بررسي و مقايسه عزت‌ نفس بين جانبازان 50 درصد به بالا و افراد عادي (30 تا 50 سال شهر تهران)

چكيده

فصل اول- طرح تحقيق

مقدمه........................................ 2

بيان مسئله................................... 3

اهميت و ضرورت پژوهش.......................... 5

هدف پژوهش.................................... 9

فرضيه پژوهش ................................. 9

تعاريف عملياتي متغيرهاي پژوهش................ 10

فصل دوم- ادبيات و پيشينه تحقيق

مقدمه ....................................... 12

خود و تعاريف آن.............................. 13

نظريه‌هاي خود در روانشناسي.................... 20

احترام به خود: احساس ارزشمندي................ 23

پذيرش (خود، ديگران، طبيعت)................... 25

ثبات خويشتن و هماهنگي خويشتن................. 26

گرايش به پايداري دروني....................... 27

وجود خودپنداشت............................... 28

آيا انسان داراي دو نفس است................... 33

تحقير و تجليل نفس............................ 34

تعريف عزت نفس................................ 36

اهميت عزت نفس................................ 38

عزت نفس از نظر روانشناسان.................... 41

نظريات مربوط به عزت نفس...................... 42

منشاء و طبيعت عزت نفس ....................... 44

اعتماد به نفس: احساس سودمندي................. 48

ارتباط عزت‌نفس با خود پنداره و خود ايده‌آل..... 51

تفاوت عزت با احساس عزت....................... 54

اسلام و عزت نفس............................... 56

عزت نفس فردي و عزت نفس جمعي.................. 60

از عزت نفس بالا يا پائين چه چيز استنباط مي‌شود. 63

عزت نفس و مناعت طبع.......................... 67

رشد عزت نفس.................................. 70

شرايط اساسي عزت نفس.......................... 72

آثار عزت نفس................................. 78

احساس عزت نفس................................ 81

منابع عزت نفس................................ 82

اركان عزت نفس................................ 83

ابعاد اعتماد وعزت نفس........................ 86

تظاهرات عزت نفس.............................. 87

حقايقي چند در مورد عزت نفس................... 88

تحقيقات انجام شده در زمينه عزت نفس........... 89

توصيه‌هائي در جهت حصول به اعتماد و اتكا به نفس 93

تعريف جانباز................................. 95

توصيف جانبازان انقلاب اسلامي از ديدگاه مردم.... 97

خصوصيات جانباز............................... 99

انتظارات جانباز.............................. 100

خصوصيات و نيازهاي جامعه جانبازان............. 101

شناخت جانباز................................. 106

هدف جانباز................................... 107

چگونگي مقابله با مشكلات (معلولين و جانبازان).. 108

اهميت تصوير ذهني درافراد جانباز.............. 111

عوامل اهميت مطالعه تصوير ذهني در افراد جانباز 112

علل ايجاد مشكل در جانباز..................... 116

تحليل مباني روان‌شناختي جانباز مبتني بر هدف... 116

تحقيق انجام شده در زمينه جانبازان............ 121

آزمون عزت نفس آيزنگ.......................... 121

فصل سوم- روش تحقيق

طرح تحقيق.................................... 124

جامعه آماري.................................. 124

نمونه منتخب.................................. 125

روش نمونه‌گيري................................ 125

ابزار سنجش................................... 125

شيوه نمره‌گذاري پرسشنامه عزت نفس آيزنگ........ 126

اعتبار پرسشنامه عزت نفس آيزنگ................ 126

روشهاي آماري پژوهش........................... 126

فصل چهارم- نتايج تحقيق

يافته‌هاي توصيفي............................ 129

يافته‌هاي مربوط به تحليل نتايج در چارچوب فرضيه 130

فصل پنجم- بحث ونتيجه‌گيري

1- خلاصه پژوهش................................ 132

2- نتيجه پژوهش............................... 133

3- محدوديت‌هاي پژوهش.......................... 133

4- پيشنهادات................................. 133

منابع........................................ 135

پيوستها

جدول نمرات عزت‌نفس جانبازان................... 138

جدول نمرات عزت‌نفس افراد عادي................. 139

پرسشنامه عزت نفس آيزنگ....................... 140

پاسخ‌نامه عزت نفس آيزنگ....................... 143

فهرست جداول :

جدول 1-4- يافته‌هاي توصيفي نمرات عزت‌نفس جانبازان و افراد عادي 129

جدول 2-4- نتايج آزمون T مستقل براي عزت نفس جانبازان و افراد عادي    130

نمودارها :

نمودار 1-4

ميانگين نمرات عزت نفس جانبازان و افراد عادي 129

چکیده :

