طول تاريخ با آن آشنا بوده است. در اين راستا هرچه قدر بر كسب موفقيت هاي تكنولوژيكي و اجتماعي افزوده شده است ، ميزان بروز اين خطرات غيره منتظره نه تنها كاهش نيافته بلكه در بسياري از موارد افزايش نيز يافته است. صنعتي شدن جوامع و گسترش ارتباطات ماهواره اي و نقل و انتقالات اطلاعات به طور وسيع و همچنين بزرگتر شدن سازمانهاي اجتماعي، اقتصادي و بازرگاني باعث شده كه بيشتر بحرانها نهادي شود در واقع جزء جدا نشدني از ماهيت دروني سازمانها گردد. بنابراين مشاهده ميشود كه در بيشتر مواقع افزايش پيچيدگي و توان توليدي اين سازمانها به طور بالقوه تقويت چنين حالاتي را اجتناب نا پذير ساخته است. در برخورد اول ممكن است اين تصور به وجود آيد كه بحرانهاي صنعتي و اجتماعي ناشي از آنها مختص كشورهاي پيشرفته صنعتي بوده و سيستمهاي مصون كننده تنها مورد نياز اين گونه كشورهاست، در صورتيكه بايد توجه داشت كه كشورهاي درحال توسعه و روبه رشد نيز به واسطه اينكه در مرحله ي فراگرد و يا انتخاب قرار دارند بايد در برنامه ريزي هاي ميان مدت و بلند مدت خود نه تنها در فكر جلوگيري بلكه در صدد ارزيابي ضررهاي جبران ناپذير حوادث پيش بيني نشده باشند.

بحران چيست؟

قبل از پرداختن به ويژگي هاي موقعيت بحراني و معرفي رويكرد سيستماتيك رويارويي موثر، بايد توجه كرد كه در هرحال بحران يا مستقيماً در يك سيستم به وجود آمده يا تاثير عوامل خارجي سيستم را مختل ساخته است. در هردو حالت مي توان تجزيه و تحليل خود را به صورت ملاحظات سيستماتيك پيش برد. زيرا در نهايت وظيفه ي مديريت بحران، اتخاذ تصميمات موثر بر اساس اطلاعات صحيح در جهت كاهش خسارات و كنترل سريع بحران است. اين پروسه در نهايت با شناخت كنش ها و واكنشهاي سيستماتيك انجام مي شود. در غير اين صورت تصميمات چيزي جز آزمون و خطا نخواهد بود و با توجه به سه عامل ،محدوديت زمان، تهديد و غافل گيري  نمي توان انتظار داشت جايي براي چنين رويكردي باشد. مسلماً در تمام برنامه ريزيهاي بحران جايي براي موقعيت هاي پيش بيني نشده در نظر گرفته خواهد شد. بنابراين مي توانيم بحران را بر اساس تعريف سيستم چنين بيان كنيم: اجزاء تشكيل دهنده سيستم در چارچوب معين بر اساس ضوابط و معيارهاي سنجيده و تنظيم شده روابطي به صورت كنش و واكنش برقرار ميكنند. در هر سيستم عناصر متغيير تشكيل دهنده ي آن بايد در حدود و قلمرو معيني نگهداري و محافظت شود، در غير اين صورت حالت تعادل سيستم به هم مي خورد، تا جايي كه امكان محو كامل آن وجود دارد. بحران عبارت است از: وضعيتي كه نظم سيستم اصلي يا قسمتهايي از آن را مختل كرده پايداري آن را برهم زند. به بيان ديگر بحران وضعيتي است كه تغييري ناگهاني در يك يا چند قسمت از عوامل متغيير سيستم به وجود مي آورد. شدت و ضعف بحرانها بستگي به عوامل تشديد كننده و يا عناصر كاهش دهنده بحران و تكنيكهاي موجود براي مديريت و بالاخره مهار آن دارد. از نظر عملياتي نيز بحران را مي توان به صورت يك سيستم، تجزيه و تحليل كرد كه در آن دوسري عوامل مختلف يكي محيط و ساختار سيستم و ديگري عواملي كه موجد بحران هستند ، وجود دارد. تعيين اينكه كدام يك از عوامل و عناصر تشكيل دهنده ي سيستم در مقابل بحران آسيب پذيري و تاثير پذيري بيشتري دارد، يكي از وظايف اوليه ي تحقيق و پژوهش مديريت بحران است تعيين آسيب پذيرترين بخش سيستم در عمل به بخشي از سيستم بر مي گردد كه بالاترين رسيدگي را نياز دارد.