پژوهش حاضر به منظور بررسي و مقايسه عزت‌نفس بين جانبازان 50 درصد به بالا و افراد عادي (30 تا 50 سال شهر تهران) صورت گرفته است. طرح پژوهشي از نوع مقايسه‌اي بود و از طيق نمونه‌گيري در دسترس و تصادفي 60 متر جانباز و افراد عادي انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه 30 سوالي عزت‌نفس آيزنگ بود. فرضيه تحقيق با استفاده از روش t استودنت مورد بررسي قرار گرفت و نتيجه، در سطح اطمينان 99% فرضيه تحقيق مبني بر بالاتر بودن عزت‌نفس جانبازان در مقايسه با افراد عادي ردو فرض صفر مورد قبول واقع شد و اين نتيجه حاصل شد، بين عزت‌نفس جانبازان و افراد عادي تفات معنادار و محسوسي وجود ندارد.

مقدمه :

پرواز اعتماد را با يكديگر تجربه كنيم وگرنه مي‌شكنيم. بال‌هاي دوستي‌مان را … در سكوت، با يكديگر پيوند داشتن، همدلي صادقانه، وفاداري ريشه‌دار، اعتماد كن! … از تنهايي مگريز، به تنهايي مگريز، گهگاه آن را بجوي و تحمل كن و به آرامش خاطر مجالي ده، با درافكندن خود به دره شايد، سرانجام به شناسايي خود توفيق‌يابي[1] (اسلامي‌نسب، علي، 1372).

بي‌ترديد يكي از نيازهاي اساسي مردم و افراد و آحاد انساني در تمام طبقات و درجات علمي و اخلاقي، نياز به داشتن ميزان معيني (حداقل) از عزت‌نفس است. در اين ميان هر قدر ميزان آسيب‌پذيري فردي بيشتر باشد به درجات بيشتري از اعتماد به نفس نيازمند است. انسان فقط در مراحل عالي تكامل و سير و سلوك معنوي است كه اعتماد و عزت‌نفس را در اعلاء درجه خود داراست. مطالعات در كتب گوناگون علمي (روان‌شناسي)، فلسفي، اخلاقي و احاديث و به خصوص قرآن كريم نشان مي‌دهد كه اعتماد به نفس اولين درجه براي كسب مراحل عالي يقين و نفس مطمئنه است (اسلامي‌نسب، علي، 1372).

طرح شناسايي عزت‌نفس از جديدترين مباحث روان‌شناسي بوده و اهميت و لزوم بررسي آن به هيچ‌كس پوشيده نمي‌باشد. ارتباط با جانبازان عزيز، آن هم به طريق علمي و توأم با مطالعه و شناسايي دقيق جانباز به عنوان يك «كل» بايستي مدنظر صاحب‌نظران و به عنوان يك وظيفه است (اسلامي‌نسب، علي، 1372).

جانباز بايستي در تمام ابعاد و به طور جهاني و براي جهانيان مورد شناسايي دقيق، واقع‌بينانه و مستدل قرار گيرد (اسلامي‌نسب، علي، 1372).

بيان مسئله:

عزت‌نفس همه انسان‌ها به يك ميزان نبوده بلكه تربيت خانوادگي در رشد آن تأثير دارد. زيرا عده‌اي خود را كاملاً انسانهاي خوب و قابل تحمل دانسته و تعدادي نيز خود را افراد بي‌كفايتي مي‌شمارند. ولي سعي اكثر مردم بر اين است كه عزت نفس خود را در يك سطح عالي حفظ نمايند (اسلامي‌نسب، علي، 1372).

تمايل به حفظ يا ايجاد نگرش مثبت به خود به صورت انگيزه نيرومندي مي‌باشد كه با انگيزه‌هاي اجتماعي ديگر پيوند متقابل دارد. در پرتو انگيزه مي‌توان درك نمود كه چرا بعضي از انسانها براي حفظ «عزت نفس» خود حاضرند شكنجه، گرسنگي، رنج و محروميت‌هاي متعدد حسي را متحمل شوند. يك فر جانباز الگوي عيني و تصوري اين محروميت‌هاست و تمام سرمايه هستي خود را در طبق اخلاص نهاده و در راه دوست و معشوق خود يعني خدا نثار كرده است. او ايثارگري است كه از چشم و گوش و زيبايي چهره و اعضاء و جوارح و اندامها گذشته و هر قدر هديه بيشتري تقديم نموده شادماني فزونتري كسب كرده است. بنابراين از ارضاء نيازهاي حلال و طبيعي چشم پوشيده به جهت اينكه فرياد دوست را لبيك گويد. او براي حفظ عزت نفس، عزت نفس مسلمين، عزت نفس مؤمنين و عزت رهبر و جامعه اسلامي، فقدان و نيازمندي و نابودي امكانات مادي را بر جان خريده است (اسلامي نسبت، علي، 1372).

او براي تكامل جامعه نقص عضو پيدا كرده است او عضو و اندام و حس را از دست داده براي اينكه جامعه حس و اندام كارآمدتري بيابد. اگر ديگران و خصوصاً نوايس پابرجا هستند و عفت اجتماع خدشه‌دار نشده، براي اين است كه او محروميت را بر جان خريده است (اسلامي نسبت، علي، 1372).

او اسباب رضاء و نيازمندي‌ها را كه خود وسايل كاميابي و غر روحي و معنوي است از دست داده، براي اينكه آحاد مردم به عزت خاص برسند (اسلامي نسبت، علي، 1372).

او خود را فدا كرده، براي اينكه خدايي شود و از اين فعل خدايي شدن، جامعه نيز بهره‌مند شود و راه هدايت و باب شناخت اصيل گشوده شود (اسلامي نسبت، علي، 1372).

بنابراين او برگردن اجتماع حقي بزرگ دارد كه اداي آن بسيار مشكل مي‌نمايد. چه بسيار جانبازاني را مي‌شناسيم كه به خود متكي بوده‌اند و دست نياز و كمك به مراكز مربوط دراز نكرده‌اند، زيرا اعتقاد داشته‌اند كه هدف آنها رضاي خداوند است. بنابراين از خلق انتظار و توقع داشتن شايسته نمي‌باشد (اسلامي نسبت، علي، 1372).

شخصيت خاص معلولين انقضاء مي‌كند كه به دنبال ناتواني و درد و رنج حاصله، نيازمند كمك غير باشند. اما عزت نفس رزمنده و جانباز مؤمن او را از درخواست و پذيرش منت بازمي‌دارد و هر قدر اعتماد به نفس فرد بيشتر باشد خوداتكايي فزوني مي‌يابد اما محدوديت و ناتواني نبايد فراموش شود. اگر جانبازي طلب كمك نمي‌كند دليل بر اين نيست كه به معياري نياز ندارد بلكه جامعه، مسئولين و همگان بايد به روش آبرومندانه و با افتخار به آنها كمك كنند. مبادا كمك نكردن به آنها برايمان معمولي و عادت شود آنها با اهداف الهي و از بيان خلق عبور مي‌كند. نفرين و دردل‌هاي آنها گريبان ما را خواهد گرفت (اسلامي نسبت، علي، 1372).

همچنين خدمت به آنها و شناخت مشكلات مختلف روان‌شناختي مربوط و حفظ احترام متقابل و برخورد مانند افراد ديگر جامعه، عدم ترحم و واقع‌بيني مي‌تواند زمينه احترام به اهداف والاي آنها را فراهم سازد (اسلامي نسبت، علي، 1372).

در تحقيق حاضر محقق به دنبال اين مسئله است كه آيا عزت‌نفس جانبازان از عزت‌نفس افراد عادي بيشتر است يا خير؟

اهميت و ضرورت پژوهش

موارد ذيل در مورد رابطه جانباز با عزت‌نفس بايستي مورد توجه قرار گيرد: 1- هر فرد جانبازي به عنوان يك انسان از عزت‌نفس و كرامت اوليه مشترك بين انسانها برخوردار است. 2- هر فرد جانبازي نيازمند توسعه حيطه كرامت نفس بوده و بايستي در اين راه قدم بردارد. 3- خصوصيت و جودي جانباز به واسطه ايثارگري او خود عزتمند بوده وعزت‌آفرين است و اجتماع انساني احاطه كننده او بايستي در مقابل عزت و بلندي مرتبت او سرخم كند. 4- هر جانبازي نه تنها بايستي احساس عزت داشته باشد بلكه عزت مطلق انساني نيز به او تعلق مي‌گيرد اگرچه عزت‌مطلق در معناي كل تعلق به خدا دارد. 5- از آنجا كه جانباز پاي در راه خدايي شدن نهاده و نائل به شهادت نشده است و خود آلوده به عزت خداوندي است. 6- در صورت فقر و استضعاف فرهنگي كه حاكم بر جامعه باشد، مسئولين ذيربط بايستي شرايط نفنج و گسترش عزتمندي اجتماعي آنها را فراهم كنند. 7- همچنين دست‌اندركاران امور جانبازان بايستي عوامل تخريب و تقليل عزت اجتماعي و فردي جانباز را از ميان بردارند. 8- اگر عزت‌نفس در حكم سربلندي باشد جانباز بايد در رأس سربلندي اجتماعي قرار گيرد زيرا كه او شهيد زنده است حتي در مقامي ارفع از درجه خانواده شهداء. زيرا آنها خود عاشق بوده‌اند و خانواده معظم شهداء در بهترين شرايط فقط حكم ياران شهيد را داشته‌اند و دارند. 9- وظيفه‌ فردي جانباز فقط عزت انساني خود،‌ حتي در بدترين شرايط زيستي مي‌باشد. آنكه دل به يار سپرد هرگز نشايد كه در منجلاب دنيوي اجرا ثواب زايل كند. عدم توجه مسئولين نمي‌تواند زمينه و معيار رفتارهاي ضدعزت آنها را فراهم سازد. قبل از هر چيز قائم به وجود، خود عزتمند هستند و نه به ميزان عزتي كه جامعه براي شما قائل است: وابسته و دلبسته. 10- عزت نفس جانباز اصل و اساس عملكرد جسمي، رواني، اخلاقي و علمي او مي‌باشد و همه چيز تحت‌الشعاع كرامت نفس انساني است. 11- جانباز با نوع و ساختمان خاص كه در عزت نفس، عزيز بودن و اعتماد كامل به خود دارد و در حكم الگوي رفتاري است و نشايد كه در تحمل رنج از عزت خاص خود سقوط كند، در آن صورت تكليف انسانهاي مادي كه به روزمرگي سپري مي‌كنند و انيان الگوي آنها هستند چه خواهد شد (اسلامي نسبت، علي، 1372).

نخستين شرط عزت دروني آن است كه فرد امكانات بروز توانايي‌هاي خود را فراهم سازد (و يا مسئولين). اما احساس عزت لزوماً با عزت برابري نمي‌كند گرچه همواره شرط لازمي براي آن محسوب مي‌شود. پس ايجاد احساس عزت بي‌ترديد مطلوب ماست اما نه آن مطلوبي كه بتوان به آن اكتفا كرد (اسلامي نسبت، علي، 1372).

تصور ما اين است كه فرد جانباز اگر تفاوتهاي جسمي و روحي دارد اما روشهاي ديگري براي ابراز توانايي‌ها به كار گرفته و نتيجتاً حكم يك انسان عادي را در نحوه رشد و شكوفا كردن ا ستعداد و توانايي‌ها را دارد (اسلامي نسبت، علي، 1372).

در ديدگاه روان‌شناسي اسلامي آنچه مورد نياز است اين كه فرد بهره‌اي از تقوي بيابد تا از لغزيدن در ورطه خودبيني مصون بماند. خودبيني براي كسي كه مظهر توانايي‌هاي مختلف قرار گرفته راهي است كه او با لغزيدن در آن، در خود (در فرودست) مي‌ماند و از حركت اعتلاجو به سوي خدا باز مي‌ماند (از پويايي مي‌افتد). در فرودست ماندن ذلت مي‌آورد و عزت مستلزم فراتر رفتن است و فراتر رفتن در گرو تقوي و مصون ماندن از لغزش و آن نيز منوط به توجه به خداست. لازم است كه فرد تونايي خود را به گونه‌اي ببيند و بفهمد كه همواره توجه او را معطوف به ذات باري تعالي سازد، به همين سبب در فرهنگ اسلام توانايي‌هاي انسان به عنوان (عطيه خدا) نامگذاري شده است (اسلامي نسبت، علي، 1372).

بنابراين جانباز بايد توانمندي عزت خود را از خدا بداند و فراموش نكند كه اگر عضو توانمندي در راه خداي توانا و عطا كننده هديه كرد بي‌ترديد به دست فراموشي سپرده نمي‌شود و اجري زايل نمي‌گردد و خداوند اگر دستي ستانده نعمتي ديگر عطا مي‌كند و اين نيازمند آن است كه جانباز دل در راه او بسپارد و عمل آغاز كند. بي‌ترديد و بي‌گمان او طريق هدايت روشن مي‌كند (اسلامي نسبت، علي، 1372).

بنابراين جانباز بايد بداند و اقرار كند كه همه‌چيز، هر آنچه او از توانمندي دارد و داشته از آن خدا بوده و نعمت باري محسوب شده و اكنون كه عضوي به درد آمده و اندامي از بدن جدا شده، او نياز بيشتري به اتصال به حق دارد. بي‌ترديد يك روش جبران عضو از دست داده كسب محبت بيشتر خداوند است. چه او هر چه داده مي‌تواند بستاند، تكليف تداوم حيات با تقوي براي جانباز بر عهده خود اوست، در صورتي كه فرد به او توكل كند. رحمت خدا كسي را نصيب شود كه قدر خويش شناسايي كند و از آن در نگذرد، هر كه قدر خويش را نشناسد، قدر هيچ چيز را نخواهد شناخت (اسلامي نسبت، علي، 1372).